Həqiqəti araşdırmaq, ona qovuşmaq uğrunda qızğın mübarizə apardı və Allah onu doğru yola hidayət etdi:
“Bizim uğrumuzda cihad edənləri öz yollarımıza qovuşduracağıq. Şübhəsiz ki, Allah yaxşı əməllər edənlərlədir.” { 29.Ənkəbut surəsi, 69 }
Qəsb olunmuş Fələstin torpağının qərb sahilində yerləşən Deyr-əl-Ğusun kəndində doğulmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra İordaniyaya səfər etdi və orada həndəsi peşə üzrə diplom əldə etdi.
Daha sonra Filippinə səfər edərək müasir həndəsə bakalavr və nəhayət inşaat-idarəetmə magistr dərəcəsini əldə etdi (Construction Management).
Elmi axtarışlarını (Islamic Public Administration) başa vurduqdan sonra, hal-hazırda hökümət idarəsində doktorluq şəhadəti əldə etmək əzmindədir.
воскресенье, 27 июня 2010 г.
2. Müqəddimə
Bu günki günümüzdə müsəlmanların vəziyyəti necə də ürək yandırıcıdır. Çünki, ac insanların süfrə başına cəm olması kimi bütün xalqlar da onların əleyhinə cəm olmuşlar.
Vahid ümmət sayılan müsəlmanların arasında fitnə və parçalanmanın yaranması və ixtilafın gün-gündən genişlənməsi missiyası özünü doğrultduqdan sonra onlar öz murdar məqsədlərini müsəlmanların bir-birini vurması ilə həyata keçirdilər.
Müsəlmanların mübarək oyanışının çoxalmasını və öz ölkələrində Qur'an və sünnət hökmlərinin icrasına sə'y etməyi görmək İslam düşmənləri üçün çətin oldu.
Məxsusən bu təşəbbüslərdən biri özünü doğrultduqdan sonra o, dünya istikbarçıları üçün qorxulu zərbəyə çevrildi. Halbuki, onu aradan aparmaq üçün müxtəlif yollar və vasitələrdən istifadə etməyə çalışırdılar. Nəhayət yüz illər boyu dəfn olunmuş tayfa və sünni-şi'ə məzəbi arasında olan ixtilafları üzə çıxardılar.
Müsəlman məntəqələrimizdə bu işi həyata keçirmək müstəmləkəçi muzdurlvara, ələlxüsus iki şərafətli hərəmə xidmət pərdəsi altıda müqəddəs torpaqlara hakim olan Hicaz sultanlarına həvalə olundu. Onlar da öz növbəsində Ərəbistan yarımadası və onun xaricində özlərinin muzdla tutulmuş vaizlərinə müxtəlif kitablar yazaraq yayımına əmr etdilər. Bu kitabların məzmunu, şi'ə idealogiyasına vurulan küfr, atəşpərəstlik, yəhudilik, nəsranilik və başqa boş-boş sözlərdən ibarət tə'nələr təşkil edirdi. Təəssüf ki, bir çox sadəlöhv və təəssübkeş insanlar həmin zəhərli kitablarda deyilən mövzular ətrafında təhqiqat və axtarış aparmadan təsdiqləyərək, bu yırtıcı hücumun qurbanlarına çevrildilər. Onu da deməliyəm ki, həmin kitablar milyonlarla nüsxə halında bütün İslam ölkələrində paylaşılırdı.
Mən də başqa müsəlmanlar kimi bu hücuma mə'ruz qaldım. Bu da bə'zi hərəkatlar tərəfindən həyata keçirilirdi. Onların məqsədi guya, sünniləri şi'ənin xətərindən qorumaq, eyni zamanda sözləri yəhudi və atəşpərəstlikdən qaynaqlanan bu tayfanın idealogiyasından qorumaq idi. ədəb qaydalarından uzaq olmaq və şi'ənin həqiqətini bu cür töhmətlərlə vəsf etdikləri üçün əvvəllər mənim də nəzərim mənfi idi. Eyni belə mülahizələrim də var idi ki, onların haqqı əksər hallarda şişirdilərək tamamilə əks qələmə verilir.
Onu da deməliyəm ki, mən, Fələstində sünni ailəsində anadan olmuşam. Oranın əhalisinin çoxu "əhli-sünnət və cəmaətdən" ibarət idi. Həmçinin elə e'tiqad edirdim ki, "əhli-sünnət və cəmaət" məzhəbi ən doğru tayfadır. Lakin bununla belə şiədə küfrlə bağlı bir şey görmürdüm. Şi'ələr barədə bildiyim şeylər bundan ibarət idi ki, onlar Əlinin (ə) mənzilətini qaldıraraq başqa səhabələrdən üstün tuturlar. Lakin mən, əksər sünnilərin, Əlinin (ə) layiq olmadığı bir mənzilətə sahib olmasına e'tiqad etmələrinin səbəbini bilmirdim. Onların e'tiqadı, Əlini (ə) "Rafiidin" xəlifölərinin dördüncüsü olması və Müaviyə, Əmr-ibn-As və başqa səhabələrin mənziləti ilə bərabər tutmaqdan ibarət idi.
Lakin mənim nəzərimcə Əlinin (ə) mənziləti barəsində olan mübaliğə, şi'ələri İslam dairəsindən xaric etmir. Həmçinin bizim bə'zi alimlərimizin sözü tərəddüd doğururdu. Bunun da səbəbi, guya şi'ələr Əlini (ə) Peyğəmbərlərin sonuncusu Həzrət Muhəmməddən (s) üstün tutması, risaləti çatdırmaqda Cəbrailin səhv etməsinə e'tiqad etmələri, hətta bə'zi hallarda Əlini (ə) allahlaşdırmaları və Qur'andan başqa bir qur'an kitablarının olması idi. Lakin mən bunları heç vecimə də almırdım. Ələlxüsus orta məktəbdə oxuyarkən "İslam tərbiyəsi" mövzusunda dərs deyən ustadımın sözü ölənədək mənim yadımdan çıxmayacaq. O deyirdi: "Şi'ələr bir neçə tayfadan ibarətdilər, hətta onlardan bə'zisi Əlini (ə) allahlaşdırırlar. Lakin "Cəfəriyyə" məzhəbi ilə məşhur olan "On iki imamçı şi'ələr" sünni məzhəbinə daha yaxın olan məzhəbdir və onların ardıcılları da müsəlmandır.''
Bu sözlər doğruluq, təqva və geniş elmi nəzəriyyələrə malik olduğuna e'timad etdiyim bir şəxs tərəfindən deyilmişdi. Eyni zamanda mən ona, İslam və özünün məzhəbi sayılan sünni məzhəbinə müxalif olan nəzəriyyələr söyləyən şəxslərə qarşı ədalətli və obyektiv olduğu üçün e'timad edirdim. Bu sözlər günlər və illər keçdikcə mənim qulaqlarımda cinkildəyirdi. Eyni zamanda qohümlarımdan birinin gördüyü işlər mənə xoş tə'sir bağışlamışdı. Mən, onun "Allah dininə" də'vət və müsəlmanların vəhdəti uğrunda ciddi çalışqanlığındakı, ixlasa heç vaxt şəkk etmirdim. Artıq bu anlayış mənim daxilimdə həkk olunaraq real həqiqətə çevrilmişdi. Məxsusən o, əsrimizdə yaşamış sünni alimlərinin çoxunu şi'ələri muvəhhid (tək Allaha ibadət edən) müsəlman görmələrini bildikdən sonra daha da təkmilləşdi. O alimlər bunlardır: Həsən-əl-Bəina, Seyyid Qutb, Əlməvdudi, Şeyx Əbdül-Həmid Keşk, Şeyx Muhəmməd-əl-Qəzali, Şeyx Şəltut, Ustad Bəhnəsavi, Təlməsani, Ənvər-əl-Cundi, Həsən Əyyub, Səid Həva, Fəthi Yəkən, Əbu Zöhrə, Yusif-əl-Əzm, Qənuşi və bunlardan başqa çox-çox alimlərin kitablarını oxumaq şərəfinə nail oldum. Hansı ki, bu kitablar kələcək nəslin İslami oyanış kitabxanalarının bəzəyidir. Eyni zamanda bütün bunların hamısı şi'ənin müsəlman olması barədə məndə heç bir şəkk aşılamırdı. Hətta mən sünni məzhəbini, şi'ə məzhəbindən də ayırmırdım. Çünki, haçansa onlardan birini müsəlman digərini kafir qərar verməmək üçün, bu iki məzhəb arasında olan ayrılığa göz yummuşdum. Əslində mən bu işin təfsilatını bilmirdim və bu barədə fikirləşərək axtarış aparmağa da hazır deyildim. Öz-özlüyümdə tarixi alt-üst etməyə səbəb olan axtarışlara və heç bir nəticəyə aparıb çıxarmayan dolaşıq yollara girməyə ehtiyac duymurdum. Elə o vaxtlardan bu qənaətə gəlmişdim ki, bu qəbilədən olan parçalanma və ixtilaflar ətrafında axtarış aparmaq bir növ fitnədir. Hətta bu barədə danışmaqdan belə çəkinmək lazımdır. Çünki, onların hər ikisi müsəlmandır. Aralarında baş verən hadisələrə baxmayara müsəlman olduları üçün Əli (ə) və Müaviyəyə də eyni nəzərlə baxırdım. Sünni və şi'ə məzhəbi də mənim nəzərimdə bu cür idi.
Səksəninci illərin ortalarında Universitet təhsilimi tamamlamaq üçün qürbət ölkəyə səfər etməyim, bu fitnəni alovlanması və şi'ə idealogiyasından şiddətlə çəkindirməklə üst-üstə düşdü. Əksər hallarda bu iş, İranda İslam inqilabı və onun rəhbərinə tə'nələr etməklə olurdu. Lakin mən belə e'tiqad edirdim ki, o şəxs bütün bu vəzifələrin həqiqi daşıyıcısıdır. Çox hallarda isə özümü, şi'əni kafir bilmədiyim üçün müqəssir bilirdim. Lakin nə qədər müdafiə mövqeyi tuturdumsa, gələn hücumlar əvvəlkindən daha şiddətli olurdu. Hətta bir gün onlardan biri mənə dedi: "Sən bir yol seçərək öz məzhəbini aşkar surətdə tə'yin etməlisən." Ola bilməz ki, eyni zamanda mən həm sünni, həm şi'ələrə qarşı şəfqətli, həm də İslam inqilabını dəstəkləyim. Çünki bu, həmin şəxsin rə'yinə görə ideoloji bir məsələ idi və bu işdə səhlənkarlıq da etmək olmazdı. Onu da gizlətməməliyəm ki, şi'ə məzhəbi ilə müfəssəl tanışlığımın olmaması məni sıxıntı və çətinliklərlə üzləşdirirdi. Hətta bə'zi iddiaçıların dediyi: "Şi'ələri imamət, təqiyyə, ismət və səhabələri kafir bilmək ideyası, İslamdan xaric edir" sözünə nə cavab verəcəyimi heç özüm də bilmirdim. Bu səbəbdən də daxilimdə şi'ənin həqiqəti barədə şəkklər baş qaldırırdı. Beləliklə məndə bu ideologiyaya qarşı böyük maraq hissi yarandı. Artıq mən özümü çoxlarının uzaq qaçdığı bir işə sürüklənən görürdüm. Bu da həqiqət barədə olan axtarış idi. Çaşqınlıq və şəkkə müəyyən hədd qoymaq üçün uzun müddət idi ki, çalışırdım. Lakin bunu necə etməli idim? Şi'ələri kafir bilən əhli-sünnət alimlərinin müəllifi olduğu kitabları oxumaqla kifayətlənməli idimmi? Bu qəbildən olan kitabları əvvəllər çox oxuduğuma baxmayaraq heç bir qənaətə gəlməmişdim. Bunun səbəbi də adı çəkilən müəlliflərin elmi bəhslərdə mövzu və dəlil gətirməyə səbəb olan ədəb və elmi ruhiyyədən uzaq olmaları idi.
Qəzali, Bəhnəsavi, İzzəddin İbrahim və bu kimi sünni-şi'ə məsələsini qondarma ixtilaf hesab edən liberal sünni alimlərinin rə'yləri ilə kifayətlənimmi? Lakin bu rə'ylər problemləri həll etmirdi, əksinə olduğu kimi saxlayırdı.
Qarşımda həqiqəti şi'ə kitablarında axtarmaqdan başqa bir yol qalmadı. Lakin əvvəllər bu seçimdən tamamilə uzaq qaçırdım. Çünki, mən elə düşünürdüm ki, şi'ələr kitablarında özlərinə məxsus yollar və hədislərə əsaslanaraq dəlil gətirirlər. Bu da bizim nəzərimizdə hüccət hesab olunmur. Lakin bu əsnada tanış olduğum dostumdan "Əl-muraciat" adlı kitabı əldə etdim. Xoşbəxtlikdən o da mənim kimi, şi'ənin həqiqəti barədə olan axtarışlarla maraqlanırdı. O, bu kitabı oxumağı ona nəsihət etmiş şi'ə dostlarının birindən almışdı. Bunun da səbəbi dostumun şi'ə ideologiyası ilə yaxından tanış olması üçün ondan kitab istəməsi idi.
"Əl-muraciat" kitabının müəllifi şi'ə olmağına baxmayaraq öz e'tiqadlarının haqq olmasını sünnilərin hədis kitabları ilə məxsusəndə "Səhiheyn" vasitəsilə sübuta yetirməsi məni dəhşətə saldı.
Mən, bu kitabda insanları çaşdıraraq parçalayan bir həqiqət ətrafında axtarış aparmağa sövq etmək gördüm. Daim çalışırdım ki, bu kitabın məzmunu üzərində bə'zi dostlarla aparılan bəhslər və diskussiyalarda iştirak edim. Kitab, sünni alimi, "Əzhər"in Şeyxi Səlim-əl-Bişri ilə əsli Livanlı olan şi'ə alimi İmam Şərafuddin-əl-Amilinin arasında cərəyan edən məktublaşmalardan ibarət idi. Məktublarda sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ən ümdə ixtilaflı məsələlərdən söhbət açılırdı. Onu da deməliyəm ki, bu kitabda oxuduqlarım mənim üçün çox gözlənilməz oldu. Şişirtmədən deməliyəm ki, bu mənim üçün ömür boyu unudulmayan bir qəlb yarasına çevrildi. Mən heç vaxt gözləmirdim ki, sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilaf bu kitabda deyilən şəkildə olsun. Mənə aydın oldu ki, tarix və hədis mövzusunda mə'lumatı olan hər bir şəxs kimi mən də cahiləm. Hansı ki, o şəxslərin arasında "Şəriət" elmi sahəsində doktorluq şəhadəti daşıyanlar var idi. Sən bunu bəhsin təfsilatında da görəcəksən. O kitabda deyilən bə'zi həqiqətlər bizim üçün ona görə ağır idi ki, müəllif dəlillərin Qur'an və "Səhiheyn"də olmasını iddia edirdi. Bizlərdən bə'zisi həqiqətəndə onun doğruluğuna şəkk edirdi, hətta dostlardan biri dedi: "Əgər bu şi'ə müəllifin iddia etdiyi həqiqətlər doğrudanda Səhihi-Buxaridə varsa, bu gündən sonra mən, Buxarinin bütün hədislərini inkar edəcəyəm." Onun sözündə məqsəd yalnız bu idi ki, o şi'ə alimin doğrucul olması mümkün deyildir. Biz belə hiss edirdik ki, bu kitabda deyilənlərin hamısının doğru olması, bizə sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilafların həqiqətini başa düşmək sahəsində çox kömək edəcək.
"Əl-muraciat" kitabında deyilən mövzular ətrafında təhqiqat işləri aparmaq üçün "Səhihi-Buxari"ni özümüzün görməyi zəruri idi. Çox böyük çalışmaqlıqdan sonra "Səhihi-Buxari"nin bir nüsxəsini əldə etməyə Allah bizə müvəffəq etdi. Şi'ə aliminin "Səhihi-Buxari"də olan mövzulara bu cür işarə etməsi mənim üçün gözlənilməz oldu.
Ola bilsin ki, bə'ziləri soruşsun: "Səhihi-Buxari nə üçün bu qədər diqqət mərkəzindədir?" Mə'lumdur ki, Allahın kitabından gətirilən dəlillərin əksər hallarda tə'vil olunmasına ehtiyac duyulur. Çünki, onun əsl təfsirindən bir mə'nadan daha çox mə'nalara ehtimal olunur. Məsələn (ayə -). Bu ayədə qaşqabaqlı və kor adamın adı çəkilmir. Rəvayət olunan hədis də öz növbəsində bunu izah edir. "Səhihi-Buxari" sünni məzhəbinin nəzərində öz doğruluğu e'tibarı ilə Allah kitabından sonra birinci yeri tutur. Onlar bu kitaba əməl etməyi özlərinə lazım bilirlər. Beləliklə də hədis Qur'ani-Kərim ayələrinin təfsirində olan ixtilaflara hədd qoyur.
Bu mövzu ətrafında əlavə kitablar oxuduqca, həqiqətən mənim üçün daha da aydınlaşırdı. Hətta sonda o, şəkk olunmaz və daha dolğun şəkildə mənim üçün aydın oldu. Lakin məni həmişə bir sual maraqlındırırdı. Bu da ondan ibarət idi ki, nə üçün sünni məzhəbində mö'təbər məsdərlərə əsaslanmasına baxmayaraq, tarixi hadisələr və Peyğəmbərin (s) hədislərinin çoxunu bizdən gizlədirlər. Halbuki, onlar əsrlər boyu sünni və şi'ə məzhəbində olan qaranlıq ixtilaflı məsələlərin çoxunu açıqlayırdı. Məgər bə'zilərin iddia etdiyi kimi həqiqətləri gizlətmək və qarışdıraraq üzərinə pərdə çəkmək, fitnəni qarşısını almaq üçün bir bəhanə ola bilərmi? Məgər həqiqətləri gizlədərək saxtalaşdırmağın özü fitnə deyilmi?
Bu həssas məsələ üzərində axtarış aparmağa başlayarkən, şi'ələrin müsəlman olub-olmamasını təhqiq etmək mənim ən ümdə məqsədim idi. O zamanlar "sünni və cəmaət" məzhəbinin doğru yolda olmasında mənim heç bir şəkkim yox idi. Lakin bu mövzu ətrafında bir qədər axtarış, təfəkkür və mütaliə etdikdən sonra çox dəhşətli ayrılığa aparıb çıxaran nəticəyə gəldim. Amma bir an belə tapdığım həqiqəti qəbul etməkdə tərəddüd etmədim. Niyə görə də qəbul etməməliydim? Halbuki onlar, sünni məzhəbində dəlil sayılan hüccət və bürhanlara söykənirdi. Eyni zamanda Allah-təalanın bütün məxluqat üzərində hüccət bildiyi əql ilə uyğunlaşırdı. Artıq bu həqiqəti bizim bir dəstə tələbəmiz də qəbul etmişdi. Lakin bu iş, bə'zi təəssübkeşləri narahat edirdi və onlar da öz növbəsində bizim kafir olmağımıza və salamımızın cavabını almağın cayiz olmamasına hökm verdilər. Bizim əleyhimizə şaələr yayırdılar. Bu şaələrin ən yüngülü o idi ki, biz şi'ə məzhəbini qəbul etdiyimiz üçün İran səfirliyindən hər ay 300 (üç yüz) dollar maaş alırıq. "Səhihi-Buxari"dən onlara dəlil gətirərkən deyirdilər ki, bu qondarmadır və həqiqi Səhihi-Buxari deyildir!!?
Bir tərəfdən cəhalət və təəssübkeşlik, başqa bir tərəfdən şi'ənin məzlumiyyəti qarşısında belə qərara gəldim ki, bu axtarışın xülasəsini qələmə alaraq, hər bir həqiqət axtarışçısına ərməğan edim. Qoy bütün insanlar bu kitabı mütalə etsin. Şi'ələrə yalançı və azğın iftirası atıldığı hətta bə'zilərin bu işi cayiz bildiyi halda, haqqın yazılaraq yayılmasına daha çox ləyaqəti var.
Bu kitab bə'zi təəssübkeşlər üçün əziyyət və qəlb yarasına çevrilməsinə baxmayaraq mən onlardan soruşuram: "Kimdir müqəssir?" Bu kitab, mühüm ixtilaflı məsələlər ətrafında hər iki tayfanın qətiyyətli cavab və rə'ylərindən təşkil tapmışdır. Onda heç bir diqqətsizliyə yol verilməmiş, əksinə sünni məzhəbində Səhhi-Buxari və Müslim kimi birinci dərəcəli mö'təbər və inanılmış mənbələrdən qaynaqlanmış dəlil və bürhanlarla dəstəklənmişdir. Bəs nə üçün onlar, bu həqiqəti tanımaqdan sapındıran cəhaləti müqəssir bilmirlər? Yaxud da nə üçün Buxari, Müslim və başqa hədis alimlərinin bu qəlb yarasını öz kitablarında yazdıqları üçün müqəssir bilmirlər? Necə ola bilir ki, sünnilər o iki "Səhih" kitabda deyilən bütün hədisləri özləri üçün lazım bilirlər?
Biz bu bəhsdə "On iki imamçı şi'ə" məzhəbi barəsində söhbət açaçağıq və onların ardıcılları da Əli (ə) və Əhli-Beytdən (ə) olan imamçıların, Peyğəmbərdən (s) sonra xilafətinə e'tiqad edənlərdir. Amma Əlini (ə) allahlaşdırıb və ya peyğəmbərləşdirərək şi'ə adı altında fəaliyyət göstərən bə'zi tayfalardan Şi'ə uzaqdır. Nə üçün bə'zi şəxslər bu tayfaları şi'ələrdən olmasına israr edirlər? Nə üçün bu cür boş-boş şaiələri yaymaqla avam və savadsız müsəlmanları azğınlığa aparırlar? Müsəlmanların pak dinində və tarixində olan bu cür çirkin qondarmalar nəyə lazımdır?
26 Şaban 1411-ci hicri ili,
Əs 'əd-əl-Qasim.
Manila
Vahid ümmət sayılan müsəlmanların arasında fitnə və parçalanmanın yaranması və ixtilafın gün-gündən genişlənməsi missiyası özünü doğrultduqdan sonra onlar öz murdar məqsədlərini müsəlmanların bir-birini vurması ilə həyata keçirdilər.
Müsəlmanların mübarək oyanışının çoxalmasını və öz ölkələrində Qur'an və sünnət hökmlərinin icrasına sə'y etməyi görmək İslam düşmənləri üçün çətin oldu.
Məxsusən bu təşəbbüslərdən biri özünü doğrultduqdan sonra o, dünya istikbarçıları üçün qorxulu zərbəyə çevrildi. Halbuki, onu aradan aparmaq üçün müxtəlif yollar və vasitələrdən istifadə etməyə çalışırdılar. Nəhayət yüz illər boyu dəfn olunmuş tayfa və sünni-şi'ə məzəbi arasında olan ixtilafları üzə çıxardılar.
Müsəlman məntəqələrimizdə bu işi həyata keçirmək müstəmləkəçi muzdurlvara, ələlxüsus iki şərafətli hərəmə xidmət pərdəsi altıda müqəddəs torpaqlara hakim olan Hicaz sultanlarına həvalə olundu. Onlar da öz növbəsində Ərəbistan yarımadası və onun xaricində özlərinin muzdla tutulmuş vaizlərinə müxtəlif kitablar yazaraq yayımına əmr etdilər. Bu kitabların məzmunu, şi'ə idealogiyasına vurulan küfr, atəşpərəstlik, yəhudilik, nəsranilik və başqa boş-boş sözlərdən ibarət tə'nələr təşkil edirdi. Təəssüf ki, bir çox sadəlöhv və təəssübkeş insanlar həmin zəhərli kitablarda deyilən mövzular ətrafında təhqiqat və axtarış aparmadan təsdiqləyərək, bu yırtıcı hücumun qurbanlarına çevrildilər. Onu da deməliyəm ki, həmin kitablar milyonlarla nüsxə halında bütün İslam ölkələrində paylaşılırdı.
Mən də başqa müsəlmanlar kimi bu hücuma mə'ruz qaldım. Bu da bə'zi hərəkatlar tərəfindən həyata keçirilirdi. Onların məqsədi guya, sünniləri şi'ənin xətərindən qorumaq, eyni zamanda sözləri yəhudi və atəşpərəstlikdən qaynaqlanan bu tayfanın idealogiyasından qorumaq idi. ədəb qaydalarından uzaq olmaq və şi'ənin həqiqətini bu cür töhmətlərlə vəsf etdikləri üçün əvvəllər mənim də nəzərim mənfi idi. Eyni belə mülahizələrim də var idi ki, onların haqqı əksər hallarda şişirdilərək tamamilə əks qələmə verilir.
Onu da deməliyəm ki, mən, Fələstində sünni ailəsində anadan olmuşam. Oranın əhalisinin çoxu "əhli-sünnət və cəmaətdən" ibarət idi. Həmçinin elə e'tiqad edirdim ki, "əhli-sünnət və cəmaət" məzhəbi ən doğru tayfadır. Lakin bununla belə şiədə küfrlə bağlı bir şey görmürdüm. Şi'ələr barədə bildiyim şeylər bundan ibarət idi ki, onlar Əlinin (ə) mənzilətini qaldıraraq başqa səhabələrdən üstün tuturlar. Lakin mən, əksər sünnilərin, Əlinin (ə) layiq olmadığı bir mənzilətə sahib olmasına e'tiqad etmələrinin səbəbini bilmirdim. Onların e'tiqadı, Əlini (ə) "Rafiidin" xəlifölərinin dördüncüsü olması və Müaviyə, Əmr-ibn-As və başqa səhabələrin mənziləti ilə bərabər tutmaqdan ibarət idi.
Lakin mənim nəzərimcə Əlinin (ə) mənziləti barəsində olan mübaliğə, şi'ələri İslam dairəsindən xaric etmir. Həmçinin bizim bə'zi alimlərimizin sözü tərəddüd doğururdu. Bunun da səbəbi, guya şi'ələr Əlini (ə) Peyğəmbərlərin sonuncusu Həzrət Muhəmməddən (s) üstün tutması, risaləti çatdırmaqda Cəbrailin səhv etməsinə e'tiqad etmələri, hətta bə'zi hallarda Əlini (ə) allahlaşdırmaları və Qur'andan başqa bir qur'an kitablarının olması idi. Lakin mən bunları heç vecimə də almırdım. Ələlxüsus orta məktəbdə oxuyarkən "İslam tərbiyəsi" mövzusunda dərs deyən ustadımın sözü ölənədək mənim yadımdan çıxmayacaq. O deyirdi: "Şi'ələr bir neçə tayfadan ibarətdilər, hətta onlardan bə'zisi Əlini (ə) allahlaşdırırlar. Lakin "Cəfəriyyə" məzhəbi ilə məşhur olan "On iki imamçı şi'ələr" sünni məzhəbinə daha yaxın olan məzhəbdir və onların ardıcılları da müsəlmandır.''
Bu sözlər doğruluq, təqva və geniş elmi nəzəriyyələrə malik olduğuna e'timad etdiyim bir şəxs tərəfindən deyilmişdi. Eyni zamanda mən ona, İslam və özünün məzhəbi sayılan sünni məzhəbinə müxalif olan nəzəriyyələr söyləyən şəxslərə qarşı ədalətli və obyektiv olduğu üçün e'timad edirdim. Bu sözlər günlər və illər keçdikcə mənim qulaqlarımda cinkildəyirdi. Eyni zamanda qohümlarımdan birinin gördüyü işlər mənə xoş tə'sir bağışlamışdı. Mən, onun "Allah dininə" də'vət və müsəlmanların vəhdəti uğrunda ciddi çalışqanlığındakı, ixlasa heç vaxt şəkk etmirdim. Artıq bu anlayış mənim daxilimdə həkk olunaraq real həqiqətə çevrilmişdi. Məxsusən o, əsrimizdə yaşamış sünni alimlərinin çoxunu şi'ələri muvəhhid (tək Allaha ibadət edən) müsəlman görmələrini bildikdən sonra daha da təkmilləşdi. O alimlər bunlardır: Həsən-əl-Bəina, Seyyid Qutb, Əlməvdudi, Şeyx Əbdül-Həmid Keşk, Şeyx Muhəmməd-əl-Qəzali, Şeyx Şəltut, Ustad Bəhnəsavi, Təlməsani, Ənvər-əl-Cundi, Həsən Əyyub, Səid Həva, Fəthi Yəkən, Əbu Zöhrə, Yusif-əl-Əzm, Qənuşi və bunlardan başqa çox-çox alimlərin kitablarını oxumaq şərəfinə nail oldum. Hansı ki, bu kitablar kələcək nəslin İslami oyanış kitabxanalarının bəzəyidir. Eyni zamanda bütün bunların hamısı şi'ənin müsəlman olması barədə məndə heç bir şəkk aşılamırdı. Hətta mən sünni məzhəbini, şi'ə məzhəbindən də ayırmırdım. Çünki, haçansa onlardan birini müsəlman digərini kafir qərar verməmək üçün, bu iki məzhəb arasında olan ayrılığa göz yummuşdum. Əslində mən bu işin təfsilatını bilmirdim və bu barədə fikirləşərək axtarış aparmağa da hazır deyildim. Öz-özlüyümdə tarixi alt-üst etməyə səbəb olan axtarışlara və heç bir nəticəyə aparıb çıxarmayan dolaşıq yollara girməyə ehtiyac duymurdum. Elə o vaxtlardan bu qənaətə gəlmişdim ki, bu qəbilədən olan parçalanma və ixtilaflar ətrafında axtarış aparmaq bir növ fitnədir. Hətta bu barədə danışmaqdan belə çəkinmək lazımdır. Çünki, onların hər ikisi müsəlmandır. Aralarında baş verən hadisələrə baxmayara müsəlman olduları üçün Əli (ə) və Müaviyəyə də eyni nəzərlə baxırdım. Sünni və şi'ə məzhəbi də mənim nəzərimdə bu cür idi.
Səksəninci illərin ortalarında Universitet təhsilimi tamamlamaq üçün qürbət ölkəyə səfər etməyim, bu fitnəni alovlanması və şi'ə idealogiyasından şiddətlə çəkindirməklə üst-üstə düşdü. Əksər hallarda bu iş, İranda İslam inqilabı və onun rəhbərinə tə'nələr etməklə olurdu. Lakin mən belə e'tiqad edirdim ki, o şəxs bütün bu vəzifələrin həqiqi daşıyıcısıdır. Çox hallarda isə özümü, şi'əni kafir bilmədiyim üçün müqəssir bilirdim. Lakin nə qədər müdafiə mövqeyi tuturdumsa, gələn hücumlar əvvəlkindən daha şiddətli olurdu. Hətta bir gün onlardan biri mənə dedi: "Sən bir yol seçərək öz məzhəbini aşkar surətdə tə'yin etməlisən." Ola bilməz ki, eyni zamanda mən həm sünni, həm şi'ələrə qarşı şəfqətli, həm də İslam inqilabını dəstəkləyim. Çünki bu, həmin şəxsin rə'yinə görə ideoloji bir məsələ idi və bu işdə səhlənkarlıq da etmək olmazdı. Onu da gizlətməməliyəm ki, şi'ə məzhəbi ilə müfəssəl tanışlığımın olmaması məni sıxıntı və çətinliklərlə üzləşdirirdi. Hətta bə'zi iddiaçıların dediyi: "Şi'ələri imamət, təqiyyə, ismət və səhabələri kafir bilmək ideyası, İslamdan xaric edir" sözünə nə cavab verəcəyimi heç özüm də bilmirdim. Bu səbəbdən də daxilimdə şi'ənin həqiqəti barədə şəkklər baş qaldırırdı. Beləliklə məndə bu ideologiyaya qarşı böyük maraq hissi yarandı. Artıq mən özümü çoxlarının uzaq qaçdığı bir işə sürüklənən görürdüm. Bu da həqiqət barədə olan axtarış idi. Çaşqınlıq və şəkkə müəyyən hədd qoymaq üçün uzun müddət idi ki, çalışırdım. Lakin bunu necə etməli idim? Şi'ələri kafir bilən əhli-sünnət alimlərinin müəllifi olduğu kitabları oxumaqla kifayətlənməli idimmi? Bu qəbildən olan kitabları əvvəllər çox oxuduğuma baxmayaraq heç bir qənaətə gəlməmişdim. Bunun səbəbi də adı çəkilən müəlliflərin elmi bəhslərdə mövzu və dəlil gətirməyə səbəb olan ədəb və elmi ruhiyyədən uzaq olmaları idi.
Qəzali, Bəhnəsavi, İzzəddin İbrahim və bu kimi sünni-şi'ə məsələsini qondarma ixtilaf hesab edən liberal sünni alimlərinin rə'yləri ilə kifayətlənimmi? Lakin bu rə'ylər problemləri həll etmirdi, əksinə olduğu kimi saxlayırdı.
Qarşımda həqiqəti şi'ə kitablarında axtarmaqdan başqa bir yol qalmadı. Lakin əvvəllər bu seçimdən tamamilə uzaq qaçırdım. Çünki, mən elə düşünürdüm ki, şi'ələr kitablarında özlərinə məxsus yollar və hədislərə əsaslanaraq dəlil gətirirlər. Bu da bizim nəzərimizdə hüccət hesab olunmur. Lakin bu əsnada tanış olduğum dostumdan "Əl-muraciat" adlı kitabı əldə etdim. Xoşbəxtlikdən o da mənim kimi, şi'ənin həqiqəti barədə olan axtarışlarla maraqlanırdı. O, bu kitabı oxumağı ona nəsihət etmiş şi'ə dostlarının birindən almışdı. Bunun da səbəbi dostumun şi'ə ideologiyası ilə yaxından tanış olması üçün ondan kitab istəməsi idi.
"Əl-muraciat" kitabının müəllifi şi'ə olmağına baxmayaraq öz e'tiqadlarının haqq olmasını sünnilərin hədis kitabları ilə məxsusəndə "Səhiheyn" vasitəsilə sübuta yetirməsi məni dəhşətə saldı.
Mən, bu kitabda insanları çaşdıraraq parçalayan bir həqiqət ətrafında axtarış aparmağa sövq etmək gördüm. Daim çalışırdım ki, bu kitabın məzmunu üzərində bə'zi dostlarla aparılan bəhslər və diskussiyalarda iştirak edim. Kitab, sünni alimi, "Əzhər"in Şeyxi Səlim-əl-Bişri ilə əsli Livanlı olan şi'ə alimi İmam Şərafuddin-əl-Amilinin arasında cərəyan edən məktublaşmalardan ibarət idi. Məktublarda sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ən ümdə ixtilaflı məsələlərdən söhbət açılırdı. Onu da deməliyəm ki, bu kitabda oxuduqlarım mənim üçün çox gözlənilməz oldu. Şişirtmədən deməliyəm ki, bu mənim üçün ömür boyu unudulmayan bir qəlb yarasına çevrildi. Mən heç vaxt gözləmirdim ki, sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilaf bu kitabda deyilən şəkildə olsun. Mənə aydın oldu ki, tarix və hədis mövzusunda mə'lumatı olan hər bir şəxs kimi mən də cahiləm. Hansı ki, o şəxslərin arasında "Şəriət" elmi sahəsində doktorluq şəhadəti daşıyanlar var idi. Sən bunu bəhsin təfsilatında da görəcəksən. O kitabda deyilən bə'zi həqiqətlər bizim üçün ona görə ağır idi ki, müəllif dəlillərin Qur'an və "Səhiheyn"də olmasını iddia edirdi. Bizlərdən bə'zisi həqiqətəndə onun doğruluğuna şəkk edirdi, hətta dostlardan biri dedi: "Əgər bu şi'ə müəllifin iddia etdiyi həqiqətlər doğrudanda Səhihi-Buxaridə varsa, bu gündən sonra mən, Buxarinin bütün hədislərini inkar edəcəyəm." Onun sözündə məqsəd yalnız bu idi ki, o şi'ə alimin doğrucul olması mümkün deyildir. Biz belə hiss edirdik ki, bu kitabda deyilənlərin hamısının doğru olması, bizə sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilafların həqiqətini başa düşmək sahəsində çox kömək edəcək.
"Əl-muraciat" kitabında deyilən mövzular ətrafında təhqiqat işləri aparmaq üçün "Səhihi-Buxari"ni özümüzün görməyi zəruri idi. Çox böyük çalışmaqlıqdan sonra "Səhihi-Buxari"nin bir nüsxəsini əldə etməyə Allah bizə müvəffəq etdi. Şi'ə aliminin "Səhihi-Buxari"də olan mövzulara bu cür işarə etməsi mənim üçün gözlənilməz oldu.
Ola bilsin ki, bə'ziləri soruşsun: "Səhihi-Buxari nə üçün bu qədər diqqət mərkəzindədir?" Mə'lumdur ki, Allahın kitabından gətirilən dəlillərin əksər hallarda tə'vil olunmasına ehtiyac duyulur. Çünki, onun əsl təfsirindən bir mə'nadan daha çox mə'nalara ehtimal olunur. Məsələn (ayə -). Bu ayədə qaşqabaqlı və kor adamın adı çəkilmir. Rəvayət olunan hədis də öz növbəsində bunu izah edir. "Səhihi-Buxari" sünni məzhəbinin nəzərində öz doğruluğu e'tibarı ilə Allah kitabından sonra birinci yeri tutur. Onlar bu kitaba əməl etməyi özlərinə lazım bilirlər. Beləliklə də hədis Qur'ani-Kərim ayələrinin təfsirində olan ixtilaflara hədd qoyur.
Bu mövzu ətrafında əlavə kitablar oxuduqca, həqiqətən mənim üçün daha da aydınlaşırdı. Hətta sonda o, şəkk olunmaz və daha dolğun şəkildə mənim üçün aydın oldu. Lakin məni həmişə bir sual maraqlındırırdı. Bu da ondan ibarət idi ki, nə üçün sünni məzhəbində mö'təbər məsdərlərə əsaslanmasına baxmayaraq, tarixi hadisələr və Peyğəmbərin (s) hədislərinin çoxunu bizdən gizlədirlər. Halbuki, onlar əsrlər boyu sünni və şi'ə məzhəbində olan qaranlıq ixtilaflı məsələlərin çoxunu açıqlayırdı. Məgər bə'zilərin iddia etdiyi kimi həqiqətləri gizlətmək və qarışdıraraq üzərinə pərdə çəkmək, fitnəni qarşısını almaq üçün bir bəhanə ola bilərmi? Məgər həqiqətləri gizlədərək saxtalaşdırmağın özü fitnə deyilmi?
Bu həssas məsələ üzərində axtarış aparmağa başlayarkən, şi'ələrin müsəlman olub-olmamasını təhqiq etmək mənim ən ümdə məqsədim idi. O zamanlar "sünni və cəmaət" məzhəbinin doğru yolda olmasında mənim heç bir şəkkim yox idi. Lakin bu mövzu ətrafında bir qədər axtarış, təfəkkür və mütaliə etdikdən sonra çox dəhşətli ayrılığa aparıb çıxaran nəticəyə gəldim. Amma bir an belə tapdığım həqiqəti qəbul etməkdə tərəddüd etmədim. Niyə görə də qəbul etməməliydim? Halbuki onlar, sünni məzhəbində dəlil sayılan hüccət və bürhanlara söykənirdi. Eyni zamanda Allah-təalanın bütün məxluqat üzərində hüccət bildiyi əql ilə uyğunlaşırdı. Artıq bu həqiqəti bizim bir dəstə tələbəmiz də qəbul etmişdi. Lakin bu iş, bə'zi təəssübkeşləri narahat edirdi və onlar da öz növbəsində bizim kafir olmağımıza və salamımızın cavabını almağın cayiz olmamasına hökm verdilər. Bizim əleyhimizə şaələr yayırdılar. Bu şaələrin ən yüngülü o idi ki, biz şi'ə məzhəbini qəbul etdiyimiz üçün İran səfirliyindən hər ay 300 (üç yüz) dollar maaş alırıq. "Səhihi-Buxari"dən onlara dəlil gətirərkən deyirdilər ki, bu qondarmadır və həqiqi Səhihi-Buxari deyildir!!?
Bir tərəfdən cəhalət və təəssübkeşlik, başqa bir tərəfdən şi'ənin məzlumiyyəti qarşısında belə qərara gəldim ki, bu axtarışın xülasəsini qələmə alaraq, hər bir həqiqət axtarışçısına ərməğan edim. Qoy bütün insanlar bu kitabı mütalə etsin. Şi'ələrə yalançı və azğın iftirası atıldığı hətta bə'zilərin bu işi cayiz bildiyi halda, haqqın yazılaraq yayılmasına daha çox ləyaqəti var.
Bu kitab bə'zi təəssübkeşlər üçün əziyyət və qəlb yarasına çevrilməsinə baxmayaraq mən onlardan soruşuram: "Kimdir müqəssir?" Bu kitab, mühüm ixtilaflı məsələlər ətrafında hər iki tayfanın qətiyyətli cavab və rə'ylərindən təşkil tapmışdır. Onda heç bir diqqətsizliyə yol verilməmiş, əksinə sünni məzhəbində Səhhi-Buxari və Müslim kimi birinci dərəcəli mö'təbər və inanılmış mənbələrdən qaynaqlanmış dəlil və bürhanlarla dəstəklənmişdir. Bəs nə üçün onlar, bu həqiqəti tanımaqdan sapındıran cəhaləti müqəssir bilmirlər? Yaxud da nə üçün Buxari, Müslim və başqa hədis alimlərinin bu qəlb yarasını öz kitablarında yazdıqları üçün müqəssir bilmirlər? Necə ola bilir ki, sünnilər o iki "Səhih" kitabda deyilən bütün hədisləri özləri üçün lazım bilirlər?
Biz bu bəhsdə "On iki imamçı şi'ə" məzhəbi barəsində söhbət açaçağıq və onların ardıcılları da Əli (ə) və Əhli-Beytdən (ə) olan imamçıların, Peyğəmbərdən (s) sonra xilafətinə e'tiqad edənlərdir. Amma Əlini (ə) allahlaşdırıb və ya peyğəmbərləşdirərək şi'ə adı altında fəaliyyət göstərən bə'zi tayfalardan Şi'ə uzaqdır. Nə üçün bə'zi şəxslər bu tayfaları şi'ələrdən olmasına israr edirlər? Nə üçün bu cür boş-boş şaiələri yaymaqla avam və savadsız müsəlmanları azğınlığa aparırlar? Müsəlmanların pak dinində və tarixində olan bu cür çirkin qondarmalar nəyə lazımdır?
26 Şaban 1411-ci hicri ili,
Əs 'əd-əl-Qasim.
Manila
3. İmamət
İmamət və xilafətin mə'nası rəhbərlikdir. Bu söz Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanlar üçün "rəhbərlik" termininə çevrildi. O, heç bir kəsin inkar edə bilməyəcəyi bir anlayışdır. Çünki "rəhbərlik" hər bir cəmiyyətin fitri tələbatıdır. Müsəlmanlardan sayılan şi'ə və sünni məzhəbinin ixtilafı, imam və ya xəlifəni tə'yin etmək və onun gördüyü işlər ətrafında cərəyan edir. Bu, ümumilikdə onların arasında olan ən böyük ixtilaflardan biri hesab olunur. Təbii ki, qalan ixtilaflar da bu böyük ixtilafın nəticəsidir. Şi'ənin nəzərincə "İmamət" Peyğəmbərdən (s) gələn nəssə əsasən Əhli-Beytdən (ə) olan on iki İmama məxsusdur. Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra İslam hökmləri, həmin İmamlara və yaxud onlardan rəvayət olunan hədislərə müraciət etməklə tanınır. Onların sözü başqalarının sözü ilə zidd olarsa, Peyğəmbər (s) adətlərinin əmanətdar qoruyucusu adı ilə vəsf olunduqları üçün, onların sözünü qəbul etmək vacibdir.
Sünnilər isə İmamət barəsində deyirlər ki, o Şura ilədir. Lakin onlar, sabiq xəlifənin gələn xəlifə üçün nəss etməsini qadağan bilmirlər. Necə ki, Əbu-Bəkr öz xilafəti vaxtında Ömərin xilafəti üçün nəss etmişdi. Eyni zamanda onlar, Əməvilər, Abbasilər və Osmanilərin xilafət dövründəki kimi, xilafətin zor və qılınc gücü ilə alınmasını caiz bilirlər. Onlar, İslam hökmlərini, səhabələr arasında heç bir fərq qoymadan rəvayət olunan doğru hədislərə müraciət etməklə tanıyırlar. Bu səhabələrin əksəriyyətinin Cəməl və Siffeyn müharibəsində iştirak etməsinə baxmayaraq, sünnilər onların hamısını ədalətli və inanılmış hesab edirlər. Halbuki, onlar adı çəkilən tarixi hadisələrdə bir-birlərini qətlə yetirmişlər. Bu hadisələr onların çoxunun ədalətini şəkk və sual altında qoyur. İnşaallah gələcək fəsldə səhabələrin ədaləti barəsində geniş şərhi oxuyacaqsan.
Sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilafın davam etdiyi bir halda daha yaxşı olar ki, bir məzhəbin batilliyinə hökm verərək birini o birindən üstün tutmazdan əvvəl hər bir dəstənin dəlil və bürhanlarını aramla nəzərdən keçirək. Məhz bəhsimizi də bu məqsədə məxsus etmişik. Şi'ələrin imamətlə bağlı olan məzhəblərini dəlillərlə sübut edərək ondan yapışmalarını və sünnilərin bunun əleyhinə olan cavablarını aşağıdakı kimi xülasə etmişik:
1. Əhli-Beytin (ə) imamətini subut edən dəlillər.
2. Əhli-Beytdən (ə) olan imamların sayını subut edən dəlillər.
3. Peyğəmbərin (s) Əli-ibn-Əbi-Talibi (ə) xilafətə tə'yin etməsini subut edən dəlillər.
Sünnilər isə İmamət barəsində deyirlər ki, o Şura ilədir. Lakin onlar, sabiq xəlifənin gələn xəlifə üçün nəss etməsini qadağan bilmirlər. Necə ki, Əbu-Bəkr öz xilafəti vaxtında Ömərin xilafəti üçün nəss etmişdi. Eyni zamanda onlar, Əməvilər, Abbasilər və Osmanilərin xilafət dövründəki kimi, xilafətin zor və qılınc gücü ilə alınmasını caiz bilirlər. Onlar, İslam hökmlərini, səhabələr arasında heç bir fərq qoymadan rəvayət olunan doğru hədislərə müraciət etməklə tanıyırlar. Bu səhabələrin əksəriyyətinin Cəməl və Siffeyn müharibəsində iştirak etməsinə baxmayaraq, sünnilər onların hamısını ədalətli və inanılmış hesab edirlər. Halbuki, onlar adı çəkilən tarixi hadisələrdə bir-birlərini qətlə yetirmişlər. Bu hadisələr onların çoxunun ədalətini şəkk və sual altında qoyur. İnşaallah gələcək fəsldə səhabələrin ədaləti barəsində geniş şərhi oxuyacaqsan.
Sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilafın davam etdiyi bir halda daha yaxşı olar ki, bir məzhəbin batilliyinə hökm verərək birini o birindən üstün tutmazdan əvvəl hər bir dəstənin dəlil və bürhanlarını aramla nəzərdən keçirək. Məhz bəhsimizi də bu məqsədə məxsus etmişik. Şi'ələrin imamətlə bağlı olan məzhəblərini dəlillərlə sübut edərək ondan yapışmalarını və sünnilərin bunun əleyhinə olan cavablarını aşağıdakı kimi xülasə etmişik:
1. Əhli-Beytin (ə) imamətini subut edən dəlillər.
2. Əhli-Beytdən (ə) olan imamların sayını subut edən dəlillər.
3. Peyğəmbərin (s) Əli-ibn-Əbi-Talibi (ə) xilafətə tə'yin etməsini subut edən dəlillər.
4. Əhli-Beytin (ə) imamətini sübut edən dəlillər
Peyğəmbərdən (s) Əhli-Beytin (ə) özündən sonra ümmət üzərində olan imaməti barədə rəvayət olunan hədislər çoxdur. Lakin burada onların ən məşhurunu sizin üçün zikr edirik:
Səhihi-Müslim öz sənədilə Zeyd-ibn-Ərqəmdən rəvayət edərək deyir: Peyğəmbər (s) dedi: "Ey insanlar, mən də sizin kimi bəşərəm və nə vaxtsa Rəbbimin elçisi (Əzrayıl) gələcək və mən də ona cavab verəcəyəm. Mən sizin üçün iki ağır şeyi tərk edirəm. Onlardan biri Allahın kitabıdır ki, onda hidayət və nur vardır. Allahın kitabı ilə o hidayət və nuru götürün. Allahın kitabı ilə götürərək ondan yapışın... və Əhli-Beytim. Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram, Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram, Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram. { Səhihi-Müslim. "Fəzail" kitabı "Fəzaili Əli" babı, 5-ci cild, 272-ci səh. "Daruş-şə'b bişərhin-nəvəvi" mətbəəsi. }
Səhih-Tirmizi öz sənədilə Cabir-ibn-Abdullahdan rəvayət edərək deyir: Peyğəmbəri (s) Ərəfə günü həcc edərkən "Qəsva" adlı dəvəsi üzərindən xitab edən gördüm. Eşitdim ki, O (s) deyir: “Mən sizin üçün Allahın kitabını və Əhli-Beytimdən olan ailəmi tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız heç vaxt zəlalətə düşmərsiniz.” { Tirmizi, 2-ci cild, 308-ci səh. }
Bu hədisin tək özü, şi'ə məzhəbinin haqq olmasını sübut etmək üçün kifayət edər. Bu da Əhli-Beytə (ə) əlavə olaraq Qur'ani-Kərimdən yapışmaqla həyata keçir. Bu hədisin məzmununda Peyğəmbərin (s), özündən sonra Əhli-Beytindən (ə) yapışmağı əmr etməsini açıq-aşkar surətdə görürük. Qur'ani-Kərim əlavə olaraq bu cür bağlılıq nicat tapmaq və zəlalətə düşməmək üçün əsas şərtdir.
Müslim kimi, sünnilərin bir çox hədis alimlərinin bu hədisi öz sənədlərilə "Səhih" kitablarında yazmasına baxmayaraq, sünnilərin əksəriyyətinin bu hədisi bilməməsi, yaxud da eşidərkən sanki bu hədisin olmaması kimi inkar etməsi məni dəhəştləndirirdi. Əbu-Hüreyrənin rəvayət etdiyi bu hədisi, səhih hədis kimi dəlil gətirirlər. O hədis bu idi ki, Peyğəmbər (s) buyurub: "Mən sizin üçün Allahın kitabını və sünnətimi tərk edirəm. Əgər onları götürsəniz və ya əməl etsəniz, məndən sonra heç zaman zəlalətə düşmərsiniz." { Hakim öz "Müstədrək"ində bu hədisi rəvayət etmişdir. 1-ci cild, 98-ci səh. }
Bu hədisin mənbəyi barədə axtarış apararkən gördüm ki, heç bir səhih kitabda rəvayət olunmayıb. Buxari, Nəsayi, Zəhəbi və başqa hədis alimləri bu hədisi zəif hesab etmişlər. { Doktor Əhməd-ibn-Məs'ud-ibn-Həmdan "Şərh Usuli e'tiqadi Əhlis-sünnə vəl-cəmaə" kitabı. Tarixi təhqiq edərkən, həmin kitabın 80-ci səhifəsində deyir: "Bu hədisi Saheh-ibn-Musa-əl-Təlhi rəvayət etdiyi üçün sənədi zəifdir." } Hakim o hədisi öz "Müstədrək" kitabında rəvayət etmişdir. Halbuki sünni alimlərinin hamısı Hakimi, "Allahın kitabı və Əhli-Beytimdən olan ailəm...(düzəliş et) hədisini rəvayət edən Səhihi-Müslimdən bir dərəcə aşağı bilirlər.
Belə fərz edək ki, bu iki hədisin arasında heç bir ziddiyyət yoxdur. Lakin bunu da qəbul etməliyik ki, Hakimin rəvayət etdiyi hədisdəki, "sünnət" sözündən məqsəd, yalnız Peyğəmbərin (s) Əhli-Beytinin (ə) yolu ilə əxz olunan bir sünnətdir. Necə ki, Müslimin rəvayət etdiyi hədisdə bu, açıq-aşkar izah olunur.
Amma Hakimin rəvayət etdiyi "Allahın kitabı və sünnətim..." hədisi götürərək Müslimin rəvayət etdiyi, "Allahın kitabı və Əhli-Beytimdən olan ailəm..." hədisini tərk etməyə gəlincə isə bu yalnız sünni hədis alimlərinin müttəfiq olduğu "Müslimin hədisləri Hakimin hədislərindən üstündür" fikrinə əks deyil, bəlkə məntiq və əqlə də xilafdır. Çünki, bütün İslam tayfaları Peyğəmbərin (s) sünnətinə tabe olduqlarını iddia edirlər. Bu tayfalar arasında böyük ixtilafların baş verməsinə səbəb, Peyğəmbərin (s) sünnətini müxtəlif yollardan nəql olunmasıdır. Halbuki, bu hədislər Qur'ani-Kərimi açıqlayaraq tamamlayıcısı hesab olunur. Bütün müsəlman tayfaları da onun düzgün nəql olunmasına e'tiqad edirlər. Qur'ani-Kərimin təfsirində ixtilaflar törədən bu ixtilaflı hədislərin səbəbindən, Peyğəmbərin (s) sünnəti də müxtəlif sünnətlərə çevrilmişdir. Təbii ki, bunun səbəbində müsəlmanlar da müxtəlif məzhəb və təriqətlərə bölünmüşlər. Hətta belə rəvayət olunur ki, onların sayı 73 təriqətdir. Elə isə o sünnətlərdən hansı birinə tabe olma daha doğrudur? Bu, o ixtilafları dəqiqləşdirən hər bir şəxsin fikrində dolaşan fitri bir sualdır. Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanların İslamda çaşqın qalmamaları üçün bu hədisə cavab verən daha üstün bir hədis gəlmişdir. Peyğəmbərin (s) müqəddəs göstərişləri, onun pak sünnətini Əhli-Beytinin (ə) yolu ilə əxz etməyə əmr edir. Həmçinin Qur'ani-Kərim də onların pak olması barədə söz açır. Onun sözləri, başqa mə'na daşımasına ehtimal olunmayacağı şəkildə aydındır. Bu əxz etməklik fitnə və zəlalətdən amanda qalmağın yeganə yoludur.
Burada iki sual meydana çıxır ki, yalnız ona cavab verməklə aydınlaşaraq tamamlanır:
1. Keçən hədisdə deyilən Əhli-Beytdən (ə) məqsəd kimlərdir?
2. Nə üçün hədisi sunnilərin dediyi kimi bütün səhabələrdən yox yalnız Əhli-Beytdən (ə) əxz etmək lazımdır?
Səhihi-Müslim öz sənədilə Zeyd-ibn-Ərqəmdən rəvayət edərək deyir: Peyğəmbər (s) dedi: "Ey insanlar, mən də sizin kimi bəşərəm və nə vaxtsa Rəbbimin elçisi (Əzrayıl) gələcək və mən də ona cavab verəcəyəm. Mən sizin üçün iki ağır şeyi tərk edirəm. Onlardan biri Allahın kitabıdır ki, onda hidayət və nur vardır. Allahın kitabı ilə o hidayət və nuru götürün. Allahın kitabı ilə götürərək ondan yapışın... və Əhli-Beytim. Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram, Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram, Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram. { Səhihi-Müslim. "Fəzail" kitabı "Fəzaili Əli" babı, 5-ci cild, 272-ci səh. "Daruş-şə'b bişərhin-nəvəvi" mətbəəsi. }
Səhih-Tirmizi öz sənədilə Cabir-ibn-Abdullahdan rəvayət edərək deyir: Peyğəmbəri (s) Ərəfə günü həcc edərkən "Qəsva" adlı dəvəsi üzərindən xitab edən gördüm. Eşitdim ki, O (s) deyir: “Mən sizin üçün Allahın kitabını və Əhli-Beytimdən olan ailəmi tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız heç vaxt zəlalətə düşmərsiniz.” { Tirmizi, 2-ci cild, 308-ci səh. }
Bu hədisin tək özü, şi'ə məzhəbinin haqq olmasını sübut etmək üçün kifayət edər. Bu da Əhli-Beytə (ə) əlavə olaraq Qur'ani-Kərimdən yapışmaqla həyata keçir. Bu hədisin məzmununda Peyğəmbərin (s), özündən sonra Əhli-Beytindən (ə) yapışmağı əmr etməsini açıq-aşkar surətdə görürük. Qur'ani-Kərim əlavə olaraq bu cür bağlılıq nicat tapmaq və zəlalətə düşməmək üçün əsas şərtdir.
Müslim kimi, sünnilərin bir çox hədis alimlərinin bu hədisi öz sənədlərilə "Səhih" kitablarında yazmasına baxmayaraq, sünnilərin əksəriyyətinin bu hədisi bilməməsi, yaxud da eşidərkən sanki bu hədisin olmaması kimi inkar etməsi məni dəhəştləndirirdi. Əbu-Hüreyrənin rəvayət etdiyi bu hədisi, səhih hədis kimi dəlil gətirirlər. O hədis bu idi ki, Peyğəmbər (s) buyurub: "Mən sizin üçün Allahın kitabını və sünnətimi tərk edirəm. Əgər onları götürsəniz və ya əməl etsəniz, məndən sonra heç zaman zəlalətə düşmərsiniz." { Hakim öz "Müstədrək"ində bu hədisi rəvayət etmişdir. 1-ci cild, 98-ci səh. }
Bu hədisin mənbəyi barədə axtarış apararkən gördüm ki, heç bir səhih kitabda rəvayət olunmayıb. Buxari, Nəsayi, Zəhəbi və başqa hədis alimləri bu hədisi zəif hesab etmişlər. { Doktor Əhməd-ibn-Məs'ud-ibn-Həmdan "Şərh Usuli e'tiqadi Əhlis-sünnə vəl-cəmaə" kitabı. Tarixi təhqiq edərkən, həmin kitabın 80-ci səhifəsində deyir: "Bu hədisi Saheh-ibn-Musa-əl-Təlhi rəvayət etdiyi üçün sənədi zəifdir." } Hakim o hədisi öz "Müstədrək" kitabında rəvayət etmişdir. Halbuki sünni alimlərinin hamısı Hakimi, "Allahın kitabı və Əhli-Beytimdən olan ailəm...(düzəliş et) hədisini rəvayət edən Səhihi-Müslimdən bir dərəcə aşağı bilirlər.
Belə fərz edək ki, bu iki hədisin arasında heç bir ziddiyyət yoxdur. Lakin bunu da qəbul etməliyik ki, Hakimin rəvayət etdiyi hədisdəki, "sünnət" sözündən məqsəd, yalnız Peyğəmbərin (s) Əhli-Beytinin (ə) yolu ilə əxz olunan bir sünnətdir. Necə ki, Müslimin rəvayət etdiyi hədisdə bu, açıq-aşkar izah olunur.
Amma Hakimin rəvayət etdiyi "Allahın kitabı və sünnətim..." hədisi götürərək Müslimin rəvayət etdiyi, "Allahın kitabı və Əhli-Beytimdən olan ailəm..." hədisini tərk etməyə gəlincə isə bu yalnız sünni hədis alimlərinin müttəfiq olduğu "Müslimin hədisləri Hakimin hədislərindən üstündür" fikrinə əks deyil, bəlkə məntiq və əqlə də xilafdır. Çünki, bütün İslam tayfaları Peyğəmbərin (s) sünnətinə tabe olduqlarını iddia edirlər. Bu tayfalar arasında böyük ixtilafların baş verməsinə səbəb, Peyğəmbərin (s) sünnətini müxtəlif yollardan nəql olunmasıdır. Halbuki, bu hədislər Qur'ani-Kərimi açıqlayaraq tamamlayıcısı hesab olunur. Bütün müsəlman tayfaları da onun düzgün nəql olunmasına e'tiqad edirlər. Qur'ani-Kərimin təfsirində ixtilaflar törədən bu ixtilaflı hədislərin səbəbindən, Peyğəmbərin (s) sünnəti də müxtəlif sünnətlərə çevrilmişdir. Təbii ki, bunun səbəbində müsəlmanlar da müxtəlif məzhəb və təriqətlərə bölünmüşlər. Hətta belə rəvayət olunur ki, onların sayı 73 təriqətdir. Elə isə o sünnətlərdən hansı birinə tabe olma daha doğrudur? Bu, o ixtilafları dəqiqləşdirən hər bir şəxsin fikrində dolaşan fitri bir sualdır. Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanların İslamda çaşqın qalmamaları üçün bu hədisə cavab verən daha üstün bir hədis gəlmişdir. Peyğəmbərin (s) müqəddəs göstərişləri, onun pak sünnətini Əhli-Beytinin (ə) yolu ilə əxz etməyə əmr edir. Həmçinin Qur'ani-Kərim də onların pak olması barədə söz açır. Onun sözləri, başqa mə'na daşımasına ehtimal olunmayacağı şəkildə aydındır. Bu əxz etməklik fitnə və zəlalətdən amanda qalmağın yeganə yoludur.
Burada iki sual meydana çıxır ki, yalnız ona cavab verməklə aydınlaşaraq tamamlanır:
1. Keçən hədisdə deyilən Əhli-Beytdən (ə) məqsəd kimlərdir?
2. Nə üçün hədisi sunnilərin dediyi kimi bütün səhabələrdən yox yalnız Əhli-Beytdən (ə) əxz etmək lazımdır?
5. Əhli-Beyt (ə) kimlərdir ?
Müslim "Səhih" kitabında öz sənədilə Səfiyyə-bint-Şeybədən rəvayət edərək deyir: "Aişə dedi: "Peyğəmbər (s) qara tükdən olan əbasını geyinərək evdən xaric oldu, bu zaman Həsən-ibn-Əli (ə) gəldi və Peyğəmbər (s) onu əbanın altına saldı. Sonra Hüseyn (ə) gələrək əbanın altına daxil oldu. Bu minvalla Fatimə (s) və Əli (ə) da əbaya daxil oldular. Bu zaman Peyğəmbər (s) bu ayəni oxudu: “Allah siz Əhli-Beytdən çirkinliyi yox etmək və sizi tərtəmiz, pak etmək istər!” (33.Əhzab surəsi, 33) { "Səhihi-Müslim", "Fəzail" kitabı, "Fəzailil-Həsən və Hüseyn" babı, cild-5, səh-287: "Daruş-Şə'b" mətbəəsi. }
Həmçinin "Səhih-Müslim"də ayənin nə səbəbdən nazil olduğu barədə deyilir: "Peyğəmbər (s) Əlini, Fatiməni, Həsəni və Hüseyni çağıraraq dedi: "Ey mənim Allahım, bunlardır mənim Əhli-Beytim!"
Keçən iki hədisdən aydın olur ki, Peyğəmbərin (s) dövründə onun Əhli-Beyti - Əli, Fatimə və onların iki oğlu idi. Bəs Peyğəmbərin (s) arvadlarının rolu nədən ibarətdir?
Müslim "Səhih" kitabında öz sənədilə Zeyd-ibn-Ərqəmdən, o da Peyğəmbərdən (s) rəvayət edərək deyir: "....Mən sizin üçün iki ağır şeyi tərk edirəm. Onlardan biri Allahın kitabıdır. O, Allahın ipidir. Hər kim ona tabe olarsa hidayət olunar və hər kim onu tərk edərsə azğınlığa düşər. Bu zaman biz dedik: "Onun əhli-beyti kimdir? Arvadlarıdırmı?” Dedi: - “Xeyr, həqiqətən Allaha and olsun ki, əgər bir qadın öz əri ilə bir müddət ömür sürdükdən sonra onu boşayarsa, həmin qadın öz atasının evinə qayıdar. Onun əhli-beyti onun kökü və özündən sonra sədəqə verilməsi haram olan qohum əqrəbasıdır.” “ { Səhih Müslim "Fəzail" kitabı, "Fəqzaimi Əli" babı. Cild 5. Səh 268. "Darüşşəb" mətbəəsi. }
Tirmizi "Səhih" kitabında öz sənədilə Peyğəmbərin (s) oğulluğu Ömər ibn Əbi Sələməddən rəvayət edərək deyir: «Siz ey Əhli-Beyt! Allah sizdən çirkinliyi yox etmək və sizi tərtəmiz, pak etmək istər!» (33.Əhzab surəsi, 33) ayəsi nazil olan zaman Peyğəmbər (s) Fatiməni, Həsəni və Hüseyni çağırdı. Əlidə (ə) Peyğəmbər (s) arxasında dayandı. Peyğəmbər (s) əbasının onların üzlərinə saldı və dedi: - “Ey mənim Allahım, bunlardır mənim Əhli-beytim, bunlardır mənim, sən onlardan çirkinliyi apararaq pak et.” Bu zaman Ümmü Sələmə dedi: - “Ey Allahın Peyğəmbəri, mən də onlarlayamı?” Dedi: "Sən öz yerindəsən və xeyrləsən". { Səhihi-Tirmizi cild 2. Səh 209. }
Əhməd "Müsnəd" kitabında öz sənədilə Ümmu-Sələmdən rəvayət edərək deyir: Peyğəmbər (s) Fatiməyə (ə) dedi: - Ərini və iki oğlunu çağırdı. Peyğəmbər (s) Fərək örtüyünü onların üzərinə örtərək əlini onların üzərinə qoydu və dedi: - “Ey mənim Allahım bunlardır Muhəmmədin ailəsi. Öz salavat və bərəkətini Muhəmməd və onun ailəsi üçün qərar ver. Çünki sən Həmid və Məcidsən.” (yə'ni çünki sən həmd olunan və Əzəmət sahibisən). Ümmü Sələmə deyir: - “Onlarla daxil olmaq üçün əbanı qaldırdım.” Lakin Peyğəmbər (s) onu mənim əlimdən dartaraq dedi: - “Sən xeyrləsən.”
Keçən dəlillərdə Əhli-Beytin (ə) aydın şəkildə tə'yin olunmasına baxmayaraq, bə'zi insanlar e'tiraz əlaməti olaraq "Əhzab" surəsindəki ayəni dəlil gətirir və deyirlər ki, Əhli-Beyt Peyğəmbərin (s) arvadlarına şamildir. Ayə budur:
"Ya Peyğəmbər! Zövcələrinə belə de: Əkər siz dünya həyatını və onun dəbdəbəsini istəyirsinizsə, gəlin sizə talaq haqqınızı verim və gözəl bir tərzdə (Allahın buyurduğu qayda üzrə) boşayım!...
Allah siz Əhli-Beytdən çirkinliyi yox etmək və sizi tərtəmiz, pak etmək istər! { 33.Əhzab surəsi, 28-33 }
Aydın olduğu kimi, Əhli-Beyti Peyğəmbərin (s) arvadlarına şamil edənlərin dəlili budur ki, "təthir" ayəsi Peyğəmbərin (s) arvadlarının şə'ninə nazil olan ayənin bir hissəsidir. Lakin bu rə'yə bir neçə yolla cavab vermək mümkündür:
1) Peyğəmbərin (s) arvadlarını boşanmaqla hədələmək barədə nazil olan Qur'an ayələrindən sonra, ardıcıl olaraq Allahın iradəsilə Əhli-Beyti pak etmə ayəsi gəlir. Bu o demək deyil ki, hər iki halda məqsəd, mütləq Peyğəmbərin (s) arvadları olmalıdır. Çünki, Qur'ani-Kərimdə bu qəbildən olan ayələr çoxdur. Birdə görürsən ki, ayə iki müxtəlif məsələdən təşkil tapıb. Ola bilsin ki, həmin ayədə onların bir yerdə vaqe olmasının səbəbi, iki hadisəni üst-üstə düşməsi olsun. Aşağıda deyilən ayə bunlara misaldır:
Ölü heyvan, qan, donuz əti, Allahdan başqasının adı ilə (bismillah deyilmədən) kəsilmiş, boğulmuş, vurulmuş, yıxılaraq ölmüş, vurulub gəbərmiş, vəhşi heyvanlar tərəfindən parçalanıb yeyilmiş - canı çıxmamış kəsdiyiniz heyvanlar müstəsnadır -, dikinə qoyulmuş daşlar üzərində kəsilmiş heyvanlar və fal oxları ilə pay bölmək sizə haram edildi. Bunlar günahdır. Bu gün gafirlər dininizdən (onu məhv edə bilmədikləri üçün) əllərini üzdülər. Onlardan qorxmayın. Məndən qorxun!
Bu gün dininizi tamamlayıb mükəmməl etdim, sizə olan ne'mətimi başa çatdırdım və bir din kimi sizin üçün İslamı bəyənib seçdim. Hər kəs günaha meyl etmək niyyətində olmayaraq aclıq üzündən (bu haram şeylərdən) zəruri ehtiyacını ödəyəcək qədər yeyə bilər. Allah bağışlayan və rəhm edəndir! { 5.Maidə surəsi, 3 }
Burada görürük ki, ayənin əvvəlində dinin Kamilliyə və ortasında isə haram olmuş yeyintilər barədə söhbət gedir.
2) Bu ayədən məqsəd Peyğəmbərin (s) arvadlarının olmasını sübuta yetirən dəlillərdən biri də odur ki, Peyğəmbərin (s) arvadları barədə söhbət gedərkən ərəb dilinin qrammatikasına uyğun cəm qadın şəkilçilərindən istifadə olunub. Məsələn: -idiniz, sizlərdən; -deyilsiniz; qorxsanız; - evlərində qərar tutun; -bəyənirsiniz... Lakin pak etmə barədə söhbət gedərkən, II şəkil şəxs əvəzliyi dərhal ərəb dilinin qrammatikasına uyğun olaraq cəm kişi şəkilçilərinə çevrilir. Məsələn: sizləri pak edir (kişi cinsi); və sizlərdən deyil (qadın cinsi); -sizləri pak edir (qadın cinsi)
3) Müslim və Tirmizin "Səhih" kitablarında və eyni zamanda Əhmədin "Müsnəd" kitabında olan qəti dəlillər, Peyğəmbərin (s) arvadlarının Əhli-Beytə (ə) aid olmamasını sübut edir. Necə ki, Ümmü-Sələmə Peyğəmbərdən (s) "Ey Allahın Peyğəmbəri, mən də onlardanammı?" soruşduqda O Həzrət (s) "Sən öz yerindəsən və xeyirləsən" cavabını verdi. Həmçinin Müslim rəvayəti də, buna sübutdur ki, deyir: "... Onun Əhli-Beyti kimdir? Arvadlarıdırmı?" Dedi: "Yox."
4) Müslim, Əhməd və başqalarının rəvayət etdiyi "Səqəleyn" hədisi: "Ey insanlar, mən sizin üçün Allahın kitabını və ailəmdən olan Əhli-Beytimi tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız, zəlalətə düşmərsiniz." Burada aydın olur ki, hədisdə qeyd olunanlardan yapışmaq vacibdir. Belə fərz edək ki, hədisdən məqsəd Peyğəmbərin (s) arvadlarıdır və yaxud hədis onlara da şamildir. Elə isə Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanların onlarla bağlılığı nə şəkildə olmalı idi? Onlar öz evlərində qərar tutmaqlarını əmr olunduqları üçün, buna riayət etmək vacib idi. Bu sualın cavabı "Onların hamısı bir vaxtda yaşamışdır" olmasına baxmayaraq, əgər deyilsə ki, bağlılıq onlardan rəvayət olunan hədislər vasitəsilə olur, onda biz də deyərik ki, o arvadların içərisində elələri var ki, onlardan heç bir hədisdə rəvayət olunmayıb.
5) Ayədə olan "çirkinlik"in lüğəti mə'nası günahlara dəlalət edən natəmizlikdir. "Paklıq"ın lüğəti mə'nası isə təqva (pəhrizkalıq)-a dəlalət edən təmizlikdir. Allah-Təalanın onlardan çirkinliyi aparmasından məqsəd onların, naqisliyə səbəb olan işlərdən uzaq və pak olmalarıdır. Günah kiçik olsa belə, bu onu edənin naqisliyinə dəlalət edər. Bu o deməkdir ki, Allah-təala Əhli-Beyti (ə) kiçik və böyük günahların hamısından pak etməsini istəmişdir, o da yalnız ismət və pak olmaqla həyata keçir. Əgər bir nəfər desə ki, ayədəki "pak etmə"dən məqsəd yalnız İlahi nəhy (çəkindirmələr)-lərdən uzaqlaşaraq, onun əmrlərini yerinə yetirməklə olan dini pəhrizkarlıqdır, onda biz deyə bilərik ki, bu qəbul olunmayan bir rə'ydir. Çünki bu qəbildən olan "pak etmə"nin mə'nası Əhli-Beytə (ə) məxsus deyil. Bəlkə o, dini hökmləri yerinə yetirməyə mükəlləf olan hər bir müsəlmana şamildir. Məsələn: Allah-təalanın buyurduğu bu ayə kimi:
Allah sizi çətinliyə salmaq istəməz, lakin o sizi pak, təmiz etmək və sizə olan ne'mətini tamamlamaq (artırmaq) istər ki bəlkə, şükr edasiniz! { 5.Maidə surəsi, 6 }
Beləliklə, bu ayənin haqqlarında nazil olduğu şəxslərin mə'sumluğunu qəbul edirik. Lakin Peyğəmbərin (s) arvadaları mə'sum (günahsız) olmadıqları üçün onarın sırasında deyillər. Həmçinin buna əlavə olaraq deməliyəm ki, hələ indiyədək heç kim bu barədə bir söz deməyib. Əksinə bu məsələ Peyğəmbərin (s) onları boşamaqla hədələməsilə məşhurdur. Bunu da gələn fəsllərdə oxuyacaqsan.
Həmçinin "Səhih-Müslim"də ayənin nə səbəbdən nazil olduğu barədə deyilir: "Peyğəmbər (s) Əlini, Fatiməni, Həsəni və Hüseyni çağıraraq dedi: "Ey mənim Allahım, bunlardır mənim Əhli-Beytim!"
Keçən iki hədisdən aydın olur ki, Peyğəmbərin (s) dövründə onun Əhli-Beyti - Əli, Fatimə və onların iki oğlu idi. Bəs Peyğəmbərin (s) arvadlarının rolu nədən ibarətdir?
Müslim "Səhih" kitabında öz sənədilə Zeyd-ibn-Ərqəmdən, o da Peyğəmbərdən (s) rəvayət edərək deyir: "....Mən sizin üçün iki ağır şeyi tərk edirəm. Onlardan biri Allahın kitabıdır. O, Allahın ipidir. Hər kim ona tabe olarsa hidayət olunar və hər kim onu tərk edərsə azğınlığa düşər. Bu zaman biz dedik: "Onun əhli-beyti kimdir? Arvadlarıdırmı?” Dedi: - “Xeyr, həqiqətən Allaha and olsun ki, əgər bir qadın öz əri ilə bir müddət ömür sürdükdən sonra onu boşayarsa, həmin qadın öz atasının evinə qayıdar. Onun əhli-beyti onun kökü və özündən sonra sədəqə verilməsi haram olan qohum əqrəbasıdır.” “ { Səhih Müslim "Fəzail" kitabı, "Fəqzaimi Əli" babı. Cild 5. Səh 268. "Darüşşəb" mətbəəsi. }
Tirmizi "Səhih" kitabında öz sənədilə Peyğəmbərin (s) oğulluğu Ömər ibn Əbi Sələməddən rəvayət edərək deyir: «Siz ey Əhli-Beyt! Allah sizdən çirkinliyi yox etmək və sizi tərtəmiz, pak etmək istər!» (33.Əhzab surəsi, 33) ayəsi nazil olan zaman Peyğəmbər (s) Fatiməni, Həsəni və Hüseyni çağırdı. Əlidə (ə) Peyğəmbər (s) arxasında dayandı. Peyğəmbər (s) əbasının onların üzlərinə saldı və dedi: - “Ey mənim Allahım, bunlardır mənim Əhli-beytim, bunlardır mənim, sən onlardan çirkinliyi apararaq pak et.” Bu zaman Ümmü Sələmə dedi: - “Ey Allahın Peyğəmbəri, mən də onlarlayamı?” Dedi: "Sən öz yerindəsən və xeyrləsən". { Səhihi-Tirmizi cild 2. Səh 209. }
Əhməd "Müsnəd" kitabında öz sənədilə Ümmu-Sələmdən rəvayət edərək deyir: Peyğəmbər (s) Fatiməyə (ə) dedi: - Ərini və iki oğlunu çağırdı. Peyğəmbər (s) Fərək örtüyünü onların üzərinə örtərək əlini onların üzərinə qoydu və dedi: - “Ey mənim Allahım bunlardır Muhəmmədin ailəsi. Öz salavat və bərəkətini Muhəmməd və onun ailəsi üçün qərar ver. Çünki sən Həmid və Məcidsən.” (yə'ni çünki sən həmd olunan və Əzəmət sahibisən). Ümmü Sələmə deyir: - “Onlarla daxil olmaq üçün əbanı qaldırdım.” Lakin Peyğəmbər (s) onu mənim əlimdən dartaraq dedi: - “Sən xeyrləsən.”
Keçən dəlillərdə Əhli-Beytin (ə) aydın şəkildə tə'yin olunmasına baxmayaraq, bə'zi insanlar e'tiraz əlaməti olaraq "Əhzab" surəsindəki ayəni dəlil gətirir və deyirlər ki, Əhli-Beyt Peyğəmbərin (s) arvadlarına şamildir. Ayə budur:
"Ya Peyğəmbər! Zövcələrinə belə de: Əkər siz dünya həyatını və onun dəbdəbəsini istəyirsinizsə, gəlin sizə talaq haqqınızı verim və gözəl bir tərzdə (Allahın buyurduğu qayda üzrə) boşayım!...
Allah siz Əhli-Beytdən çirkinliyi yox etmək və sizi tərtəmiz, pak etmək istər! { 33.Əhzab surəsi, 28-33 }
Aydın olduğu kimi, Əhli-Beyti Peyğəmbərin (s) arvadlarına şamil edənlərin dəlili budur ki, "təthir" ayəsi Peyğəmbərin (s) arvadlarının şə'ninə nazil olan ayənin bir hissəsidir. Lakin bu rə'yə bir neçə yolla cavab vermək mümkündür:
1) Peyğəmbərin (s) arvadlarını boşanmaqla hədələmək barədə nazil olan Qur'an ayələrindən sonra, ardıcıl olaraq Allahın iradəsilə Əhli-Beyti pak etmə ayəsi gəlir. Bu o demək deyil ki, hər iki halda məqsəd, mütləq Peyğəmbərin (s) arvadları olmalıdır. Çünki, Qur'ani-Kərimdə bu qəbildən olan ayələr çoxdur. Birdə görürsən ki, ayə iki müxtəlif məsələdən təşkil tapıb. Ola bilsin ki, həmin ayədə onların bir yerdə vaqe olmasının səbəbi, iki hadisəni üst-üstə düşməsi olsun. Aşağıda deyilən ayə bunlara misaldır:
Ölü heyvan, qan, donuz əti, Allahdan başqasının adı ilə (bismillah deyilmədən) kəsilmiş, boğulmuş, vurulmuş, yıxılaraq ölmüş, vurulub gəbərmiş, vəhşi heyvanlar tərəfindən parçalanıb yeyilmiş - canı çıxmamış kəsdiyiniz heyvanlar müstəsnadır -, dikinə qoyulmuş daşlar üzərində kəsilmiş heyvanlar və fal oxları ilə pay bölmək sizə haram edildi. Bunlar günahdır. Bu gün gafirlər dininizdən (onu məhv edə bilmədikləri üçün) əllərini üzdülər. Onlardan qorxmayın. Məndən qorxun!
Bu gün dininizi tamamlayıb mükəmməl etdim, sizə olan ne'mətimi başa çatdırdım və bir din kimi sizin üçün İslamı bəyənib seçdim. Hər kəs günaha meyl etmək niyyətində olmayaraq aclıq üzündən (bu haram şeylərdən) zəruri ehtiyacını ödəyəcək qədər yeyə bilər. Allah bağışlayan və rəhm edəndir! { 5.Maidə surəsi, 3 }
Burada görürük ki, ayənin əvvəlində dinin Kamilliyə və ortasında isə haram olmuş yeyintilər barədə söhbət gedir.
2) Bu ayədən məqsəd Peyğəmbərin (s) arvadlarının olmasını sübuta yetirən dəlillərdən biri də odur ki, Peyğəmbərin (s) arvadları barədə söhbət gedərkən ərəb dilinin qrammatikasına uyğun cəm qadın şəkilçilərindən istifadə olunub. Məsələn: -idiniz, sizlərdən; -deyilsiniz; qorxsanız; - evlərində qərar tutun; -bəyənirsiniz... Lakin pak etmə barədə söhbət gedərkən, II şəkil şəxs əvəzliyi dərhal ərəb dilinin qrammatikasına uyğun olaraq cəm kişi şəkilçilərinə çevrilir. Məsələn: sizləri pak edir (kişi cinsi); və sizlərdən deyil (qadın cinsi); -sizləri pak edir (qadın cinsi)
3) Müslim və Tirmizin "Səhih" kitablarında və eyni zamanda Əhmədin "Müsnəd" kitabında olan qəti dəlillər, Peyğəmbərin (s) arvadlarının Əhli-Beytə (ə) aid olmamasını sübut edir. Necə ki, Ümmü-Sələmə Peyğəmbərdən (s) "Ey Allahın Peyğəmbəri, mən də onlardanammı?" soruşduqda O Həzrət (s) "Sən öz yerindəsən və xeyirləsən" cavabını verdi. Həmçinin Müslim rəvayəti də, buna sübutdur ki, deyir: "... Onun Əhli-Beyti kimdir? Arvadlarıdırmı?" Dedi: "Yox."
4) Müslim, Əhməd və başqalarının rəvayət etdiyi "Səqəleyn" hədisi: "Ey insanlar, mən sizin üçün Allahın kitabını və ailəmdən olan Əhli-Beytimi tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız, zəlalətə düşmərsiniz." Burada aydın olur ki, hədisdə qeyd olunanlardan yapışmaq vacibdir. Belə fərz edək ki, hədisdən məqsəd Peyğəmbərin (s) arvadlarıdır və yaxud hədis onlara da şamildir. Elə isə Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanların onlarla bağlılığı nə şəkildə olmalı idi? Onlar öz evlərində qərar tutmaqlarını əmr olunduqları üçün, buna riayət etmək vacib idi. Bu sualın cavabı "Onların hamısı bir vaxtda yaşamışdır" olmasına baxmayaraq, əgər deyilsə ki, bağlılıq onlardan rəvayət olunan hədislər vasitəsilə olur, onda biz də deyərik ki, o arvadların içərisində elələri var ki, onlardan heç bir hədisdə rəvayət olunmayıb.
5) Ayədə olan "çirkinlik"in lüğəti mə'nası günahlara dəlalət edən natəmizlikdir. "Paklıq"ın lüğəti mə'nası isə təqva (pəhrizkalıq)-a dəlalət edən təmizlikdir. Allah-Təalanın onlardan çirkinliyi aparmasından məqsəd onların, naqisliyə səbəb olan işlərdən uzaq və pak olmalarıdır. Günah kiçik olsa belə, bu onu edənin naqisliyinə dəlalət edər. Bu o deməkdir ki, Allah-təala Əhli-Beyti (ə) kiçik və böyük günahların hamısından pak etməsini istəmişdir, o da yalnız ismət və pak olmaqla həyata keçir. Əgər bir nəfər desə ki, ayədəki "pak etmə"dən məqsəd yalnız İlahi nəhy (çəkindirmələr)-lərdən uzaqlaşaraq, onun əmrlərini yerinə yetirməklə olan dini pəhrizkarlıqdır, onda biz deyə bilərik ki, bu qəbul olunmayan bir rə'ydir. Çünki bu qəbildən olan "pak etmə"nin mə'nası Əhli-Beytə (ə) məxsus deyil. Bəlkə o, dini hökmləri yerinə yetirməyə mükəlləf olan hər bir müsəlmana şamildir. Məsələn: Allah-təalanın buyurduğu bu ayə kimi:
Allah sizi çətinliyə salmaq istəməz, lakin o sizi pak, təmiz etmək və sizə olan ne'mətini tamamlamaq (artırmaq) istər ki bəlkə, şükr edasiniz! { 5.Maidə surəsi, 6 }
Beləliklə, bu ayənin haqqlarında nazil olduğu şəxslərin mə'sumluğunu qəbul edirik. Lakin Peyğəmbərin (s) arvadaları mə'sum (günahsız) olmadıqları üçün onarın sırasında deyillər. Həmçinin buna əlavə olaraq deməliyəm ki, hələ indiyədək heç kim bu barədə bir söz deməyib. Əksinə bu məsələ Peyğəmbərin (s) onları boşamaqla hədələməsilə məşhurdur. Bunu da gələn fəsllərdə oxuyacaqsan.
6. Əhli-Beytin (ə) ismətini sübuta yetirən digər dəlillər
1) "Səqəleyn” hədisi: (Mən sizin üçün Allahın kitabı və Əhli-Beytimdən olan ailəmi tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız, zəlalətə uğramarsınız). Peyğəmbərin (s) tapşırdığından belə aydın olur ki, zəlalətə düşməmək üçün əsas şərt, Kitab və ailəyə olan bağlılıqdır. Xəta və səhvləri olan bir şəxsin zəlalətdən amanda olması ağıl qəbul etməyən bir məsələdir. Bu "Səqəleyn"in ismətinə (günahsızlığına) olan bir dəlildir; Allahın kitabı (ən böyük ağır yük) ki, Allah-təala onun barəsində buyurur: (ayə) və Əhli- Beyt (böyük ağır yük).
2) Qur'an ayəsi: (Ya Muhəmməd) Yadına sal ki, İbrahimi öz Rəbbi bir neçə sözlə imtahana çəkdiyi zaman o, Allahın əmrlərini tamamilə yerinə yetirdi. Belə olduqda Allah ona: Səni insanlara imam tə'yin edəcəyəm - dedi. İbrahim isə: Nəslimdən necə? -deyə soruşdu. Allah zalimlər mənim imamlığıma nail olmazlar - buyurdu. { 2.Bəqərə surəsi, 124 }
Bu ayə İmamətin ulu və ali məqamına işarədir. Həmçinin bu ona dəlildir ki, Allahın əhdinə (yə'ni bəşəriyyət üçün imam olmağa) zalım şəxs nail ola bilməz. Çünki, kiçik və böyük səhvlər, onu işlədəni zalım qərar verər. Gərək İmam hər hansı xəta və ya günahdan mə'sum olsun.
3. "Mustədrəkus-Səhiheyn" kitabında Hakim öz sənədilə Hənəşil-Kinanidən rəvayət edərək deyir: "Dedi: "Əbu-Zərin Kə'bə qapısından tutaraq dediyi sözləri eşitdim: "Ey insanlar hər kim məni tanıyıbsa, tanıyıbdır və hər kim məni tanımırsa, mən Əbu-Zərəm, eşitdim ki, Peyğəmbər (s) deyir: "Əhli-Beytimin sizə olan nisbəti Nuhun gəmisi mislindədir. Hər kim ona minərsə nicat tapar və hər kim ondan üz çevirsə həlak olar." {Mustədrəkus-səhiheyn, cild 2, səh.343. } Hakim deyir: "Bu hədisin sənədi doğrudur."
4. Həmçinin "Mustədrəkus-səhiheyn" kitabında İbn-Abbasdan rəvayət olunan sənədli hədisdə deyilir: "Peyğəmbər (s) dedi: "Ulduzlar yer əhalisinin həlak olmasından bir amandır. Əhli-Beytim isə ümmətimin ixtilafa düşməsindən bir amandır. Əgər ərəb qəbilələrindən biri onlarla müxalif olsalar, ixtilafa uğrayaraq iblisin dəstəsindən olarlar." { Mustədrəkus-səhiheyn, cild 3, səh.149. }
5. Əhli-Beytin (ə) nail olduğu bu ali məqamın geniş izahına əlavə olaraq, Səhihi-Buxaridə rəvayət olunan bə'zi hədisləri zikr edirik. Bu hədislər onlardan başqa heç birinin, hətta bütün səhabələr və Peyğəmbərin (s) arvadlarına nəsib olmayan "Əleyhuməs-səlam" (yə'ni salam olsun onlara) sözü ilə tə'rif olmalarına işarədir. Bu qəbildən olan hədisləri Buxari öz "Səhih" kitabında rəvayət etmişdir: . "Əli (ə.s) demişdir: "Mənim hərbdən əldə olunmuş qənimətdən bir dişi qoca dəvə payım var idi. Peyğəmbər (s.ə.v.) də mənə xümsdan bir dişi qoca dəvə verdi. Peyğəmbərin (s.ə.v.) qızı Fatimə (ə.s) ilə evlənmək istəyərkən...
Həmçinin... Peyğəmbər (s.ə.v.) bir gecə Fatimə və Əlinin (ə.s) qapısını namaz üçün döydü. {Səhihil-Buxari. Cild 3. Səh 171. "Əl-buyu" kitabı. "Mə qilə fis-sivaq" babı. "Məktəbətür-riyaz-əl-hədisə" mətbəəsi. } Başqa bir rəvayətdə deyilir: - ... Dedi: -Peyğəmbəri (s.ə.v.) gördüm və Həsən-ibn-Əli (ə.s) ona oxşayırdı...) { Səhihul-Buxari , cild 4. Səh 486. "Əl-mənaqib" kitabı. "Sifətun-nəbiyy səlləllahu əleyhi və alihi" babı. Eyni mətbəə. } Həmçinin: (...Əli-ibn-Hüseyndən (ə.s) rəvayət edir ki, ona xəbər verdi...) { Səhihi-Buxari. Cild 9. Səh 418. "Tovhid" kitabı "fil-məşiə vəl iradə" babı. Eyni mətbəə. }
Ola bilsin bir nəfər desin ki, bu onların üstün olmasına dəlalət etmir. Lakin bir sual ortaya çıxır. "Bəs nə üçün bu söz yalnız onlara məxsusdur?"
6. Peyğəmbər (s) özü ilə birgə ailəsinə də səlavat göndərməyi əmr etmişdi. Buxari "Səhih" kitabında öz sənədilə Əbdür-rəhman-ibn-Əbu Leyladan rəvayət edərək deyir: Kəb-ibn-Əcizə ilə rastlaşdım və dedi: "Mənə hədiyyə verildi. Peyğəmbər (s) bizim qarşımıza çıxdı və biz ona dedik: "Ey Allahın rəsulu, sənə necə salam verməyi öyrəndik. Bəs sənə necə salavat göndərək? Dedi: -deyin Əllahümmə səlli əla Muhəmmədin və ali Muhəmməd. Kəma sələytə əla İbrahimə və əla ali İbrahim. İnnəkə həmidun məcid". { Səhihi-Buxari. Cild 8. Səh 245, "Əd-də'vat kitabı. "Əs-səlatu ələn nəbiyyi" babı. "Məktəbətur-riyaz" mətbəəsi. } Bu hədisin əlamətliyindən belə aydın olur ki, Həzrət İbrahim (ə) və onun ailəsi bir tərəfdə, Həzrət Muhəmməd (s) və onun ailəsi isə başqa bir tərəfdədir. İbrahim (ə) - peyğəmbər olmuşdur. Həmçinin onun ailəsi də peyğəmbərlər və özündən sonra insanların müraciət etdiyi insanlar olmuşlar. Eyni zamanda Muhəmmədin (s) ailəsi onun risalətinin əmin xəzinədarı olmuşlar ki, müsəlmanlar, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra onlara müraciət etməyə əmr olunmuşlar.
Lakin onlar İbrahimin (ə) ailəsi kimi peyğəmbər deyil, imam olmuşlar. Necə ki, Peyğəmbər (s) bir hədisdə Əliyə (ə) deyir: -Məgər razı deyilsənmi sən mənə Harunun Musaya olan mənzilətində olasan. Lakin məndən sonra Peyğəmbər yoxdur. { Səhihi-Buxari. Cild 5. Səh 492. "Əl-məcazi" kitabı. "Ğəzəti-Təbuk" babı. “Məktəbətur-riyaz" mətbəəsi. } Gələn hədislərdə bu barədə söhbət açılacaq.
Keçənlərdən belə mə'lum oldu ki, Allah-təala Əhli-Beyti (ə) ismət və paklıqla xüsusiyyətləndirib. Onlar İslam risalətini gələcək nəsillərə çatdırıb təhrifçilərin təhrifindən və şəkk edənlərin şəkkindən qoruyaraq Peyğəmbərdən (s) sonra onun boş yerini doldurmağa vəsf olunblar. Peyğəmbərin (s) İlahi şəriətin təbliğini, əgər e'tibarlı əllərdə deyilsə, qorumağın nə faydası var? Keçmiş şəriətlərin başına gətirilən oyunlar, bu sualın dolğun cavabıdır. Necə ki, onların ardıcılları öz şəriətlərinin göstərişlərini peyğəmbərlərinin vəfatından sonra kimdən gəldi götürdülər və bununla da Allahın xəbər verdiyi kimi təhrifə uğradılar: (ayə).
Sözün qısası budur ki, İlahi-Şəriəti qorumaq üçün yalnız Qur'an nəsillərini artırma və nöqsanlarından qorumaq kifayət deyildir.
Buna görə də imamət, vəhydən başqa öz ümumi vəzifələrilə peyğəmbərliyin davamı hesab olunur. Vəhy isə yalnız peyğəmbərliyə məxsusdur. İmamətin peyğəmbərliyinin davamı olmasından məqsəd, şəriəti elm və əməllə hifz etməkdir. İlahi-Şəriətin düzgün və obyektiv surətdə gələcək nəsillərə çatdırılması üçün imamın mə'sum olması zəruridir. Peyğəmbərin (s) Əhli-Beytindən (ə) olan on iki imam bu cür olmuşdur.
2) Qur'an ayəsi: (Ya Muhəmməd) Yadına sal ki, İbrahimi öz Rəbbi bir neçə sözlə imtahana çəkdiyi zaman o, Allahın əmrlərini tamamilə yerinə yetirdi. Belə olduqda Allah ona: Səni insanlara imam tə'yin edəcəyəm - dedi. İbrahim isə: Nəslimdən necə? -deyə soruşdu. Allah zalimlər mənim imamlığıma nail olmazlar - buyurdu. { 2.Bəqərə surəsi, 124 }
Bu ayə İmamətin ulu və ali məqamına işarədir. Həmçinin bu ona dəlildir ki, Allahın əhdinə (yə'ni bəşəriyyət üçün imam olmağa) zalım şəxs nail ola bilməz. Çünki, kiçik və böyük səhvlər, onu işlədəni zalım qərar verər. Gərək İmam hər hansı xəta və ya günahdan mə'sum olsun.
3. "Mustədrəkus-Səhiheyn" kitabında Hakim öz sənədilə Hənəşil-Kinanidən rəvayət edərək deyir: "Dedi: "Əbu-Zərin Kə'bə qapısından tutaraq dediyi sözləri eşitdim: "Ey insanlar hər kim məni tanıyıbsa, tanıyıbdır və hər kim məni tanımırsa, mən Əbu-Zərəm, eşitdim ki, Peyğəmbər (s) deyir: "Əhli-Beytimin sizə olan nisbəti Nuhun gəmisi mislindədir. Hər kim ona minərsə nicat tapar və hər kim ondan üz çevirsə həlak olar." {Mustədrəkus-səhiheyn, cild 2, səh.343. } Hakim deyir: "Bu hədisin sənədi doğrudur."
4. Həmçinin "Mustədrəkus-səhiheyn" kitabında İbn-Abbasdan rəvayət olunan sənədli hədisdə deyilir: "Peyğəmbər (s) dedi: "Ulduzlar yer əhalisinin həlak olmasından bir amandır. Əhli-Beytim isə ümmətimin ixtilafa düşməsindən bir amandır. Əgər ərəb qəbilələrindən biri onlarla müxalif olsalar, ixtilafa uğrayaraq iblisin dəstəsindən olarlar." { Mustədrəkus-səhiheyn, cild 3, səh.149. }
5. Əhli-Beytin (ə) nail olduğu bu ali məqamın geniş izahına əlavə olaraq, Səhihi-Buxaridə rəvayət olunan bə'zi hədisləri zikr edirik. Bu hədislər onlardan başqa heç birinin, hətta bütün səhabələr və Peyğəmbərin (s) arvadlarına nəsib olmayan "Əleyhuməs-səlam" (yə'ni salam olsun onlara) sözü ilə tə'rif olmalarına işarədir. Bu qəbildən olan hədisləri Buxari öz "Səhih" kitabında rəvayət etmişdir: . "Əli (ə.s) demişdir: "Mənim hərbdən əldə olunmuş qənimətdən bir dişi qoca dəvə payım var idi. Peyğəmbər (s.ə.v.) də mənə xümsdan bir dişi qoca dəvə verdi. Peyğəmbərin (s.ə.v.) qızı Fatimə (ə.s) ilə evlənmək istəyərkən...
Həmçinin... Peyğəmbər (s.ə.v.) bir gecə Fatimə və Əlinin (ə.s) qapısını namaz üçün döydü. {Səhihil-Buxari. Cild 3. Səh 171. "Əl-buyu" kitabı. "Mə qilə fis-sivaq" babı. "Məktəbətür-riyaz-əl-hədisə" mətbəəsi. } Başqa bir rəvayətdə deyilir: - ... Dedi: -Peyğəmbəri (s.ə.v.) gördüm və Həsən-ibn-Əli (ə.s) ona oxşayırdı...) { Səhihul-Buxari , cild 4. Səh 486. "Əl-mənaqib" kitabı. "Sifətun-nəbiyy səlləllahu əleyhi və alihi" babı. Eyni mətbəə. } Həmçinin: (...Əli-ibn-Hüseyndən (ə.s) rəvayət edir ki, ona xəbər verdi...) { Səhihi-Buxari. Cild 9. Səh 418. "Tovhid" kitabı "fil-məşiə vəl iradə" babı. Eyni mətbəə. }
Ola bilsin bir nəfər desin ki, bu onların üstün olmasına dəlalət etmir. Lakin bir sual ortaya çıxır. "Bəs nə üçün bu söz yalnız onlara məxsusdur?"
6. Peyğəmbər (s) özü ilə birgə ailəsinə də səlavat göndərməyi əmr etmişdi. Buxari "Səhih" kitabında öz sənədilə Əbdür-rəhman-ibn-Əbu Leyladan rəvayət edərək deyir: Kəb-ibn-Əcizə ilə rastlaşdım və dedi: "Mənə hədiyyə verildi. Peyğəmbər (s) bizim qarşımıza çıxdı və biz ona dedik: "Ey Allahın rəsulu, sənə necə salam verməyi öyrəndik. Bəs sənə necə salavat göndərək? Dedi: -deyin Əllahümmə səlli əla Muhəmmədin və ali Muhəmməd. Kəma sələytə əla İbrahimə və əla ali İbrahim. İnnəkə həmidun məcid". { Səhihi-Buxari. Cild 8. Səh 245, "Əd-də'vat kitabı. "Əs-səlatu ələn nəbiyyi" babı. "Məktəbətur-riyaz" mətbəəsi. } Bu hədisin əlamətliyindən belə aydın olur ki, Həzrət İbrahim (ə) və onun ailəsi bir tərəfdə, Həzrət Muhəmməd (s) və onun ailəsi isə başqa bir tərəfdədir. İbrahim (ə) - peyğəmbər olmuşdur. Həmçinin onun ailəsi də peyğəmbərlər və özündən sonra insanların müraciət etdiyi insanlar olmuşlar. Eyni zamanda Muhəmmədin (s) ailəsi onun risalətinin əmin xəzinədarı olmuşlar ki, müsəlmanlar, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra onlara müraciət etməyə əmr olunmuşlar.
Lakin onlar İbrahimin (ə) ailəsi kimi peyğəmbər deyil, imam olmuşlar. Necə ki, Peyğəmbər (s) bir hədisdə Əliyə (ə) deyir: -Məgər razı deyilsənmi sən mənə Harunun Musaya olan mənzilətində olasan. Lakin məndən sonra Peyğəmbər yoxdur. { Səhihi-Buxari. Cild 5. Səh 492. "Əl-məcazi" kitabı. "Ğəzəti-Təbuk" babı. “Məktəbətur-riyaz" mətbəəsi. } Gələn hədislərdə bu barədə söhbət açılacaq.
Keçənlərdən belə mə'lum oldu ki, Allah-təala Əhli-Beyti (ə) ismət və paklıqla xüsusiyyətləndirib. Onlar İslam risalətini gələcək nəsillərə çatdırıb təhrifçilərin təhrifindən və şəkk edənlərin şəkkindən qoruyaraq Peyğəmbərdən (s) sonra onun boş yerini doldurmağa vəsf olunblar. Peyğəmbərin (s) İlahi şəriətin təbliğini, əgər e'tibarlı əllərdə deyilsə, qorumağın nə faydası var? Keçmiş şəriətlərin başına gətirilən oyunlar, bu sualın dolğun cavabıdır. Necə ki, onların ardıcılları öz şəriətlərinin göstərişlərini peyğəmbərlərinin vəfatından sonra kimdən gəldi götürdülər və bununla da Allahın xəbər verdiyi kimi təhrifə uğradılar: (ayə).
Sözün qısası budur ki, İlahi-Şəriəti qorumaq üçün yalnız Qur'an nəsillərini artırma və nöqsanlarından qorumaq kifayət deyildir.
Buna görə də imamət, vəhydən başqa öz ümumi vəzifələrilə peyğəmbərliyin davamı hesab olunur. Vəhy isə yalnız peyğəmbərliyə məxsusdur. İmamətin peyğəmbərliyinin davamı olmasından məqsəd, şəriəti elm və əməllə hifz etməkdir. İlahi-Şəriətin düzgün və obyektiv surətdə gələcək nəsillərə çatdırılması üçün imamın mə'sum olması zəruridir. Peyğəmbərin (s) Əhli-Beytindən (ə) olan on iki imam bu cür olmuşdur.
7. İmamların sayını sübut edən dəlillər
Həzrət Muhəmməd (s) özündən sonra Qureyşdən on iki imam və ya xəlifənin olmasını xəbər vermişdir. Buxari "Səhih" kitabında öz sənədilə Cabir-ibn-Səmrədən rəvayət edərək deyir: - Eşitdim ki, Peyğəmbər (s) deyir: "On iki əmir olacaq: Daha başqa bir söz də dedi ki, eşitmədim. Atam dedi ki, o, deyir: "Onların hamısı Qureyşdəndir". { Səhihi-Buxari. Cild 9. Səh 250. "Əl-əhkam" kitabı. "Səyəkunu isney aşara əmirən" babı. "Məktəbətur riyaz" mətbəəsi }
Müslim öz səhihində rəvayət edərək dedi: "Qiyamət günündən din qalacaq və ya sizin üçün on iki xəlifə gələçək ki, onların hamısı qureyşdəndir.” { Səhihi-Müslim. "Əl-imarət" kitabı. "Ən-nasutəbi'ə li qureyş" babı. Cild 4. Səh 482. "Darduş-şə'b bişərhin-nəcəbi" mətbəəsi. }
Həmçinin Müslim "Səhih" kitabında başqa bir hədis rəvayət edərək deyir: "İnsanların işi, onlara on iki imam rəhbərlik etməyənədək rəvan olmaz". { Səhih-Müslim "Əl-imarət" kitabı. "Ən-nasu təbiə liqureyş" babı. Cild 4. Səh 482. "Daruş-hə'b bişərhin-nəvəvi" mətbəəsi. }
Əhməd "Müsnəd" kitabında öz sənədilə Abdullah-ibn-Məs'uddan rəvayət edərək deyir: -Peyğəmbərdən (s) xəlifələr barədə soruşduqda dedi: - Onların sayı Bəni-İsrail rəhbərləri kimi on iki nəfərdir". { Müsnədi-Əhməd. Cild 1, səh 389. }
Əhli-kitabın "Tövrat"ında da bu barədə söz açılır: - Allah-təala İbrahimi İsmaillə müjdələdi, və onun da nəslini çoxaldaraq on iki əmir və əzəmətli ümmət qərar verdi. { Səfrit-təkbin. 20:17 }
Əzəmətli ümmətdən məqsəd, İsmailın (ə) nəslindən qaynaqlanan Həzrəti Muhəmmədin (s) ümməti və o Həzrətdən (s) sonra xəlifə və ya imam olan on iki əmirdir. Onlarda Həzrət Muhəmmədin (s) nəslindən qaynaqlanır. Əvvəldə deyilən səhih hədislərdən məqsəd də onlardır.
Ola bilsin ki, sünni alimlərinin heyrətdə qaldıqları məsələlərdən biridir. Hansı ki, adı çəkilən on iki xəlifənin kimliyini eyni mə'nalı və qənaətbəxş şəkildə açıqlaya bilməmişlər. Halbu ki, onların barəsində çoxlu səhih hədislərdə söhbət açılır. Hətta bu məsələ onlar üçün çaşdırıcı tapmacaya çevrilib. Onların bu məsələ ətrafında olan açıqlamaları anlaşılmazlıqla doludur. Əksər hallarda bu anlaşılmazlıq on iki nəfərin sayını istənilən xəlifələr toplumu ilə uyğunsuz olmaqla, aparıb qaranlıq yollara çatdırır. Bu xəlifələrin sayı əvvəl dörd xəlifədən başlayıb, Əməvi, Abbasi, və Osmani xəlifələrində qurtarır. Məgər adı çəkilən on iki nəfər bu xəlifələrdəndirmi?
Onların çaşqınlıqları, misal gətirəcəyimiz bu hədisdə üzə çıxır; Süyuti deyir: "Dörd xəlifə Həsən, Müaviyə, İbn-Zübeyr və Ömər ibn-Əbdül-Əziz on iki nəfərdəndir. Bunların sayı səkkiz nəfər oldu. Ehtimal olunur ki, Əməvilərdən olan Ömər-ibn Əbdül-Əziz kimi, Abbasilərdən olan Mehi-əl-Abbasi də onlardan olsun. Həmçinin Tahir-əl-Abbasi də ədalətli şəxs olduğu üçün onlardan hesab olunur. Yerdə iki gözlənilən şəxs qalır. Onlardan biri də Əhli-Beytdən olduğu üçün Mehdidir.” { Tarixi-Süyuti, səh 12 }
"On iki qeyri-mə'lum xəlifənin açıqlamasında heyran qalmışlar" deyərək biz, onların alimlərini nəzərdə tuturuq. Lakin aşağı təbəqəyə gəldikdə isə, bu qəbilədən olan hədislər, əksər hallarda heç onların qulaqları belə eşitməyib. Hansı ki, bu hədislər Peyğəmbərin (s) xəlifələrinin sayını sübuta yetirir və ya həmin hədislər "Səqəleyn"lə olan bağlılığa əmr edir. Bundan başqa həmin hədislərdə Əhli-Beytin (ə) fəzilətlərinə də işarə olunur. Bunların hamısı əhli-sünnət alimlərinin "Səhih" kitablarında mövcuddur.
Mən, Doktor Əhməd Nofəllə (İordaniya universitetində "Şəriət" fakultəsinin müəllimi) dialoqa girərkən çox təəcübləndim. O "on iki xəlifə" hədisini mənim qondarmam olduğunu və bu hədisin sünnü hədis kitablarında olmamasını söylədi. Sonra dərhal məclisi tərk edərək dialoqun tamamlanmasını rədd etdi. Bu hadisə Manilada etdiyi mühazirə və şiə və şiəlik ətrafında olan bə'zi suallara cavab verdikdən sonra baş verdi. E'tiqad etdiyim həqiqəti dəyişdirdiyi üçün, yol verdiyi səhvlərin əleyhinə e'tiraz etdim. Şiəliyin, onun iddia etdiyi kimi "Səbailik" yox, Muhəmmədin (s) yolu ilə gedən bir məzhəb olduğunu sübut edən bə'zi hədisləri ona göstərdim. Bu hadisəni qeyd etməkdə məqsədimiz həmin fəzilətli ustadı (Allah onu bağışlasın) gözdən salmaq deyil. Məqsəd yalnız üzə çıxması gərəkli olan həqiqətə bir işarədir. Həqiqətəndə təəsübkeşlik bə'zi insanları bundan artıq işlərə də sövq edir. Qəribədir, necə ola bilər ki, bir insan, həqiqətini bilmədiyi hər hansı mövzu ətrafında olan suallara cavab verməyə can atır? Ələlxüsus bu mövzular dini işlərlə əlaqədar olmuş ola? Görəsən elmsiz fətva verməyin hökmü nədir? Və lə həvla və lə quvvətə illa billah!
Beləliklə, sünnülərin "on iki qeyri müəyyən xəlifə"-nin həllində heyrətdə qaldıqları və onlara (həmin xəlifələrə) dəlalət edən gün kimi aydın səhih hədisləri bir çoxunun dandığı bir vaxtda görürük ki, "on iki imamçı" şiə məzhəbi Peyğəmbərin (s) ailəsinin yolu ilə gedirlər. Bununlada onlar bu məsələnin üzərinə işıq salmışlar. Keçən hədislərdən məqsəd Peyğəmbərin (s) ailəsindən olan on iki imamın olmasını bəyan etdilər. Həmin məsələnin həlli üçün öz hədis kitablarında mövcud olan və Peyğəmbərin (s) pak ailəsinin vasitəsilə rəvayət olunan hədisləri dəlil gətirmişlər. Onları tanımaq üçün heç bir şəkkə yer qalmayacağı bir şəkildə adları bəyan olmuşdur. Onların adları budur:
1. Əli ibn Əbu-Talib (əmirəl-mö'minin)
2. Həsən ibn Əli (Sibt)
3. Hüseyn ibn Əli (Seyyiduş-şühəda)
4. Əli ibn Hüseyn (Zeynül abidin)
5. Muhəmməd ibn Əli (Baqir)
6. Cə'fər ibn Muhəmməd (Sadiq)
7. Musa ibn Cə'fər (Kazım)
8. Əli ibn Musa (Rza)
9. Muhəmməd ibn Əli (Cavad)
10. Əli ibn Muhəmməd (Hadi)
11. Həsən ibn Əli (Əsgəri)
12. Muhəmməd ibn Həsən (Mehdi-əl-Muntəzər-əccələllahu fərəcəhuş-şərif).
Müslim öz səhihində rəvayət edərək dedi: "Qiyamət günündən din qalacaq və ya sizin üçün on iki xəlifə gələçək ki, onların hamısı qureyşdəndir.” { Səhihi-Müslim. "Əl-imarət" kitabı. "Ən-nasutəbi'ə li qureyş" babı. Cild 4. Səh 482. "Darduş-şə'b bişərhin-nəcəbi" mətbəəsi. }
Həmçinin Müslim "Səhih" kitabında başqa bir hədis rəvayət edərək deyir: "İnsanların işi, onlara on iki imam rəhbərlik etməyənədək rəvan olmaz". { Səhih-Müslim "Əl-imarət" kitabı. "Ən-nasu təbiə liqureyş" babı. Cild 4. Səh 482. "Daruş-hə'b bişərhin-nəvəvi" mətbəəsi. }
Əhməd "Müsnəd" kitabında öz sənədilə Abdullah-ibn-Məs'uddan rəvayət edərək deyir: -Peyğəmbərdən (s) xəlifələr barədə soruşduqda dedi: - Onların sayı Bəni-İsrail rəhbərləri kimi on iki nəfərdir". { Müsnədi-Əhməd. Cild 1, səh 389. }
Əhli-kitabın "Tövrat"ında da bu barədə söz açılır: - Allah-təala İbrahimi İsmaillə müjdələdi, və onun da nəslini çoxaldaraq on iki əmir və əzəmətli ümmət qərar verdi. { Səfrit-təkbin. 20:17 }
Əzəmətli ümmətdən məqsəd, İsmailın (ə) nəslindən qaynaqlanan Həzrəti Muhəmmədin (s) ümməti və o Həzrətdən (s) sonra xəlifə və ya imam olan on iki əmirdir. Onlarda Həzrət Muhəmmədin (s) nəslindən qaynaqlanır. Əvvəldə deyilən səhih hədislərdən məqsəd də onlardır.
Ola bilsin ki, sünni alimlərinin heyrətdə qaldıqları məsələlərdən biridir. Hansı ki, adı çəkilən on iki xəlifənin kimliyini eyni mə'nalı və qənaətbəxş şəkildə açıqlaya bilməmişlər. Halbu ki, onların barəsində çoxlu səhih hədislərdə söhbət açılır. Hətta bu məsələ onlar üçün çaşdırıcı tapmacaya çevrilib. Onların bu məsələ ətrafında olan açıqlamaları anlaşılmazlıqla doludur. Əksər hallarda bu anlaşılmazlıq on iki nəfərin sayını istənilən xəlifələr toplumu ilə uyğunsuz olmaqla, aparıb qaranlıq yollara çatdırır. Bu xəlifələrin sayı əvvəl dörd xəlifədən başlayıb, Əməvi, Abbasi, və Osmani xəlifələrində qurtarır. Məgər adı çəkilən on iki nəfər bu xəlifələrdəndirmi?
Onların çaşqınlıqları, misal gətirəcəyimiz bu hədisdə üzə çıxır; Süyuti deyir: "Dörd xəlifə Həsən, Müaviyə, İbn-Zübeyr və Ömər ibn-Əbdül-Əziz on iki nəfərdəndir. Bunların sayı səkkiz nəfər oldu. Ehtimal olunur ki, Əməvilərdən olan Ömər-ibn Əbdül-Əziz kimi, Abbasilərdən olan Mehi-əl-Abbasi də onlardan olsun. Həmçinin Tahir-əl-Abbasi də ədalətli şəxs olduğu üçün onlardan hesab olunur. Yerdə iki gözlənilən şəxs qalır. Onlardan biri də Əhli-Beytdən olduğu üçün Mehdidir.” { Tarixi-Süyuti, səh 12 }
"On iki qeyri-mə'lum xəlifənin açıqlamasında heyran qalmışlar" deyərək biz, onların alimlərini nəzərdə tuturuq. Lakin aşağı təbəqəyə gəldikdə isə, bu qəbilədən olan hədislər, əksər hallarda heç onların qulaqları belə eşitməyib. Hansı ki, bu hədislər Peyğəmbərin (s) xəlifələrinin sayını sübuta yetirir və ya həmin hədislər "Səqəleyn"lə olan bağlılığa əmr edir. Bundan başqa həmin hədislərdə Əhli-Beytin (ə) fəzilətlərinə də işarə olunur. Bunların hamısı əhli-sünnət alimlərinin "Səhih" kitablarında mövcuddur.
Mən, Doktor Əhməd Nofəllə (İordaniya universitetində "Şəriət" fakultəsinin müəllimi) dialoqa girərkən çox təəcübləndim. O "on iki xəlifə" hədisini mənim qondarmam olduğunu və bu hədisin sünnü hədis kitablarında olmamasını söylədi. Sonra dərhal məclisi tərk edərək dialoqun tamamlanmasını rədd etdi. Bu hadisə Manilada etdiyi mühazirə və şiə və şiəlik ətrafında olan bə'zi suallara cavab verdikdən sonra baş verdi. E'tiqad etdiyim həqiqəti dəyişdirdiyi üçün, yol verdiyi səhvlərin əleyhinə e'tiraz etdim. Şiəliyin, onun iddia etdiyi kimi "Səbailik" yox, Muhəmmədin (s) yolu ilə gedən bir məzhəb olduğunu sübut edən bə'zi hədisləri ona göstərdim. Bu hadisəni qeyd etməkdə məqsədimiz həmin fəzilətli ustadı (Allah onu bağışlasın) gözdən salmaq deyil. Məqsəd yalnız üzə çıxması gərəkli olan həqiqətə bir işarədir. Həqiqətəndə təəsübkeşlik bə'zi insanları bundan artıq işlərə də sövq edir. Qəribədir, necə ola bilər ki, bir insan, həqiqətini bilmədiyi hər hansı mövzu ətrafında olan suallara cavab verməyə can atır? Ələlxüsus bu mövzular dini işlərlə əlaqədar olmuş ola? Görəsən elmsiz fətva verməyin hökmü nədir? Və lə həvla və lə quvvətə illa billah!
Beləliklə, sünnülərin "on iki qeyri müəyyən xəlifə"-nin həllində heyrətdə qaldıqları və onlara (həmin xəlifələrə) dəlalət edən gün kimi aydın səhih hədisləri bir çoxunun dandığı bir vaxtda görürük ki, "on iki imamçı" şiə məzhəbi Peyğəmbərin (s) ailəsinin yolu ilə gedirlər. Bununlada onlar bu məsələnin üzərinə işıq salmışlar. Keçən hədislərdən məqsəd Peyğəmbərin (s) ailəsindən olan on iki imamın olmasını bəyan etdilər. Həmin məsələnin həlli üçün öz hədis kitablarında mövcud olan və Peyğəmbərin (s) pak ailəsinin vasitəsilə rəvayət olunan hədisləri dəlil gətirmişlər. Onları tanımaq üçün heç bir şəkkə yer qalmayacağı bir şəkildə adları bəyan olmuşdur. Onların adları budur:
1. Əli ibn Əbu-Talib (əmirəl-mö'minin)
2. Həsən ibn Əli (Sibt)
3. Hüseyn ibn Əli (Seyyiduş-şühəda)
4. Əli ibn Hüseyn (Zeynül abidin)
5. Muhəmməd ibn Əli (Baqir)
6. Cə'fər ibn Muhəmməd (Sadiq)
7. Musa ibn Cə'fər (Kazım)
8. Əli ibn Musa (Rza)
9. Muhəmməd ibn Əli (Cavad)
10. Əli ibn Muhəmməd (Hadi)
11. Həsən ibn Əli (Əsgəri)
12. Muhəmməd ibn Həsən (Mehdi-əl-Muntəzər-əccələllahu fərəcəhuş-şərif).
8. Əli-ibn-Əbu-Talibin (ə) xilafətə tə'yin olunmasını sübuta yetirən dəlillər
Keçən bəhslərdə Əhli-Beytin (ə) imaməti və onların sayını sübuta yetirən dəlillər bəyan olundu. Onların ümmət üzərində olan xilafəti Peyğəmbərdən (s) olan nəssə əsasəndir.
Aşağıda deyilənlər Peyğəmbərin (s) Əli-ibn-Əbu-Talibi özündən sonra xəlifə tə'yin etməsinə dair olan dəlillərdir. Bu əvvəldə sübuta yetirilmiş qəti dəlillərə əlavədir. Məxsusəndə "Səqəleyn" hədisi. Əlinin (ə) xilafətə tə'yin olunması barədə rəvayət olunan ən məşhur hədis, hicrətin on birinci ilin də vida həccindən sonra edilən "Qədir" xütbəsidir. Tirmizi Zeyd-ibn-Ərqəmdən rəvayət olunan sənədli bir hədisdə deyir: "Peyğəmbər (s) vida həccini bitirdikdən sonra bütün insanlara e'lan edərək dedi: - Hər kimin mövlası mənəm, Əli də onun mövlasıdır." { Səhihi-Tirmizi. Cild 6. Səh 298 }
İbn Macə "Səhih" kitabında bu müfəssəl hədisin bir qismini öz sənədilə Bəra-ibn-Azibdən rəvayət edərək deyir: Peyğəmbərlə (s) həccdə idik, yolun yarısında o, miniyindən yerə endi və camaat namazı qılmaqa əmr etdi. Sonra Əlinin (ə) əlindən tutaraq dedi: "Məgər mən mö'minlərə canlarından daha üstün deyiləmmi?" Dedilər: "Bəli". Dedi: - Hər kimin mövlası mənəm, bu da onun mövlasıdır. Ey mənim Allahım! Hər kim onunla dost olsa, səndə onunla dost ol. Ey mənim Allahım! Hər kim onunla düşmən olsa, səndə onunla düşmən ol". { İbn-Macə. "Sünən” kitabı. Cild 1. Səh 43. "Fəzlu Əli-ibn-Əbu-Talib babı. "Dar ihyaut-turasul-ərəbiy" mətbəəsi" }
Həmçinin Əhməd-ibn-Hənbəl "Müsnəd" kitabında öz sənədilə Bərra-ibn-Azibdən rəvayət edərək deyir: - Peyğəmbərlə (s) səfərdə idik. "Qədir-Xum" adlı məntəqədə miniklərdən yerə endik. Bizi camaat namazına səslədilər. Peyğəmbər (s) üçün iki ağacın altında yer düzəldildi. Zöhr namazını qıldıqdan sonra Əlinin (ə) əlindən tutaraq dedi: 'Məgər bildmirsiniz ki, mən mö'minlərə öz canlarından daha üstünəm?" Dedilər: "Bəli". Dedi: "Məgər bilmirsiniz ki, mən hər bir mö'minə öz canımdan daha üstünəm!. "Dedilər: "Bəli". Dedi: Bu zaman Əlinin (ə) əlindən tutaraq dedi: - Hər kimin mövlası mənəm Əli onun mövlasıdır. Ey mənim Allahım! Hər kim onunla dost olsa, Sən də onunla dost ol. Ey mənim Allahım! Hər kim onunla düşmən olsa, Sən də onunla düşmən ol." Dedi: "Bu zaman Ömər-ibn-Xəttab gələrək Əliyə dedi: "Mübarək olsun, ey Əbu-Talibin oğlu. İndi sən hər bir mö'min kişi və qadının ağası oldun.” { Müsnədi-Əhməd. Cild 4. Səh. 211 }
Bu hədis, hadisənin Məkkə yaxınlığında yerləşən "Qədir-Xum" adlanan yerdə baş verdiyi üçün "Qədir-hədisi" ilə məşhurdur. Bu hədis, sünnü hədis kitablarının çoxunda rəvayət olunduğu üçün bir kəs onun rəvayət olunmasında şəkk edə bilməz. Hətta bə'zi alimlər, bu hədisi yalnız sünnülərdən 80 dəfədən artıq rəvayət olunduğunu qeyd etmişlər.
Keçən hədislərdən belə aydın olur ki, Peyğəmbər (s) öz vilayətini müsəlmanlara şəhadət etdirərək onlardan soruşmuşdur: "Məgər bilmirsiniz ki, mən mö'minlərə öz canlarından daha üstünəm?... Demək yalnız (mö'minlərə öz canlarından üstün olan) şəxs mö'minlər üçün rəhbər ola bilər. Necə ki, Peyğəmbər (s) özü rəhbər idi. Peyğəmbər (s) özü ilə Əlini (ə) bu sifətlə müqayisə edərək "hər kimin mövlası mənəm Əli də onun mövlasıdır" dedikdə, artıq özündən sonra rəhbərliyi Əliyə (ə) vermişdir. Şiələr də hər il Zilhiccə ayının 18-i bu münasibətlə bayram edirlər və bunu "Qədir" bayramı adlandırırlar.
Amma sünnülər bu hədisi başqa mə'nada tə'vil edirlər. Onların dediyinə görə "Mövla" sözü xilafətə dəlalət etmir. Hətta onlar "mövla" sözünü "ümumi rəhbərlik" yox, "sevimli" və ya "dost" mə'nasında təfsir edirlər. Onların rəyinə görə həmin hədisin mə'nası budur: - Hər kimin dostu mənəm Əli də onun dostudur!!
Həqiqətəndə "Mövla" sözünün ərəb dilində bir neçə mə'nası vardır. Deyilənlərə görə bu sözün on yeddi mə'nası var. Eyni zamanda bu söz "azad olunmuş qul" və ya "xadim" mə'nasında da işlədilir. Əvvəldə deyilən müqayisələrə əlavə olaraq deyə bilərik ki, hədisdə işlədilən "Mövla" sözü rəhbərlik mə'nasına dəlalət edir. Həmin müqayisələrə misal olaraq deyə bilərik:
1. «Ya Peyğəmbər! Rəbbin tərəfindən sənə endirilmiş olanı təbliğ et. Əgər bunu etməsən, Allahın risalətini yerinə yetirmiş olmazsan. Allah səni insanlardan qoruyacaq». { 5.Maidə surəsi, 67 }
Bir çox təfsir kitablarında deyildiyi kimi bu ayə "Qədir" xütbəsindən əvvəl nazil olmuşdur. Bu ayə öz mə'nası ilə, Allah-təala tərəfindən olan bir əmrin təbliğ olunmasına dəlalət edir. Ayənin kəskin dialekt və axarından belə mə'lum olur ki, bu əmr böyük əhəmiyyətə malikdir və yalnız "dostluq" və "tərəfdarlıq" mə'nasına dəlalət etmir.
2. «Bu gün dininizi tamamlayıb, mükəmməl etdim, sizə olan ne'mətimi tamamladım və bir din kimi sizin üçün islamı bəyənib seçdim». { 5.Maidə surəsi, 3 }
Bir çox təfsirçilər bu ayənin "Qədir" hadisəsindən sonra nazil olduğunu söyləmişlər. Bu ayə Muhəmmədin (s) risalət təbliğinin tamamlanmasına dəlalət edir ki, o da Əli (ə) və ümumilikdə Əhli-Beytin (ə) vilayətini təbliğ etmədən tamamlanmaz. Ağla sığılmaz bir sözdür ki, təbliğin tamamlanması, Peyğəmbərin (s) Əliyə (ə) olan dostluq və məhəbbətini təbliğ etməklə həyata keçsin.
3. Peyğəmbər (s) "Qədir" xütbəsini edərkən yaranmış vəziyyət. O Həzrət (s) yandırıcı səhrada müsəlmanların bir yerə cəm olmasına əmr etdi. Deyilənlərə görə onların sayı 90 mindən artıq idi. Peyğəmbər (s) Allah və Peyğəmbərinin vilayətini müsəlmanlara iqrar etdirdikdən sonra Əlinin (ə) vilayətini qəbul etməyi onlara əmr etdi. Deməli belə mə'lum olur ki, bu iş yalnız Əliyə (ə) olan məhəbbət və dostluqla əlaqədar deyildir.
4. Keçən hədislər, məxsusən "Səqəleyn" hədisi və həmçinin qarşıda gələn hədislərin hamısı şəkk-şübhəsiz Əlinin (ə) xilafətinə dəlalət edir.
Əlinin (ə) xilafətə tə'yin olunmasına aid əlavə dəlillər:
Tirmizi "Səhih" kitabında öz sənədilə İmran-ibn-Həsindən rəvayət edərək deyir: -Peyğəmbər (s) bir ordunu muharibəyə göndərərək Əli-in-Əbu-Talibi (ə) ona başçı tə'yin etdi. O bir dəstə qoşunla gedərkən bir kənizi yaraladı. Bu zaman qoşunda olanlar ona e'tiraz etdilər. Onlardan 4 nəfər şikayət etmək üçün Peykəmbərin (s) yanına gəldilər. Bu zaman Peyğəmbər (s) qəzəbli halda dedi: "Əlidən nə istəyirsiniz?" Həqiqətəndə Əli məndən və məndə ondanam. Əli məndən sonra hər bir mö'minin vəlisidir. { Səhih-Tirmizi. Cild 2. Səh. 298 }
Allah-təala Qur'ani-Kərimdə buyurur: Sizin haminiz ancaq Allah, Onun Peyğəmbəri və iman gətirənlərdir. O kəslər ki, (Allaha) namaz qılır və rükuda olduqları halda zəkat verirlər. {5.Maidə surəsi, 55} Sünnü təfsirçilərin əksəriyyəti bu ayənin Əli (ə) barəsində nazil olduğunu söyləmişlər. Bununda səbəbi Əlinin (ə) namaz qılarkən ruku halında bir fəqirə öz üzüyünü sədəqə verməsidir.
Buxari "Səhih" kitabında Məs'əb-ibn-Sə'b, o da öz atasından rəvayət edərək deyir: - Peyğəmbər (s) Təbuk döyüşünə gedərkən Əlini öz yerində xəlifə tə'yin etdi. Əli dedi: "Məni uşaqlar və qadınlara tərk edirsən? Peyğəmbər (s) dedi: "Məgər razı deyilsənmi mənə Harunun Musaya olan mənziləsində olasan. Lakin məndən sonra peyğəmbər yoxdur". {Səhihi-Buxari. Cild 5. Səh 492. "Əhməğazi" kitabı. }
Bu hədis dəlalət edir ki, Əli (ə), - peyğəmbərlikdən başqa - Harunun (ə) Bəni-İsraildə tutduğu bütün mövqelərə malikdir. Bunu Allah-təala Qur'anda bəyan etmişdir: (ayə). Bu ayələrdən mə'lum olur ki, Harun (ə) Musanın (ə) vəziri, məxsusi müavini və ümmət üzərində olan rəhbərlikdə şərikdir. Əlinin (ə) ümmət üzərində xəlifəlik kimi yüksək mənzilətə layiq olmasını sübut edən işlərdən biri də budur ki, o, bütün səhabələrdən daha elmli idi. Buna dəlil Buxarinin Ömər-ibn-Abbasın Ömər-ibn-Xəttabdan rəvayət etdiyi sözdür ki, deyir: "Ömər dedi: "Bizim ən gözəl Qur'an oxuyanımız Übey və elmli qazimiz Əlidir". { Səhih-Buxari. Cild 6. Səh.10 "Əttəfsir babu qovlihi-nənsuxu ayətən əv nəsaha" kitabı. } Elmli qazi sözünün mə'nası qanun və hökümlərdə elmli olmaq deməkdir.
Əlinin (ə) bütün səhabələrdən elmli olmasını sübuta yetirmək üçün onun Peyğəmbərin (s) elm və hikmət şəhərinin qapısı olması kifayət edər. "Mustədrəkus-səhiheyn" kitabında İbn-Abbasdan rəvayət olunan sənədli hədisdə deyilir, Peyğəmbər (s) buyurub: "Mən elmin şəhəri, Əli isə onun qapısıdır. Hər kim elmi istəsə, gərək qapıdan gəlsin". { Müstədrəkus-Səhiheyn. Cild 3. Səh 126}
Tirmizi "Səhih" kitabında Peyğəmbərdən (s) rəvayət edərək deyir: "Mən hikmət şəhəri, Əli də onun qapısıdır". { Səhih-Tirmizi. Cild 2. Səh 299 }
"Müstədrəkus-səhiheyn" kitabında deyilir: "Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) dedi: - Sən məndən sonra ümmətimin ixtilaflarını aydınlaşdıracaqsan". { Müstədrəkus-Səhiheyn. Cild 3. Səh 122. }
Peyğəmbər (s), Əlini (ə) sevməməyi nifaqın əlamətlərindən olduğunu bildirmişdir. Necə ki, Müslim "Səhih" kitabında öz sənədilə Əlidən (ə) rəvayət edərək deyir: "And olsun toxumu cücərdənə və havanı təmizləyənə. Peyğəmbər (s) mənimlə əhd bağlayaraq dedi: "Səni yalnız mö'min sevər və səninlə yalnız münafiq ədavətli olar".
Hətta əgər Peyğəmbər (s) özündən sonra xəlifə tə'yin etməsəydi belə, ümmət özü üçün daha elmli və rəhbərliyə layiq olan bir şəxsi seçə bilməz.
Keçən bəhslərdə bəyan etmişdik ki, Əli (ə) bütün səhabələrdən elmili idi. Hətta hər hansı dini problemlərlə üzləşdikləri halda, ona müraciət edərmişlər. Buna misal olaraq Əbu-Davudun öz sənədilə İbn Abbasdan rəvayət etdiyi hədisi qeyd edə bilərik. İbn Abbas deyir: - Ömər zina etmiş bir qadını gətizdirib bu barədə müşavirə etdikdən sonra, onun daş-qalaq olunmasına əmr etdi. Bu zaman Əli-ibn-Əbu-Talib (ə) gələrək soruşdu: "Bunun məsələsi nədir?". Dedilər: "Filankəsin qızı olan bu dəli qadın zina etmişdir. Ömər də onun daş-qalaq olunmasına əmr edib". İbn-Abbas dedi: "Əli (ə) dedi: -Onu geri qaytarın": Sonra Əli (ə) Ömərin yanına gələrək dedi: - Ey Ömər! Məgər bilmirsən ki, üç nəfərə hesab yoxdur? Sağalmamış dəli, yuxudan oyanmamış yatmış şəxs və ağlı olmayan həddi buluğa yetməmiş uşaq".
- Ömər dedi: "Bəli". Əli (ə) dedi: "Bəs nə üçün daş-qalaq etdirirsən?"
- Ömər dedi: - Bir şey deyir." İbn Abbas dedi: "Əli (ə) onların ikisini də tərk etdi və Ömər "Allahu-əkbər" dedi." { Əbu-Davudun "Sünən" kitabı. "Əlməğnun yəsruqu əv yusibu həddən" babı. }
Həmçinin Buxari də bu hadisənin bir qismini "Səhih" kitabında qeyd etmişdir. {Səhih-Buxari "Əlmüharibin" kitabı. "Lə yurcəmul-məcnun vəl-məcnunə" babı. }
Buna əlavə olaraq deməliyik ki, Əli (ə) zahidlərin imamı kimi tanınaraq, özünün xariqularə qəhrəmanlıq və şücaətilə şöhrət tapmışdır. O, İslamın ən ilk fədaisi idi. Onun, Peyğəmbərlə (s) İslam müharibələrində həlledici rolu olmuşdur. Bədr döyüşündə O, öz "Zülfüqar” qılıncı ilə Qüreyşin 30 cənkavərini qətlə yetirmişdir. Ühüd və Hüneyn müharibələrində əksər əzəmətli səhabələrin Peyğəmbəri (s) qoyub qaçdıqları bir vaxtda O, fədakarcasına Peyğəmbəri (s) müdafiə etdi!! "Xəndək" müharibəsində müşriklərin ən nəhəng cəngavəri Əmr-ibn-Əldəvəid-əl-Amirinin qarşısına çıxaraq onu məhv etdi. Halbuki, başqa səhabələrdən bir kəs onun qarşısına çıxmaqa cür'ət etmirdi. Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) meydana çıxmaq üçün izn verməzdən əvvəl, səhabələri 3 dəfə bu işə də'vət etmişdir. Bunu da deməliyik o zaman Əlinin (ə) yaşı əksər səhabələrin yaşından az idi. Həmçinin "Xeybər" müharibəsində qalanın qapısını Allah-təala onun əlilə açdı. Çünki o vaxt onun açılması müsəlmanlar üçün çətinləşdi və səhabələrin əksəriyyəti bu işdən aciz qaldılar.
Eyni zamanda o, cahiliyyət dövründə bütpərəst olmaması ilə başqa səhabələrdən seçilirdi. Həzrət (ə) öz tərbiyəsini bəşəriyyətin ilk müəllimi Muhəmməddən (s) almışdır. O Həzrət həyatı boyu bir an belə Peyğəmbərdən (s) ayrılmadı. Hətta Peyğəmbər (s) dünya ilə vidalaşarkən Əli (ə) onun yanında idi. Ömrü uzunu elm və hikməti Peyğəmbərdən (s) öyrəndi. Bu səbəbdən də onun, Peyğəmbərin (s) elm və hikmət şəhərinin qapısı və qardaşı olmasına ləyaqəti vardır.
Buxari "Səhih" kitabında öz sənədilə İbn-Ömərdən rəvayət edərək deyir: "Peyğəmbər (s) səhabələrini bir-birilə qardaş etdi. Bu zaman Əli (ə) gözləri dolmuş halda gələrək dedi: "Ey Allahın elçisi! Səhabələrini bir-birilə qardaş etdin. Amma məni bir kəslə qardaş etmədin." Peyğəmbər (s) dedi: "Sən mənim həm dünyada, həm də axirətdə olan qardaşımsan." { Səhihi-Tirmizi: c.2. səh.299. } Hətta Peyğəmbər (s) Əlini (ə) özündən hesab etmişdir. Necə ki, Buxari öz "Səhih" kitabında rəvayət edərək deyir: "Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) dedi: "Sən məndən və mən də səndənəm." { Səhihi-Buxari. c.5. səh.43. "Fəzailus-səhabə" kitabı. }
Həmçinin O Həzrət (ə) daha çox fəzilətli sifətlərə malik olmağı ilə başqa səhabələrdən seçilirdi. Necə ki, Hakim öz "Müstədrək" kitabında Əhməd-ibn-Hənbəldən nəql edərək deyir: "Peyğəmbərin (s) səhabələri sırasında Əli-ibn Əbu-Talibdən (ə) fəzilətli səhabə yoxdur.” { Müstədrəkus-səhiheyn. c.3. səh.107. }
"Kənzül-Ümmal" kitabında zikr olunan bir hədisdə deyilir: Peyğəmbər (s.ə) dedi: "Allah mənə, Fatiməni Əli ilə evləndirməyi əmr etdi." { Kənzül-Ümmal. c.13. hədis 37753. Zəxairul-üqba. }
Peyğəmbər (s) bə'zi səhabələrin bu şərəfə nail olmaq üçün göndərdikləri elçiləri rədd etdikdən sonra, qızını Əli (ə) ilə evləndirdi. O, Peyğəmbərin (s) ciyər parəsi, dünya və cənnət qadınlarının xanımı Fatimə (ə) idi ki, Allah-təala onun qəzəbilə qəzəblənərdi. Həqiqətən də doğru deyiblər: "Əgər Əli xəlq olunmasaydı Fatiməyə tay bir şəxs olmazdı." {Əlmənavinin "Künuzul-hənaiq" kitabı bunu deyləmi rəvayət etmişdir.}
Onu da deməliyik ki, əgər xəlifəni seçmək insanlara həvalə olunsaydı, Əli (ə) səhabələrdən daha çox fərqli olduğu üçün xilafətə daha layiq olardı.
Aşağıda deyilənlər Peyğəmbərin (s) Əli-ibn-Əbu-Talibi özündən sonra xəlifə tə'yin etməsinə dair olan dəlillərdir. Bu əvvəldə sübuta yetirilmiş qəti dəlillərə əlavədir. Məxsusəndə "Səqəleyn" hədisi. Əlinin (ə) xilafətə tə'yin olunması barədə rəvayət olunan ən məşhur hədis, hicrətin on birinci ilin də vida həccindən sonra edilən "Qədir" xütbəsidir. Tirmizi Zeyd-ibn-Ərqəmdən rəvayət olunan sənədli bir hədisdə deyir: "Peyğəmbər (s) vida həccini bitirdikdən sonra bütün insanlara e'lan edərək dedi: - Hər kimin mövlası mənəm, Əli də onun mövlasıdır." { Səhihi-Tirmizi. Cild 6. Səh 298 }
İbn Macə "Səhih" kitabında bu müfəssəl hədisin bir qismini öz sənədilə Bəra-ibn-Azibdən rəvayət edərək deyir: Peyğəmbərlə (s) həccdə idik, yolun yarısında o, miniyindən yerə endi və camaat namazı qılmaqa əmr etdi. Sonra Əlinin (ə) əlindən tutaraq dedi: "Məgər mən mö'minlərə canlarından daha üstün deyiləmmi?" Dedilər: "Bəli". Dedi: - Hər kimin mövlası mənəm, bu da onun mövlasıdır. Ey mənim Allahım! Hər kim onunla dost olsa, səndə onunla dost ol. Ey mənim Allahım! Hər kim onunla düşmən olsa, səndə onunla düşmən ol". { İbn-Macə. "Sünən” kitabı. Cild 1. Səh 43. "Fəzlu Əli-ibn-Əbu-Talib babı. "Dar ihyaut-turasul-ərəbiy" mətbəəsi" }
Həmçinin Əhməd-ibn-Hənbəl "Müsnəd" kitabında öz sənədilə Bərra-ibn-Azibdən rəvayət edərək deyir: - Peyğəmbərlə (s) səfərdə idik. "Qədir-Xum" adlı məntəqədə miniklərdən yerə endik. Bizi camaat namazına səslədilər. Peyğəmbər (s) üçün iki ağacın altında yer düzəldildi. Zöhr namazını qıldıqdan sonra Əlinin (ə) əlindən tutaraq dedi: 'Məgər bildmirsiniz ki, mən mö'minlərə öz canlarından daha üstünəm?" Dedilər: "Bəli". Dedi: "Məgər bilmirsiniz ki, mən hər bir mö'minə öz canımdan daha üstünəm!. "Dedilər: "Bəli". Dedi: Bu zaman Əlinin (ə) əlindən tutaraq dedi: - Hər kimin mövlası mənəm Əli onun mövlasıdır. Ey mənim Allahım! Hər kim onunla dost olsa, Sən də onunla dost ol. Ey mənim Allahım! Hər kim onunla düşmən olsa, Sən də onunla düşmən ol." Dedi: "Bu zaman Ömər-ibn-Xəttab gələrək Əliyə dedi: "Mübarək olsun, ey Əbu-Talibin oğlu. İndi sən hər bir mö'min kişi və qadının ağası oldun.” { Müsnədi-Əhməd. Cild 4. Səh. 211 }
Bu hədis, hadisənin Məkkə yaxınlığında yerləşən "Qədir-Xum" adlanan yerdə baş verdiyi üçün "Qədir-hədisi" ilə məşhurdur. Bu hədis, sünnü hədis kitablarının çoxunda rəvayət olunduğu üçün bir kəs onun rəvayət olunmasında şəkk edə bilməz. Hətta bə'zi alimlər, bu hədisi yalnız sünnülərdən 80 dəfədən artıq rəvayət olunduğunu qeyd etmişlər.
Keçən hədislərdən belə aydın olur ki, Peyğəmbər (s) öz vilayətini müsəlmanlara şəhadət etdirərək onlardan soruşmuşdur: "Məgər bilmirsiniz ki, mən mö'minlərə öz canlarından daha üstünəm?... Demək yalnız (mö'minlərə öz canlarından üstün olan) şəxs mö'minlər üçün rəhbər ola bilər. Necə ki, Peyğəmbər (s) özü rəhbər idi. Peyğəmbər (s) özü ilə Əlini (ə) bu sifətlə müqayisə edərək "hər kimin mövlası mənəm Əli də onun mövlasıdır" dedikdə, artıq özündən sonra rəhbərliyi Əliyə (ə) vermişdir. Şiələr də hər il Zilhiccə ayının 18-i bu münasibətlə bayram edirlər və bunu "Qədir" bayramı adlandırırlar.
Amma sünnülər bu hədisi başqa mə'nada tə'vil edirlər. Onların dediyinə görə "Mövla" sözü xilafətə dəlalət etmir. Hətta onlar "mövla" sözünü "ümumi rəhbərlik" yox, "sevimli" və ya "dost" mə'nasında təfsir edirlər. Onların rəyinə görə həmin hədisin mə'nası budur: - Hər kimin dostu mənəm Əli də onun dostudur!!
Həqiqətəndə "Mövla" sözünün ərəb dilində bir neçə mə'nası vardır. Deyilənlərə görə bu sözün on yeddi mə'nası var. Eyni zamanda bu söz "azad olunmuş qul" və ya "xadim" mə'nasında da işlədilir. Əvvəldə deyilən müqayisələrə əlavə olaraq deyə bilərik ki, hədisdə işlədilən "Mövla" sözü rəhbərlik mə'nasına dəlalət edir. Həmin müqayisələrə misal olaraq deyə bilərik:
1. «Ya Peyğəmbər! Rəbbin tərəfindən sənə endirilmiş olanı təbliğ et. Əgər bunu etməsən, Allahın risalətini yerinə yetirmiş olmazsan. Allah səni insanlardan qoruyacaq». { 5.Maidə surəsi, 67 }
Bir çox təfsir kitablarında deyildiyi kimi bu ayə "Qədir" xütbəsindən əvvəl nazil olmuşdur. Bu ayə öz mə'nası ilə, Allah-təala tərəfindən olan bir əmrin təbliğ olunmasına dəlalət edir. Ayənin kəskin dialekt və axarından belə mə'lum olur ki, bu əmr böyük əhəmiyyətə malikdir və yalnız "dostluq" və "tərəfdarlıq" mə'nasına dəlalət etmir.
2. «Bu gün dininizi tamamlayıb, mükəmməl etdim, sizə olan ne'mətimi tamamladım və bir din kimi sizin üçün islamı bəyənib seçdim». { 5.Maidə surəsi, 3 }
Bir çox təfsirçilər bu ayənin "Qədir" hadisəsindən sonra nazil olduğunu söyləmişlər. Bu ayə Muhəmmədin (s) risalət təbliğinin tamamlanmasına dəlalət edir ki, o da Əli (ə) və ümumilikdə Əhli-Beytin (ə) vilayətini təbliğ etmədən tamamlanmaz. Ağla sığılmaz bir sözdür ki, təbliğin tamamlanması, Peyğəmbərin (s) Əliyə (ə) olan dostluq və məhəbbətini təbliğ etməklə həyata keçsin.
3. Peyğəmbər (s) "Qədir" xütbəsini edərkən yaranmış vəziyyət. O Həzrət (s) yandırıcı səhrada müsəlmanların bir yerə cəm olmasına əmr etdi. Deyilənlərə görə onların sayı 90 mindən artıq idi. Peyğəmbər (s) Allah və Peyğəmbərinin vilayətini müsəlmanlara iqrar etdirdikdən sonra Əlinin (ə) vilayətini qəbul etməyi onlara əmr etdi. Deməli belə mə'lum olur ki, bu iş yalnız Əliyə (ə) olan məhəbbət və dostluqla əlaqədar deyildir.
4. Keçən hədislər, məxsusən "Səqəleyn" hədisi və həmçinin qarşıda gələn hədislərin hamısı şəkk-şübhəsiz Əlinin (ə) xilafətinə dəlalət edir.
Əlinin (ə) xilafətə tə'yin olunmasına aid əlavə dəlillər:
Tirmizi "Səhih" kitabında öz sənədilə İmran-ibn-Həsindən rəvayət edərək deyir: -Peyğəmbər (s) bir ordunu muharibəyə göndərərək Əli-in-Əbu-Talibi (ə) ona başçı tə'yin etdi. O bir dəstə qoşunla gedərkən bir kənizi yaraladı. Bu zaman qoşunda olanlar ona e'tiraz etdilər. Onlardan 4 nəfər şikayət etmək üçün Peykəmbərin (s) yanına gəldilər. Bu zaman Peyğəmbər (s) qəzəbli halda dedi: "Əlidən nə istəyirsiniz?" Həqiqətəndə Əli məndən və məndə ondanam. Əli məndən sonra hər bir mö'minin vəlisidir. { Səhih-Tirmizi. Cild 2. Səh. 298 }
Allah-təala Qur'ani-Kərimdə buyurur: Sizin haminiz ancaq Allah, Onun Peyğəmbəri və iman gətirənlərdir. O kəslər ki, (Allaha) namaz qılır və rükuda olduqları halda zəkat verirlər. {5.Maidə surəsi, 55} Sünnü təfsirçilərin əksəriyyəti bu ayənin Əli (ə) barəsində nazil olduğunu söyləmişlər. Bununda səbəbi Əlinin (ə) namaz qılarkən ruku halında bir fəqirə öz üzüyünü sədəqə verməsidir.
Buxari "Səhih" kitabında Məs'əb-ibn-Sə'b, o da öz atasından rəvayət edərək deyir: - Peyğəmbər (s) Təbuk döyüşünə gedərkən Əlini öz yerində xəlifə tə'yin etdi. Əli dedi: "Məni uşaqlar və qadınlara tərk edirsən? Peyğəmbər (s) dedi: "Məgər razı deyilsənmi mənə Harunun Musaya olan mənziləsində olasan. Lakin məndən sonra peyğəmbər yoxdur". {Səhihi-Buxari. Cild 5. Səh 492. "Əhməğazi" kitabı. }
Bu hədis dəlalət edir ki, Əli (ə), - peyğəmbərlikdən başqa - Harunun (ə) Bəni-İsraildə tutduğu bütün mövqelərə malikdir. Bunu Allah-təala Qur'anda bəyan etmişdir: (ayə). Bu ayələrdən mə'lum olur ki, Harun (ə) Musanın (ə) vəziri, məxsusi müavini və ümmət üzərində olan rəhbərlikdə şərikdir. Əlinin (ə) ümmət üzərində xəlifəlik kimi yüksək mənzilətə layiq olmasını sübut edən işlərdən biri də budur ki, o, bütün səhabələrdən daha elmli idi. Buna dəlil Buxarinin Ömər-ibn-Abbasın Ömər-ibn-Xəttabdan rəvayət etdiyi sözdür ki, deyir: "Ömər dedi: "Bizim ən gözəl Qur'an oxuyanımız Übey və elmli qazimiz Əlidir". { Səhih-Buxari. Cild 6. Səh.10 "Əttəfsir babu qovlihi-nənsuxu ayətən əv nəsaha" kitabı. } Elmli qazi sözünün mə'nası qanun və hökümlərdə elmli olmaq deməkdir.
Əlinin (ə) bütün səhabələrdən elmli olmasını sübuta yetirmək üçün onun Peyğəmbərin (s) elm və hikmət şəhərinin qapısı olması kifayət edər. "Mustədrəkus-səhiheyn" kitabında İbn-Abbasdan rəvayət olunan sənədli hədisdə deyilir, Peyğəmbər (s) buyurub: "Mən elmin şəhəri, Əli isə onun qapısıdır. Hər kim elmi istəsə, gərək qapıdan gəlsin". { Müstədrəkus-Səhiheyn. Cild 3. Səh 126}
Tirmizi "Səhih" kitabında Peyğəmbərdən (s) rəvayət edərək deyir: "Mən hikmət şəhəri, Əli də onun qapısıdır". { Səhih-Tirmizi. Cild 2. Səh 299 }
"Müstədrəkus-səhiheyn" kitabında deyilir: "Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) dedi: - Sən məndən sonra ümmətimin ixtilaflarını aydınlaşdıracaqsan". { Müstədrəkus-Səhiheyn. Cild 3. Səh 122. }
Peyğəmbər (s), Əlini (ə) sevməməyi nifaqın əlamətlərindən olduğunu bildirmişdir. Necə ki, Müslim "Səhih" kitabında öz sənədilə Əlidən (ə) rəvayət edərək deyir: "And olsun toxumu cücərdənə və havanı təmizləyənə. Peyğəmbər (s) mənimlə əhd bağlayaraq dedi: "Səni yalnız mö'min sevər və səninlə yalnız münafiq ədavətli olar".
Hətta əgər Peyğəmbər (s) özündən sonra xəlifə tə'yin etməsəydi belə, ümmət özü üçün daha elmli və rəhbərliyə layiq olan bir şəxsi seçə bilməz.
Keçən bəhslərdə bəyan etmişdik ki, Əli (ə) bütün səhabələrdən elmili idi. Hətta hər hansı dini problemlərlə üzləşdikləri halda, ona müraciət edərmişlər. Buna misal olaraq Əbu-Davudun öz sənədilə İbn Abbasdan rəvayət etdiyi hədisi qeyd edə bilərik. İbn Abbas deyir: - Ömər zina etmiş bir qadını gətizdirib bu barədə müşavirə etdikdən sonra, onun daş-qalaq olunmasına əmr etdi. Bu zaman Əli-ibn-Əbu-Talib (ə) gələrək soruşdu: "Bunun məsələsi nədir?". Dedilər: "Filankəsin qızı olan bu dəli qadın zina etmişdir. Ömər də onun daş-qalaq olunmasına əmr edib". İbn-Abbas dedi: "Əli (ə) dedi: -Onu geri qaytarın": Sonra Əli (ə) Ömərin yanına gələrək dedi: - Ey Ömər! Məgər bilmirsən ki, üç nəfərə hesab yoxdur? Sağalmamış dəli, yuxudan oyanmamış yatmış şəxs və ağlı olmayan həddi buluğa yetməmiş uşaq".
- Ömər dedi: "Bəli". Əli (ə) dedi: "Bəs nə üçün daş-qalaq etdirirsən?"
- Ömər dedi: - Bir şey deyir." İbn Abbas dedi: "Əli (ə) onların ikisini də tərk etdi və Ömər "Allahu-əkbər" dedi." { Əbu-Davudun "Sünən" kitabı. "Əlməğnun yəsruqu əv yusibu həddən" babı. }
Həmçinin Buxari də bu hadisənin bir qismini "Səhih" kitabında qeyd etmişdir. {Səhih-Buxari "Əlmüharibin" kitabı. "Lə yurcəmul-məcnun vəl-məcnunə" babı. }
Buna əlavə olaraq deməliyik ki, Əli (ə) zahidlərin imamı kimi tanınaraq, özünün xariqularə qəhrəmanlıq və şücaətilə şöhrət tapmışdır. O, İslamın ən ilk fədaisi idi. Onun, Peyğəmbərlə (s) İslam müharibələrində həlledici rolu olmuşdur. Bədr döyüşündə O, öz "Zülfüqar” qılıncı ilə Qüreyşin 30 cənkavərini qətlə yetirmişdir. Ühüd və Hüneyn müharibələrində əksər əzəmətli səhabələrin Peyğəmbəri (s) qoyub qaçdıqları bir vaxtda O, fədakarcasına Peyğəmbəri (s) müdafiə etdi!! "Xəndək" müharibəsində müşriklərin ən nəhəng cəngavəri Əmr-ibn-Əldəvəid-əl-Amirinin qarşısına çıxaraq onu məhv etdi. Halbuki, başqa səhabələrdən bir kəs onun qarşısına çıxmaqa cür'ət etmirdi. Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) meydana çıxmaq üçün izn verməzdən əvvəl, səhabələri 3 dəfə bu işə də'vət etmişdir. Bunu da deməliyik o zaman Əlinin (ə) yaşı əksər səhabələrin yaşından az idi. Həmçinin "Xeybər" müharibəsində qalanın qapısını Allah-təala onun əlilə açdı. Çünki o vaxt onun açılması müsəlmanlar üçün çətinləşdi və səhabələrin əksəriyyəti bu işdən aciz qaldılar.
Eyni zamanda o, cahiliyyət dövründə bütpərəst olmaması ilə başqa səhabələrdən seçilirdi. Həzrət (ə) öz tərbiyəsini bəşəriyyətin ilk müəllimi Muhəmməddən (s) almışdır. O Həzrət həyatı boyu bir an belə Peyğəmbərdən (s) ayrılmadı. Hətta Peyğəmbər (s) dünya ilə vidalaşarkən Əli (ə) onun yanında idi. Ömrü uzunu elm və hikməti Peyğəmbərdən (s) öyrəndi. Bu səbəbdən də onun, Peyğəmbərin (s) elm və hikmət şəhərinin qapısı və qardaşı olmasına ləyaqəti vardır.
Buxari "Səhih" kitabında öz sənədilə İbn-Ömərdən rəvayət edərək deyir: "Peyğəmbər (s) səhabələrini bir-birilə qardaş etdi. Bu zaman Əli (ə) gözləri dolmuş halda gələrək dedi: "Ey Allahın elçisi! Səhabələrini bir-birilə qardaş etdin. Amma məni bir kəslə qardaş etmədin." Peyğəmbər (s) dedi: "Sən mənim həm dünyada, həm də axirətdə olan qardaşımsan." { Səhihi-Tirmizi: c.2. səh.299. } Hətta Peyğəmbər (s) Əlini (ə) özündən hesab etmişdir. Necə ki, Buxari öz "Səhih" kitabında rəvayət edərək deyir: "Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) dedi: "Sən məndən və mən də səndənəm." { Səhihi-Buxari. c.5. səh.43. "Fəzailus-səhabə" kitabı. }
Həmçinin O Həzrət (ə) daha çox fəzilətli sifətlərə malik olmağı ilə başqa səhabələrdən seçilirdi. Necə ki, Hakim öz "Müstədrək" kitabında Əhməd-ibn-Hənbəldən nəql edərək deyir: "Peyğəmbərin (s) səhabələri sırasında Əli-ibn Əbu-Talibdən (ə) fəzilətli səhabə yoxdur.” { Müstədrəkus-səhiheyn. c.3. səh.107. }
"Kənzül-Ümmal" kitabında zikr olunan bir hədisdə deyilir: Peyğəmbər (s.ə) dedi: "Allah mənə, Fatiməni Əli ilə evləndirməyi əmr etdi." { Kənzül-Ümmal. c.13. hədis 37753. Zəxairul-üqba. }
Peyğəmbər (s) bə'zi səhabələrin bu şərəfə nail olmaq üçün göndərdikləri elçiləri rədd etdikdən sonra, qızını Əli (ə) ilə evləndirdi. O, Peyğəmbərin (s) ciyər parəsi, dünya və cənnət qadınlarının xanımı Fatimə (ə) idi ki, Allah-təala onun qəzəbilə qəzəblənərdi. Həqiqətən də doğru deyiblər: "Əgər Əli xəlq olunmasaydı Fatiməyə tay bir şəxs olmazdı." {Əlmənavinin "Künuzul-hənaiq" kitabı bunu deyləmi rəvayət etmişdir.}
Onu da deməliyik ki, əgər xəlifəni seçmək insanlara həvalə olunsaydı, Əli (ə) səhabələrdən daha çox fərqli olduğu üçün xilafətə daha layiq olardı.
9. Müsəlman tayfalar İmamət nəsslərinə e'tiraz edir
Keçən bəhslərdə Əhli-Beytin (ə) ümumi vilayəti və Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra İmam Əli (ə) başda olmaqla on iki imamın xilafətə tə'yin olunmasını sübuta yetirən dəlillər bəyan olundu.
Lakin ortaya cavabı verilməsi gərəkli olan kəskin bir sual çıxır. Bu suala cavab vermək İslam tarixi boyu sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan bir çox ixtilaflı məsələləri üzə çıxarır. Sual bundan ibarətdir ki, əgər əvvəldə zikr olunan nəsslər həqiqətəndə Əhli-Beytin (ə) imamətinə dəlalət edirsə, bəs necə və nə üçün xilafət başqalarına nəsib oldu? Məgər səhabələr Peyğəmbərin (s) bütün əmrlərinə tabe deyildirlərmi??
Bu suala cavab verərkən biz İslam çərçivəsində bə'zi mühüm tarixi hadisələri qeyd edirik. Halbuki, bu hadisələr İslam tarixi yönəminin dəyişməsinə böyük tə'sir etmişdir. Bu barədə hökm çıxarmağı oxucuya həvalə edirik. Adı gedən mühüm hadisələr bunlardır.
1. Bə'zi səhabələrin Peyğəmbər (s) vəsiyyətnamə yazarkən mane olmaları.
2. Bə'zi səhabələrin Usamənin ordusuna olan müxalifəti və rəhbərliyinə edilən tə'nələri.
3. Səqifə hadisələri və Əbu-Bəkrin bey'əti.
4. Ömərin xilafətə tə'yin olunması.
5. Osmanın xilafətə tə'yin olunması.
6. "Cəməl" müharibəsi və "Ummul-mö'minin"in döyüş meydanına çıxması.
7. "Siffeyn" müharibəsi və Müaviyənin qiyamı.
8. İmam Əlinin (ə) şəhadətə yetirilməsi.
9. Sülh müqaviləsi və İmam həsənin (ə) şəhadətə yetirilməsi.
Bu hadisələr barədə aşağıda ətraflı söhbət açacağıq.
Lakin ortaya cavabı verilməsi gərəkli olan kəskin bir sual çıxır. Bu suala cavab vermək İslam tarixi boyu sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan bir çox ixtilaflı məsələləri üzə çıxarır. Sual bundan ibarətdir ki, əgər əvvəldə zikr olunan nəsslər həqiqətəndə Əhli-Beytin (ə) imamətinə dəlalət edirsə, bəs necə və nə üçün xilafət başqalarına nəsib oldu? Məgər səhabələr Peyğəmbərin (s) bütün əmrlərinə tabe deyildirlərmi??
Bu suala cavab verərkən biz İslam çərçivəsində bə'zi mühüm tarixi hadisələri qeyd edirik. Halbuki, bu hadisələr İslam tarixi yönəminin dəyişməsinə böyük tə'sir etmişdir. Bu barədə hökm çıxarmağı oxucuya həvalə edirik. Adı gedən mühüm hadisələr bunlardır.
1. Bə'zi səhabələrin Peyğəmbər (s) vəsiyyətnamə yazarkən mane olmaları.
2. Bə'zi səhabələrin Usamənin ordusuna olan müxalifəti və rəhbərliyinə edilən tə'nələri.
3. Səqifə hadisələri və Əbu-Bəkrin bey'əti.
4. Ömərin xilafətə tə'yin olunması.
5. Osmanın xilafətə tə'yin olunması.
6. "Cəməl" müharibəsi və "Ummul-mö'minin"in döyüş meydanına çıxması.
7. "Siffeyn" müharibəsi və Müaviyənin qiyamı.
8. İmam Əlinin (ə) şəhadətə yetirilməsi.
9. Sülh müqaviləsi və İmam həsənin (ə) şəhadətə yetirilməsi.
Bu hadisələr barədə aşağıda ətraflı söhbət açacağıq.
10. Bə'zi səhabələrin Peyğəmbər (s) vəsiyyət yazarkən mane olmaları
Peyğəmbərin (s) vəfatından 4 gün əvvəl baş vermiş bu hadisəni Buxari "Səhih" kitabında 6 rəvayətlə qeyd edir.
O, İbn-Abbasdan rəvayət edərək deyir: "Cümə axşamı idi. Elə bir cümə axşamı idi ki, Peyğəmbərin (s) ağrıları şiddətlənmişdi. Bu zaman O (s) dedi: "Mənim üçün qələm-kağız gətirin. Sizin heç vaxt azğınlığa düşməməniz üçün vəsiyyətnamə yazım." Lakin yanında olanlar mübahisə etməyə başladılar. Halbuki, heç bir peyğəmbərin yanında mübahisə etmək olmaz. Onlar dedilər: "Buna nə olub ki, belə sayıqlayır? Onu başa salın. Onlar Peyğəmbərin (s) sözünü qəbul etmədilər. Peyğəmbər (s) dedi: -Məni tərk edin. Mənim olduğum iş sizin də'vət etdiyinizdən xeyirlidir. { Səhihi-Buxari. cild 5. Səh. 511 "Əl-Məğazi" kitabı. "Mərzun-nəbiyy səlləllahu əleyhi və alihi və vəfatuhu" babı. }
Başqa bir rəvayətdə isə İbn-Abbas deyir: "Peyğəmbər (s) can üstə idi və evdə bir neçə nəfər kişi də var idi. Peyğəmbər (s) dedi: - Gəlin ətrafıma cəm olun. Sizin azğınlığa düşməməyiniz üçün vəsiyyətnamə yazım. Lakin onların bə'zisi dedi: "Peyğəmbərin (s) ağrıları ona üstün gəlib. Axı sizin əlinizdə Qur'an var. Allahın kitabı bizə kifayətdir. Bu zaman evdə olanların arasında ixtilaf düşərək bir-birlərilə mübahisə etməyə başladılar. Onların bə'zisi "Azğınlığa düşməməniz üçün qoyun sizin üçün vəsiyyətnamə yazsın" deyir, bə'zisi isə başqa söz deyirdi. İxtilaf və boş-boş söhbətlər qızışarkən Peyğəmbər (s) onlara dedi: - “Durun gedin” Übeydullah deyir: "İbn Abbas dedi: - Rüsvayçılıq bunda idi ki, onların ixtilaf və yersiz hərəkətləri Peyğəmbərin (s) vəsiyyətnamə yazmasına mane oldu". { Səhih-Buxari. Cild 5. Səh.512. "Əl-məğazi" kitabı. "Mərəzun-nəbiyy səlləllahu əleyhi və alihi və vəfatutu" babı. }
Üçüncü dəfə rəvayətdə İbn-Abbas deyir: "Peyğəmbər (s) can üstə idi. Evdə bir neçə kişi var idi. Ömər-ibn Xəttabda onlarla idi. Peyğəmbər (s) dedi: - Ətrafıma cəm olun. Azğınlığa düşməməniz üçün vəsiyyətnamə yazacağam. Ömər dedi: "Peyğəmbərə (s) ağrıları üstün gəlib. Sizin ki, əlinizdə Qur'an var. Allahın kitabı bizə kifayətdir. Bu zaman evdə olanların arasında ixtilaf düşərək bir-birlərilə mübahisə etməyə başladılar. Onların bə'zisi azğınlığa düşməməniz üçün qoyun sizin üçün vəsiyyətnamə yazsın deyir, bə'zisi isə Ömərin dediyi sözü deyirdi. İxtilaf və boş-boş söhbətlər qızışarkən Peyğəmbər (s) onlara dedi: "Durun gedin". Übeydullah deyir: - İbn Abbas dedi: "Rüsvayçılıq bunda idi ki, onların ixtilaf və yersiz hərəkətləri Peyğəmbərə (s) vəsiyyət yazmaqda mane oldu. { Səhih-Müslüm. "Əl-vəsiyyə" kitabı, "Tərkul-vəsiyyə limən ləysələhu şəy'un yusa fihi" babı. Cild 4. Səh 175. }
Müslüm də "Səhih" kitabında səhabələrin cavabının bu cür olduğunu qeyd etmişdir: (Onlar dedilər: "Peyğəmbər (s) sayıqlayır". Başqa rəvayətdə isə deyilir: "...Ömər bir söz dedi. Onunda mə'nası bu idi ki, ağrılar Peyğəmbərə (s) üstün gəlib. Ömər sonra dedi: -Bizim əlimizdə Qur'an var. Allahın kitabı bizə kifayətdir". { Əbu Bəkr-əl-Cövhəri "Səqifə" kitabı. } Gördüyün kimi "sayıqlayır" sözü başqa rəvayətdə (daha mədəni şəkildə olmaq üçün) "ağrı" sözü ilə əvəz olunub.
Yuxarıda deyilən rəvayətlərə diqqət yetirsək yəqinən belə qənaətə gələrik ki, Peyğəmbəri (s) sayıqlamaqla vəsf edən ən birici şəxs Ömər-ibn-Xəttab olub. Halbu ki, məclisdə iştirak edən bə'zi səhabələrdə onun (yə'ni Ömərin) sözünü dəstəkləyibmiş. Bu da Peyğəmbərin (s) qəzəblənərək onları məclisdən qovmasına səbəb oldu. Peyğəmbər (s) onlara dedi: "Durun məni tərk edin".
Həqiqətəndə bu hadisədən belə mə'lum olur ki, şəkksiz Peyğəmbərin (s) şəxsiyyətinə istehza olunub. Bu hadisəni bildikdən sonra mənim üçün böyük qəlb yarasına çevrildi. Bu məsələ böyük əhəmiyyət kəsb etməsinə baxmayaraq, sünnilərin əksəriyyəti bu hadisədən xəbərsizdirlər. Mən, bu ürək yandırıcı hadisəni çoxlarına eşitdirərkən inanmırdılar. Hətta bə'ziləri çox müdhiş andlar edərək deyirdilər ki, əgər həqiqətəndə bu hadisə Səhihi-Buxaridə varsa, bundan sonra onun rəvayət etdiyi heç bir hədisə inanmayacaq. Bə'ziləri isə bu rəvayəti təsdiqləyirdilər. Lakin biləndə ki, Peyğəmbərə (s) ilk dəfə "sayıqlayan" sözünü Xəlifə Ömər demişdir, dərhal qəzəblənərək onu təsdiqləməyi rədd edirdilər. Hətta belə qərara gəlmişdilər ki, saleh səhabəyə ləkə gətirən bu cür hədisləri rəvayət edən Buxariyə və ya hər hansı hədis kitabına inanmasınlar!!
Bu hadisənin dəhşətinin sirri ondan ibarət idi ki, gərək məclisdə olan bütün səhabələr Peyğəmbərin (s) əmrini gecikdirmədən həyata keçirəydilər. Hansı ki, O Həzrət (s) özünün vəsiyyətini yazacaqdı. Rəvayətdən belə mə'lum olur ki, əgər müsəlmanlar o əmrə itaət edərək yerinə yetirsəydilər Peyğəmbərdən (s) sonra azğınlığa düşməkdən amanda olardılar. Sünnilərdən kim gözləyərdə ki, Peyğəmbərin (s) səhabələrin böyüklərilə son görüşü, ona (s) incikli söz dedikdən sonra öz məclisindən onları qovmaqla sona yetəcək. Hansı ki, bu sözün yalnız bir mə'nası vardır. Nəvəbidə Müslümün "Səhih" kitabına yazdığı şərhində bunu "sayıqlamaq" kimi qeyd etmişdir. (Allaha pənah aparıram) İmam Şərəfuddin deyir: (Əgər Peyğəmbərin (s) söylədiyi: "Mənim üçün qələm-kağız gətir. Sizin heç vaxt azğınlığa düşməməniz üçün vəsiyyətnamə yazım" sözü və "Səqəleyn" hədisində dediyi: - Mən sizin üçün Allahın kitabını və ailəmdən olan Əhli-Beytimi (ə) tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız zəlalətə düşmərsiniz" sözü barədə fikirləşsən, bilərsən ki, hər iki hədisin yalnız bir məqsədi vardır. Necə ki, Peyğəmbər (s) xəstəliyinin o vaxtında "Səqəleyn" hədisində onlara vacib bildiklərinin təfsilini yazmaq istəmişdir. Lakin Peyğəmbər (s) yazmaqdan əl götürdü. Bu ona görə idi ki, onlar o sözü deyəndən sonra, əl götürməyə naçar oldu. Çünki, kimsənin "peyğəmbərliyə" tə'nə etməsi üçün qapı açılmasın və o sözlərdən sonra yazmaq, özündən sonra fitnə və ixtilaflardan başqa bir əsər qoymayacaq idi. Eyni zamanda çəkişmə başlayacaqdı ki, O Həzrət (s) bu yazıda (əl-əyazu-billah) sayıqlayıb ya yox? Keçən hədislərdən belə mə'lum olur ki, onlar Peyğəmbərin (s) hüzurunda ixtilafa düşmüşlər. Onlar əllərində olan Qur'anla kifayətlənərək Peyğəmbərin (s) xəstə halında onun sözündən vaz keçməyi özləri üçün caiz bilmişlər. Sanki Allahın öz Peyğəmbəri (s) haqqında dediyi sözləri unutmuşdurlar:
O, kefi istəyəni danışmır... Onu çox qüvvətli olan (Cəbrail) öyrətdi. { 53.Nəcm surəsi, 3-5 }
Peyğəmbər sizə nəyi əmr edirsə, əməl edin; nəyi qadağan edirsə, ondan əl çəkin. { 59.Həşr sürəsi, 7 }
Bu Qur'an (Allah dərgahında) çox möhtərəm olan bir elçinin gətirdiyi kəlamdır. Elə bir elçi ki çox qüvvətlidir; ərşin sahibi yanında çox hörmətli, izzətlidir. Elə bir elçi ki itaət ediləndir, həm də e'tibarlı müvəkkildir. (Ey Məkkə əhli!) Həqiqətən, sizin dostunuz (heç də müşriklərin dediyi kimi) divanə deyildir! { 81.Təkvir surəsi, 19-22 }
İbn-Abbas bu hadisəni vəsf edərkən çox gözəl demişdir: "Müsibət bunda idi ki, onların ixtilaf və yersiz hərəkətləri Peyğəmbərin (s) vəsiyyət yazmasına mane oldu".
Bütün bunlara baxmayaraq, Buxari "Səhih" kitabında İbn-Abbasdan rəvayət edərək deyir ki, Peyğəmbər (s) vəsiyyət etməmiş ölmədi: (...Peyğəmbər (s) dedi: - Məni tərk edin. Mənim olduğum iş, sizin də'vət etdiyinizdən xeyrlidir". Peyğəmbər (s) onlara üç şeyi vəsiyyət edərək deyir: - Müşrükləri Ərəbistan yarımadasından çıxarın, gələn nümayəndələrlə mən necə davrandımsa, sizdə o cür davranın və üçüncü vəsiyyətdə isə susdu və yaxud dedi ki, onu unutmuşam." { Səhihi-Buxari. Cild 5. Səh. 511. "Əl-Məğazi" kitabı. "Mərəzun-nəbiyy və vəfatuhu" babı. }
Mə'lumdur ki, Peyğəmbər (s) vəsiyyəti ailə üzvləri və bə'zi qohumlarının hazır olduğu bir məclisdə etmişdir. O qohumlardan biri də onun əmisi oğlu Abdullah-ibn-Abbas idi. Bu hadisə "cümə axşamı müsibəti"ndən sonrakı günlərin birində baş vermişdir. Lakin qəribədir, Buxarinin dediyinə görə İbn-Abbas üçüncü vəsiyyəti demək istəyibmiş. Hər halda, şiələr, Əhli-Beytdən (ə) rəvayət olunan hədislərə əsasən söyləyirlər ki, unudulan və yaxud susulan vəsiyyət Əlinin (ə) xilafətə tə'yin olunmasıdır.
O, İbn-Abbasdan rəvayət edərək deyir: "Cümə axşamı idi. Elə bir cümə axşamı idi ki, Peyğəmbərin (s) ağrıları şiddətlənmişdi. Bu zaman O (s) dedi: "Mənim üçün qələm-kağız gətirin. Sizin heç vaxt azğınlığa düşməməniz üçün vəsiyyətnamə yazım." Lakin yanında olanlar mübahisə etməyə başladılar. Halbuki, heç bir peyğəmbərin yanında mübahisə etmək olmaz. Onlar dedilər: "Buna nə olub ki, belə sayıqlayır? Onu başa salın. Onlar Peyğəmbərin (s) sözünü qəbul etmədilər. Peyğəmbər (s) dedi: -Məni tərk edin. Mənim olduğum iş sizin də'vət etdiyinizdən xeyirlidir. { Səhihi-Buxari. cild 5. Səh. 511 "Əl-Məğazi" kitabı. "Mərzun-nəbiyy səlləllahu əleyhi və alihi və vəfatuhu" babı. }
Başqa bir rəvayətdə isə İbn-Abbas deyir: "Peyğəmbər (s) can üstə idi və evdə bir neçə nəfər kişi də var idi. Peyğəmbər (s) dedi: - Gəlin ətrafıma cəm olun. Sizin azğınlığa düşməməyiniz üçün vəsiyyətnamə yazım. Lakin onların bə'zisi dedi: "Peyğəmbərin (s) ağrıları ona üstün gəlib. Axı sizin əlinizdə Qur'an var. Allahın kitabı bizə kifayətdir. Bu zaman evdə olanların arasında ixtilaf düşərək bir-birlərilə mübahisə etməyə başladılar. Onların bə'zisi "Azğınlığa düşməməniz üçün qoyun sizin üçün vəsiyyətnamə yazsın" deyir, bə'zisi isə başqa söz deyirdi. İxtilaf və boş-boş söhbətlər qızışarkən Peyğəmbər (s) onlara dedi: - “Durun gedin” Übeydullah deyir: "İbn Abbas dedi: - Rüsvayçılıq bunda idi ki, onların ixtilaf və yersiz hərəkətləri Peyğəmbərin (s) vəsiyyətnamə yazmasına mane oldu". { Səhih-Buxari. Cild 5. Səh.512. "Əl-məğazi" kitabı. "Mərəzun-nəbiyy səlləllahu əleyhi və alihi və vəfatutu" babı. }
Üçüncü dəfə rəvayətdə İbn-Abbas deyir: "Peyğəmbər (s) can üstə idi. Evdə bir neçə kişi var idi. Ömər-ibn Xəttabda onlarla idi. Peyğəmbər (s) dedi: - Ətrafıma cəm olun. Azğınlığa düşməməniz üçün vəsiyyətnamə yazacağam. Ömər dedi: "Peyğəmbərə (s) ağrıları üstün gəlib. Sizin ki, əlinizdə Qur'an var. Allahın kitabı bizə kifayətdir. Bu zaman evdə olanların arasında ixtilaf düşərək bir-birlərilə mübahisə etməyə başladılar. Onların bə'zisi azğınlığa düşməməniz üçün qoyun sizin üçün vəsiyyətnamə yazsın deyir, bə'zisi isə Ömərin dediyi sözü deyirdi. İxtilaf və boş-boş söhbətlər qızışarkən Peyğəmbər (s) onlara dedi: "Durun gedin". Übeydullah deyir: - İbn Abbas dedi: "Rüsvayçılıq bunda idi ki, onların ixtilaf və yersiz hərəkətləri Peyğəmbərə (s) vəsiyyət yazmaqda mane oldu. { Səhih-Müslüm. "Əl-vəsiyyə" kitabı, "Tərkul-vəsiyyə limən ləysələhu şəy'un yusa fihi" babı. Cild 4. Səh 175. }
Müslüm də "Səhih" kitabında səhabələrin cavabının bu cür olduğunu qeyd etmişdir: (Onlar dedilər: "Peyğəmbər (s) sayıqlayır". Başqa rəvayətdə isə deyilir: "...Ömər bir söz dedi. Onunda mə'nası bu idi ki, ağrılar Peyğəmbərə (s) üstün gəlib. Ömər sonra dedi: -Bizim əlimizdə Qur'an var. Allahın kitabı bizə kifayətdir". { Əbu Bəkr-əl-Cövhəri "Səqifə" kitabı. } Gördüyün kimi "sayıqlayır" sözü başqa rəvayətdə (daha mədəni şəkildə olmaq üçün) "ağrı" sözü ilə əvəz olunub.
Yuxarıda deyilən rəvayətlərə diqqət yetirsək yəqinən belə qənaətə gələrik ki, Peyğəmbəri (s) sayıqlamaqla vəsf edən ən birici şəxs Ömər-ibn-Xəttab olub. Halbu ki, məclisdə iştirak edən bə'zi səhabələrdə onun (yə'ni Ömərin) sözünü dəstəkləyibmiş. Bu da Peyğəmbərin (s) qəzəblənərək onları məclisdən qovmasına səbəb oldu. Peyğəmbər (s) onlara dedi: "Durun məni tərk edin".
Həqiqətəndə bu hadisədən belə mə'lum olur ki, şəkksiz Peyğəmbərin (s) şəxsiyyətinə istehza olunub. Bu hadisəni bildikdən sonra mənim üçün böyük qəlb yarasına çevrildi. Bu məsələ böyük əhəmiyyət kəsb etməsinə baxmayaraq, sünnilərin əksəriyyəti bu hadisədən xəbərsizdirlər. Mən, bu ürək yandırıcı hadisəni çoxlarına eşitdirərkən inanmırdılar. Hətta bə'ziləri çox müdhiş andlar edərək deyirdilər ki, əgər həqiqətəndə bu hadisə Səhihi-Buxaridə varsa, bundan sonra onun rəvayət etdiyi heç bir hədisə inanmayacaq. Bə'ziləri isə bu rəvayəti təsdiqləyirdilər. Lakin biləndə ki, Peyğəmbərə (s) ilk dəfə "sayıqlayan" sözünü Xəlifə Ömər demişdir, dərhal qəzəblənərək onu təsdiqləməyi rədd edirdilər. Hətta belə qərara gəlmişdilər ki, saleh səhabəyə ləkə gətirən bu cür hədisləri rəvayət edən Buxariyə və ya hər hansı hədis kitabına inanmasınlar!!
Bu hadisənin dəhşətinin sirri ondan ibarət idi ki, gərək məclisdə olan bütün səhabələr Peyğəmbərin (s) əmrini gecikdirmədən həyata keçirəydilər. Hansı ki, O Həzrət (s) özünün vəsiyyətini yazacaqdı. Rəvayətdən belə mə'lum olur ki, əgər müsəlmanlar o əmrə itaət edərək yerinə yetirsəydilər Peyğəmbərdən (s) sonra azğınlığa düşməkdən amanda olardılar. Sünnilərdən kim gözləyərdə ki, Peyğəmbərin (s) səhabələrin böyüklərilə son görüşü, ona (s) incikli söz dedikdən sonra öz məclisindən onları qovmaqla sona yetəcək. Hansı ki, bu sözün yalnız bir mə'nası vardır. Nəvəbidə Müslümün "Səhih" kitabına yazdığı şərhində bunu "sayıqlamaq" kimi qeyd etmişdir. (Allaha pənah aparıram) İmam Şərəfuddin deyir: (Əgər Peyğəmbərin (s) söylədiyi: "Mənim üçün qələm-kağız gətir. Sizin heç vaxt azğınlığa düşməməniz üçün vəsiyyətnamə yazım" sözü və "Səqəleyn" hədisində dediyi: - Mən sizin üçün Allahın kitabını və ailəmdən olan Əhli-Beytimi (ə) tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız zəlalətə düşmərsiniz" sözü barədə fikirləşsən, bilərsən ki, hər iki hədisin yalnız bir məqsədi vardır. Necə ki, Peyğəmbər (s) xəstəliyinin o vaxtında "Səqəleyn" hədisində onlara vacib bildiklərinin təfsilini yazmaq istəmişdir. Lakin Peyğəmbər (s) yazmaqdan əl götürdü. Bu ona görə idi ki, onlar o sözü deyəndən sonra, əl götürməyə naçar oldu. Çünki, kimsənin "peyğəmbərliyə" tə'nə etməsi üçün qapı açılmasın və o sözlərdən sonra yazmaq, özündən sonra fitnə və ixtilaflardan başqa bir əsər qoymayacaq idi. Eyni zamanda çəkişmə başlayacaqdı ki, O Həzrət (s) bu yazıda (əl-əyazu-billah) sayıqlayıb ya yox? Keçən hədislərdən belə mə'lum olur ki, onlar Peyğəmbərin (s) hüzurunda ixtilafa düşmüşlər. Onlar əllərində olan Qur'anla kifayətlənərək Peyğəmbərin (s) xəstə halında onun sözündən vaz keçməyi özləri üçün caiz bilmişlər. Sanki Allahın öz Peyğəmbəri (s) haqqında dediyi sözləri unutmuşdurlar:
O, kefi istəyəni danışmır... Onu çox qüvvətli olan (Cəbrail) öyrətdi. { 53.Nəcm surəsi, 3-5 }
Peyğəmbər sizə nəyi əmr edirsə, əməl edin; nəyi qadağan edirsə, ondan əl çəkin. { 59.Həşr sürəsi, 7 }
Bu Qur'an (Allah dərgahında) çox möhtərəm olan bir elçinin gətirdiyi kəlamdır. Elə bir elçi ki çox qüvvətlidir; ərşin sahibi yanında çox hörmətli, izzətlidir. Elə bir elçi ki itaət ediləndir, həm də e'tibarlı müvəkkildir. (Ey Məkkə əhli!) Həqiqətən, sizin dostunuz (heç də müşriklərin dediyi kimi) divanə deyildir! { 81.Təkvir surəsi, 19-22 }
İbn-Abbas bu hadisəni vəsf edərkən çox gözəl demişdir: "Müsibət bunda idi ki, onların ixtilaf və yersiz hərəkətləri Peyğəmbərin (s) vəsiyyət yazmasına mane oldu".
Bütün bunlara baxmayaraq, Buxari "Səhih" kitabında İbn-Abbasdan rəvayət edərək deyir ki, Peyğəmbər (s) vəsiyyət etməmiş ölmədi: (...Peyğəmbər (s) dedi: - Məni tərk edin. Mənim olduğum iş, sizin də'vət etdiyinizdən xeyrlidir". Peyğəmbər (s) onlara üç şeyi vəsiyyət edərək deyir: - Müşrükləri Ərəbistan yarımadasından çıxarın, gələn nümayəndələrlə mən necə davrandımsa, sizdə o cür davranın və üçüncü vəsiyyətdə isə susdu və yaxud dedi ki, onu unutmuşam." { Səhihi-Buxari. Cild 5. Səh. 511. "Əl-Məğazi" kitabı. "Mərəzun-nəbiyy və vəfatuhu" babı. }
Mə'lumdur ki, Peyğəmbər (s) vəsiyyəti ailə üzvləri və bə'zi qohumlarının hazır olduğu bir məclisdə etmişdir. O qohumlardan biri də onun əmisi oğlu Abdullah-ibn-Abbas idi. Bu hadisə "cümə axşamı müsibəti"ndən sonrakı günlərin birində baş vermişdir. Lakin qəribədir, Buxarinin dediyinə görə İbn-Abbas üçüncü vəsiyyəti demək istəyibmiş. Hər halda, şiələr, Əhli-Beytdən (ə) rəvayət olunan hədislərə əsasən söyləyirlər ki, unudulan və yaxud susulan vəsiyyət Əlinin (ə) xilafətə tə'yin olunmasıdır.
11. Bə'zi səhabələrin Usamənin ordusuna olan müxalifəti və onun əmirliyinə edilən tə'nələr
Bütün müsəlmanlara mə'lumdur ki, Peyğəmbər (s) Rum döyüşü üçün Üsamə-ibn-Zeydi ordu başçısı tə'yin etdi. Peyğəmbər (s) Əbu-Bəkr, Ömər, Əbu-Ubeydə, Sə'd və bu kimi başqa ənsar və mühacirləri orduya qoşdu. Bu həqiqəti bütün tarix və hədis kitabları təsdiqləmişdir. Peyğəmbər (s) Usaməyə yola çıxmağı əmr etdi. Lakin bu onlara ağır gəldi. Hətta onların bə'zisi Usamənin əmirliyinə tə'nə etdi. Hətta Peyğəmbər (s) onların tə'nə etməklərinə görə şiddətlə qəzəbləndi. O Həzrət (s) başı bağlı halda evindən xaric oldu. Bu hadisə onun ölümündən iki gün əvvəl xəstə halında olarkən baş vermişdir. Buxari öz sənədilə İbn-Ömərdən rəvayət edərək deyir: "Peyğəmbər (s) mənbərə qalxaraq Usaməni o qövmə əmir tə'yin etdi. Amma onlar Usamənin əmirliyinə tə'nə etdilər. Bu zaman Peyğəmbər (s) dedi: - Siz onun əmirliyinə tə'nə edirsiniz, halbu ki, bundan əvvəl onun atasının əmirliyinə də tə'nə etmişdiniz. Allaha and olsun ki, o əmirlik üçün yararlıdır. Onun atası mənə ən sevimli insan idisə, ondan sonra mənə ən sevimli şəxs budur (yə'ni Usamədir). { Ricalun həblər-rəsul lixalid Məhəmməd Xalid, səh.548. çap N8. Tarixi-təbəri, ibni əsir, təbəqat ibn Səd babları.} Sonra onlara tez bir zamanda yola çıxmağa tə'yin etdi. Lakin onlar bir daha yola çıxmağa ləngidilər. Peyğəmbər (s) onlar yola çıxmazdan əvvəl vəfat etdi.
Bu hadisədən belə nəticəyə gəlmək olar:
1. Usamənin yaşının az olduğu üçün onun əmirliyinə e'tiraz etməklə, bə'zi səhabələrin Peyğəmbərin (s) nəssi mövzusunda olan ictihadı. Halbu ki, Peyğəmbər (s) bayrağı Usamənin əlinə bağlanmışdı. Əgər bunu dərk etsək, Əlinin (ə) xilafət və isməti kimi böyük məsələlərdə səhabələrin ictihadını səbəb və keyfiyyətini dərk etmək bizim üçün çətin olmaz. Necə ki, gələn bəhslərdə bu bəyan olunacaq.
2. Peyğəmbərin (s) on yeddi yaşlı Usaməni onların üzərinə əmir tə'yin etməsi. Bu, yaşın az olmasına baxmayaraq əmirliyi qəbul etmək məsələsində səhabələr üçün əməli dərs idi. Necə ki, onlar Usamənin əmirliyinə tə'nə edən zaman, Peyğəmbər (s) onlara şiddətlə qəzəblənmişdir.
3. Peyğəmbər (s) bayrağı Usamənin əlinə bağlayan zaman, bilirdi ki, ən Ulu Dosta doğru köç etməyin vaxtı artıq yaxınlaşmışdır. Şübhəsiz ki, O Həzrət (s) özündən sonra xilafət ətrafında baş verəcək mübahisələr barədə fikirləşirdi. Vəfatından bir neçə gün əvvəl ənsar və mühacirlərin böyüklərini həmin orduya qoşaraq yola çıxmağı əmr etməsi, O Həzrətin (s) ən kamil hikmətlərindən idi ki, ta əmirlik barədə nəinki ictihad, hətta mübahisə belə olmasın. Əli (ə) Peyğəmbərin (s) xəstə vaxtında onunla idi və vəfatından sonra ona qüsl verməklə məşğul oldu. Bu hadisə, ənsar və mühacirlərin Usamənin ordusunda əsgər olduqları halda onunla yola çıxmağı rədd etdikdən sonra Bəni Saidənin "Səqifə"sində qəm olaraq əmirlik barədə mübahisə etdikləri bir vaxta baş vermişdir. Onların ictihadı, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra onların iştirakı olmadan baş verən hadisələr barədə olan narahatlıqdan ibarət idi.
Habelə, hər kimə, bə'zi səhabələrin Əli-ibn-Əbu-Talibin (ə) imamətini rədd etmək məsələsini qəbul və ya dərk etmək çətindirsə, bəs həmin səhabələrin Usamənin əmirliyini rədd edərək tə'nə etmələrini necə təfsir edəcək.
Halbu ki, o iş Peyğəmbərin (s) əmri idi?
"Cümə axşamı müsibəti" və "Usamənin əmirliyinə tə'nə olunması" hadisələri, böyük əhəmiyyət kəsb etməsinə baxmayaraq Peyğəmbər (s) hələ həyatda olarkən baş vermişdir. Belə olan halda sənin nəzərincə Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra nə baş verəcəkdi?
Bu hadisədən belə nəticəyə gəlmək olar:
1. Usamənin yaşının az olduğu üçün onun əmirliyinə e'tiraz etməklə, bə'zi səhabələrin Peyğəmbərin (s) nəssi mövzusunda olan ictihadı. Halbu ki, Peyğəmbər (s) bayrağı Usamənin əlinə bağlanmışdı. Əgər bunu dərk etsək, Əlinin (ə) xilafət və isməti kimi böyük məsələlərdə səhabələrin ictihadını səbəb və keyfiyyətini dərk etmək bizim üçün çətin olmaz. Necə ki, gələn bəhslərdə bu bəyan olunacaq.
2. Peyğəmbərin (s) on yeddi yaşlı Usaməni onların üzərinə əmir tə'yin etməsi. Bu, yaşın az olmasına baxmayaraq əmirliyi qəbul etmək məsələsində səhabələr üçün əməli dərs idi. Necə ki, onlar Usamənin əmirliyinə tə'nə edən zaman, Peyğəmbər (s) onlara şiddətlə qəzəblənmişdir.
3. Peyğəmbər (s) bayrağı Usamənin əlinə bağlayan zaman, bilirdi ki, ən Ulu Dosta doğru köç etməyin vaxtı artıq yaxınlaşmışdır. Şübhəsiz ki, O Həzrət (s) özündən sonra xilafət ətrafında baş verəcək mübahisələr barədə fikirləşirdi. Vəfatından bir neçə gün əvvəl ənsar və mühacirlərin böyüklərini həmin orduya qoşaraq yola çıxmağı əmr etməsi, O Həzrətin (s) ən kamil hikmətlərindən idi ki, ta əmirlik barədə nəinki ictihad, hətta mübahisə belə olmasın. Əli (ə) Peyğəmbərin (s) xəstə vaxtında onunla idi və vəfatından sonra ona qüsl verməklə məşğul oldu. Bu hadisə, ənsar və mühacirlərin Usamənin ordusunda əsgər olduqları halda onunla yola çıxmağı rədd etdikdən sonra Bəni Saidənin "Səqifə"sində qəm olaraq əmirlik barədə mübahisə etdikləri bir vaxta baş vermişdir. Onların ictihadı, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra onların iştirakı olmadan baş verən hadisələr barədə olan narahatlıqdan ibarət idi.
Habelə, hər kimə, bə'zi səhabələrin Əli-ibn-Əbu-Talibin (ə) imamətini rədd etmək məsələsini qəbul və ya dərk etmək çətindirsə, bəs həmin səhabələrin Usamənin əmirliyini rədd edərək tə'nə etmələrini necə təfsir edəcək.
Halbu ki, o iş Peyğəmbərin (s) əmri idi?
"Cümə axşamı müsibəti" və "Usamənin əmirliyinə tə'nə olunması" hadisələri, böyük əhəmiyyət kəsb etməsinə baxmayaraq Peyğəmbər (s) hələ həyatda olarkən baş vermişdir. Belə olan halda sənin nəzərincə Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra nə baş verəcəkdi?
12. "Səqifə" hadisəsi və Əbu-Bəkrin bey'əti
Peyğəmbər (s) həyatla vidalaşdıqdan sonra Əli (ə) qohumları ilə birgə O Həzrətin (s) dəfnilə məşğul olan vaxt, Ömər-ibn-Xəttab Peyğəmbərin (s) vəfatını inkar edərək, bu sözü deyən şəxsi öldürməklə hədələyirdi. Hətta Ömər, Əbu-Bəkr "Mədinə" xaricində yerləşən "Sünh" məntəqəsindən qayıdanadək ona inanmırdı. Buxari "Səhih" kitabında öz sənədilə Aişədən rəvayət edərək deyir: - Əbu-Bəkr, Sünh məntəqəsində olarkən Peyğəmbər (s) vəfat etmişdi. (İsmail "Sünh"ə "Əl-Aliyə" deyirdi) Əbu-Bəkr "Sünh" məntəqəsində olarkən Ömər Allaha and içib Rəsulullahın vəfat etmədiyini deyirdi. Aişə belə davam edir: Ömər and içib mən heç vaxt Peyğəmbərin vəfat edəcəyi barəsində fikirləşməmişdim. - deyirdi. O, (Rəsulullah) hələ dönüb çox şəxslərin əlini və ayaqlarını kəsəcəkdir.
Əbu-Bəkr "Sünh" məntəqəsindən geri qayıtdı və belə dedi: "Atam-anam sənə fəda olsun cəsədin üzünü açıb öpərək sən ölü ya diri olsanda paksan. Canım əlində olan Allaha and olsun ki, Allah heç vaxt sənə ikinci dəfə ölümü daddırmaz.
Lakin Ənsar əhli "Bəni Saidənin Səqifəsi"ndə cəm olaraq Sə'd-ibn-İbadənin, Peyğəmbərin (s) xəlifəsi olması üçün namizədliyini irəli sürdülər. Mühacirlərin böyükləri (Əbu-Bəkr, Ömər və Əbu Übeydə) bu hadisədən xəbər tutan kimi dərhal onların yanına gedərək əmirliyə özlərinin daha layiq olduqlarını e'lan etdilər. Ənsar və Mühacirlərin arasında dialoq qızışaraq mübahisəyə çevrildi. Ənsarın böyük olan Sə'd-ibn-İbadə qalxaraq dedi: "Biz Allahın köməkçiləri və İslamın ordusuyuq. Siz Mühacirlərsə bir camaatsınız. Sizin qovmunuz istəyir ki, bizim əslimizi alçaldaraq, bizi bu işdən uzaqlaşdırsınlar." { Səhih-Buxari. Cild 8. Səh 541. "Əlmüharibin min Əhlil-küvr" kitabı. "Rəciməl-hubla minəz-zina" babı }
Sonra Əbu-Bəkr bayıra çıxıb belə dedi: "Ey and içən! And içməyi saxla!". { Səhih-Buxari. Cild 5. Səh 13. "Səhabənin fəziləti" bölümü. "İn lə nəbi fə in Əbə-Bəkr" babı.}
Əbu-Bəkr ayağa qalxaraq xütbə oxudu və bu xütbədə Mühacirlərin fəzilətini qeyd etdi. Eyni zamanda Qureyş tayfasından olduqları üçün xilafətə daha layiq olmalarını dəlil gətirdi. Buxari “Səhih” kitabında bu hadisəni qeyd edərək deyir: Əbu-Bəkr Siddiq, Ömər-ibn-Xəttab və Əbu Übeydə-ibn-Cərrah onların yanlarına getdilər. Ömər danışarkən Əbu-Bəkr onu sakit etdi.. { Səhih-Buxari cild 5. Səh. 14. "Fəzailus səhabə" kitabı. "İnləm təcid nəbiyy fəinnə Əba-Bəkr" babı. } Əbu-Bəkr dedi: "Yox, biz Əmirlərik, siz isə vəzirlərsiniz, onlar ərəblərin arasında orta olanı və ərəblərin ən nəcabəliləridir. { Səhih-Buxari. Cild 5. Səh.14 } Mən sizin üçün bu iki kişidən birini razı bildim, ya Ömər-ibn-Xəttaba ya da Əbu-Ubeydə-ibn-Cərraha bey'ət edin. {Səhih-Buxari. Cild 5. Səh.14 "Fəzailus səhabə" kitabı. "İnləm təcid nəbiyy, fəinnə Əba-Bəkr" babı }
Ənsarın ağsaqallarından olan Hubbab-ibn-Munzir bunu rədd edərək dedi: -Yox, Allaha and olsun ki, bunu etmərik, bizdən də əmir olmalıdır, sizdən də".{Səhih-Buxari. Cild 5. Səh. 14 "Fəzailus səhabə" kitabı. "İnləm təcid nəbiyy, fəinnə Əba-Bəkr" babı.} Ənsarın rədd cavabı başqa rəvayətdə belədir: "Ənsara Hubab ibn Munzir dedi: Mən elə şəxsəm ki, mənim rəyim və sözümə əməl edən şəxs, şəfa tapmış bir xəstə kimidir. Ey Qureyş əhli, biz və sizdən də bir əmir olmalıdır. Arada ixtilaf düşdü səs-küy çoxaldı və camaat da dağıldı. { Səhih-Buxari. Cild 8. Səh. 542 "Əhlu küfrün muharibəsi" bölümü "Zinadan hamilə olanların rəcm olması" babı.}
Vəziyyət bu cür böhranlı hal aldıqdan sonra Ömər-ibn-Xəttab dedi: "Heyhat, iki nəfər bir yerə cəm olmaz. Allaha and olsun ki, ərəblər razı olmazlar. Peyğəmbərləri sizdən olmadığı bir halda siz onlara əmirlik edəsiniz. Bunu qəbul etməyən şəxs üçün bizim dəlilimiz var".
Həbbab-ibn-Munzir onlara rədd cavabı olaraq dedi: "Ey Ənsar tayfası! Siz öz bildiyinizi edin. Bunun və səhabələrinin sözünə qulaq asmayın. Siz bu işə onlardan daha layiqsiniz".
Lakin bu zaman Ənsar əhlinin arasında parçalanma yarandı. "Xəzrəc" qəbiləsinin rəisi Sə'd-ibn-İbadə ilə müxalif olan "Əvs" qəbiləsinin rəisi Üseyd-ibn-Həzir mühacirləri dəstəkləyəcəyini e'lan edərək onlara bey'ət etmək və'dəsini verdi.
Bu zaman Ömər Əbu-Bəkrə dedi: "Əlini uzat, sənə bey'ət edim". Beləliklə Ömər və ənsarla mühacirlərin bir qismi ona bey'ət etdi. Buxari Aişədən rəvayət edərək deyir ki, Ömər camaatı hədələmək və qorxutmaqla Əbu-Bəkr üçün bey'ət aldı: Aişə deyir: "Onların hər ikisinin xütbəsinə Allah mənfəət verdi. Ömər insanları qorxutdu. Onların arasında nifaq olduğu üçün Allah onları rədd etdi". {Səhih-Buxari. Cild 5. Səh. 15. "Fəzailus-səhabə" kitabı. "İnləm təcid nəbiyy fəinnə Əba Bəkr" babı.}
Həmin gün Ömər, beyəti rədd edən Sə'd-ibn-İbadə barədə dedi: "O, yaşı çox olan qoca bir kişi idi". Necə ki, Buxari "Səhih" kitabında rəvayət edərək deyir: ...Sə'd-ibn-İbadəyə hücum etdik, onlardan biri dedi: "Sə'd-ibn-İbadəni öldürdünüz. Ömər dedi: "Onu Allah öldürdü". { Səhih-Buxari. Cild 8. Səh 542. Cild 5. Səh.14. }
Burada "Səqifə" hadisəsi teatrının pərdələrini örtürük.
Bu hadisə Ənsar və Mühacirlərin xilafət üzərində mübarizə apardıqdan sonra Əbu-Bəkrə bey'ət etməklə qurtadı. Bu mübahisə cahiliyyət dövründə baş vermiş mübahisə kimi qələmə verilmişdir. Neçə ki, bu iki dəstə arasında cərəyan edən dialoq və bir-birlərinə dəlil gətirdikləri sübutlara diqqət yetirilsə tamamilə aydın olar. Xəlifə Ömər ibn Xəttab ömrünün axırında e'tiraf edərək dedi: "Əbu Bəkrə bey'ət etmək səhv bir iş idi. Lakin Allah onun şərrindən qorudu". (onun rəyinə görə) Buxari "Səhih" kitabında rəvayət edərək deyir: "Ömər dedi: "...Bir kəs qürurlanıb deməsin ki, Əbu-Bəkrə bey'ət etmək səhv iş idi və bu da qurtardı. həqiqətən də belədir. Lakin Allah onun şərrindən qorudu.” { Səhih-Buxari. Cild 8. Səh 540. "Əl-muharibin min əhlil-küfr" kitabı. "rəciməl hubla minəz-zina" babı. }
Hamıya mə'lumdur ki, İmam Əli (ə), onun Bəni-Haşimdən olan qohumları və başqa səhabələri (Zübeyr, Təlhə, Əmmar, Salman, Miqdad, Əbu-Zər, Xəzilə-ziş-şəhadəteyn, Xalid-ibn-Sə'id, Übey-ibn-Kə'b, Əbi-Əyyub-Ənsar və başqaları) o bey'ətdə iştirak etmədilər və həmin gün "Səqifə"-yə daxil olmadılar. Çünki, onlar böyük müsibət olan Peyğəmbərin (s) vəfatı münasibətilə hazırlıq görürdülər. Artıq "Səqifə" əhli Əbu-Bəkrə bey'ət etmişdilər. Əli (ə) və onunla olanların bu işə müxalifət edərək bey'ətdən imtina etməkdən başqa çıxış yolları yox idi. Bu, Ömər ibn Xəttabdan nəql olunan rəvayətdən mə'lum olar: "Peyğəmbər (s) vəfat edərkən bizə mə'lum idi ki, Ənsar əhli bizimlə müxalifdir. Onlar gizlicə Bəni-Saidənin "Səqifə"sində cəm oldular. Bizdən (mühacirlərdən) olan Əli, Zübeyr, və onlarla olanlar bizə müxalif oldular". { Səhih-Buxari cild 8. Səh. 540. "Əl-mühari-bin min əhlil-küfr" kitabı. "rəciməl-hubla minəz-zina" babı. }
Əli (ə) elə bir vəziyyətdə dəlil gətirməyin fitnədən v haqqının aradan getməsindən savayı heç bir tə'siri olmayacağını bilirdi.
Hər tərəfdən İslamı əhatə edən fitnələrin xətəri, Mədinə əhlindən olan münafiqlər və Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra fəallaşmış Mədinə ətrafında məskunlaşan münafiq ərəblərin İslamı təhdid etmə təhlükəsi və buna əlavə olaraq yalançı Müsəyləmə, Təlhə ibn Xüveyləd əl-Əffak, Səccaç əd-Dəcalə, Rum, kəsra, Qeysər və başqaları da müsəlmanların pusqusunda durmuşdular. Həmçinin İslam və onun vücudunu təhdid edən xətərlər qarşısında, təbii ki, Əli (ə) öz haqqını qurban verəcəkdi. Lakin xilafət barədə öz dəlillərindən əl çəkməyəcəkdi. O Həzrət (ə) xilafət barədə öz haqqını qorumaq və İslam düşmənlərinin istifadə edə bilməyəcəyi bir şəkildə xilafət barədə ictihad edənlərə dəlil gətirmək istəyirdi. Buna görə də evində oturdu və ətrafında olanlarla birgə altı ay müddətində bey'ət etmədi). { İmam Şərafuddinin "Əl-müraciət" kitabından.}
Buxarinin nəql etdiyi rəvayət sübut edir ki, əgər Əli (ə) heç bir fitnə törənmədən öz haqqını almaq üçün kifayət qədər qüvvəsi olsaydı bunu edərdi. "Aişə deyir: ... Fatimə Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra altı ay yaşadı. Vəfat edərkən əri Əli (ə) gecə ikən onu dəfn etdi. Əbu-Bəkrin buna icazəsi yox idi. Əli (ə) ona namaz qıldı. Xanım Fatimə (ə) həyatda olarkən həzrət Əlinin (ə) hamı ilə əlaqəsi var idi. Xanım vəfat etdikdən sonra Həzrət Əli (ə) heç kimi görmək istəmirdi. Lakin Əbu-Bəkrlə barışıb ona bey'ət etməyi arzulayırdı. Bütün bu müddət zamanı bey'ət etmədiyinə görə Əbu-Bəkrə, onun yanına tək gəlməsi üçün xəbər göndərdi. Həzrətin onu tək də'vət etməkdə məqsədi o idi ki, Əbu-Bəkr Ömərlə gəlməsin. Ömər isə and içib, - sən ora tək getməyəçəksən - deyirdi. Əbu-Bəkr - məgər mənə nə edəcəklər? - deyə cavab verdi. - And olsun Allaha ki, mən ora tək gedəçəyəm". { Səhih-Buxari Cild 5. Səh.382. "Əl-Məğazi" bölümu. "Xeybər Muharibəsi" babında. } İmam Şərafuddin Əlinin (ə) bu hərəkətini belə açıqlayır: (Əgər Əli (ə) bey'ət edilən zaman bey'ətə tələsmiş olsaydı, onda onun üçün hüccət tamam olmazdı və şi'ələri üçün də bürhan parlamazdı. Lakin O Həzrət (ə) din hifz etməklə xilafətdə olan haqqını hifz etməyi cəm etdi. O zaman vəziyyət nə qılıncla müqavimət etməyə, nə də hüçcət gətirməyə imkan vermirdi). { İmam Şərafuddinin "Əl müraciat" kitabından. } Əbu Süfyan Əlini (ə), dəfələrlə xilafətdə olan öz haqqını tələb etməsinə şövq etdiyi zaman bu həqiqət daha da aydınlaşır. O deyirdi: "Əgər istəsən onların üzərinə atlar və kişilər göndərərəm. Hər yerdən onların yolunu kəsərəm." { Xalid Muhəmməd Xalid "Xüləfaur-rəsul" kitabı, səh. 418, 8-ci çap. } Lakin İmam Əli (ə) hər dəfə bu cür köməyi rədd edirdi. Çünki, O Həzrət (ə) bilirdi ki, Əbu-Süfyanın məqsədi fitnə odunun alovlanması və İslamın aradan getməsinə səbəb olan müharibənin qızışmasıdır.
Əbu-Bəkr "Sünh" məntəqəsindən geri qayıtdı və belə dedi: "Atam-anam sənə fəda olsun cəsədin üzünü açıb öpərək sən ölü ya diri olsanda paksan. Canım əlində olan Allaha and olsun ki, Allah heç vaxt sənə ikinci dəfə ölümü daddırmaz.
Lakin Ənsar əhli "Bəni Saidənin Səqifəsi"ndə cəm olaraq Sə'd-ibn-İbadənin, Peyğəmbərin (s) xəlifəsi olması üçün namizədliyini irəli sürdülər. Mühacirlərin böyükləri (Əbu-Bəkr, Ömər və Əbu Übeydə) bu hadisədən xəbər tutan kimi dərhal onların yanına gedərək əmirliyə özlərinin daha layiq olduqlarını e'lan etdilər. Ənsar və Mühacirlərin arasında dialoq qızışaraq mübahisəyə çevrildi. Ənsarın böyük olan Sə'd-ibn-İbadə qalxaraq dedi: "Biz Allahın köməkçiləri və İslamın ordusuyuq. Siz Mühacirlərsə bir camaatsınız. Sizin qovmunuz istəyir ki, bizim əslimizi alçaldaraq, bizi bu işdən uzaqlaşdırsınlar." { Səhih-Buxari. Cild 8. Səh 541. "Əlmüharibin min Əhlil-küvr" kitabı. "Rəciməl-hubla minəz-zina" babı }
Sonra Əbu-Bəkr bayıra çıxıb belə dedi: "Ey and içən! And içməyi saxla!". { Səhih-Buxari. Cild 5. Səh 13. "Səhabənin fəziləti" bölümü. "İn lə nəbi fə in Əbə-Bəkr" babı.}
Əbu-Bəkr ayağa qalxaraq xütbə oxudu və bu xütbədə Mühacirlərin fəzilətini qeyd etdi. Eyni zamanda Qureyş tayfasından olduqları üçün xilafətə daha layiq olmalarını dəlil gətirdi. Buxari “Səhih” kitabında bu hadisəni qeyd edərək deyir: Əbu-Bəkr Siddiq, Ömər-ibn-Xəttab və Əbu Übeydə-ibn-Cərrah onların yanlarına getdilər. Ömər danışarkən Əbu-Bəkr onu sakit etdi.. { Səhih-Buxari cild 5. Səh. 14. "Fəzailus səhabə" kitabı. "İnləm təcid nəbiyy fəinnə Əba-Bəkr" babı. } Əbu-Bəkr dedi: "Yox, biz Əmirlərik, siz isə vəzirlərsiniz, onlar ərəblərin arasında orta olanı və ərəblərin ən nəcabəliləridir. { Səhih-Buxari. Cild 5. Səh.14 } Mən sizin üçün bu iki kişidən birini razı bildim, ya Ömər-ibn-Xəttaba ya da Əbu-Ubeydə-ibn-Cərraha bey'ət edin. {Səhih-Buxari. Cild 5. Səh.14 "Fəzailus səhabə" kitabı. "İnləm təcid nəbiyy, fəinnə Əba-Bəkr" babı }
Ənsarın ağsaqallarından olan Hubbab-ibn-Munzir bunu rədd edərək dedi: -Yox, Allaha and olsun ki, bunu etmərik, bizdən də əmir olmalıdır, sizdən də".{Səhih-Buxari. Cild 5. Səh. 14 "Fəzailus səhabə" kitabı. "İnləm təcid nəbiyy, fəinnə Əba-Bəkr" babı.} Ənsarın rədd cavabı başqa rəvayətdə belədir: "Ənsara Hubab ibn Munzir dedi: Mən elə şəxsəm ki, mənim rəyim və sözümə əməl edən şəxs, şəfa tapmış bir xəstə kimidir. Ey Qureyş əhli, biz və sizdən də bir əmir olmalıdır. Arada ixtilaf düşdü səs-küy çoxaldı və camaat da dağıldı. { Səhih-Buxari. Cild 8. Səh. 542 "Əhlu küfrün muharibəsi" bölümü "Zinadan hamilə olanların rəcm olması" babı.}
Vəziyyət bu cür böhranlı hal aldıqdan sonra Ömər-ibn-Xəttab dedi: "Heyhat, iki nəfər bir yerə cəm olmaz. Allaha and olsun ki, ərəblər razı olmazlar. Peyğəmbərləri sizdən olmadığı bir halda siz onlara əmirlik edəsiniz. Bunu qəbul etməyən şəxs üçün bizim dəlilimiz var".
Həbbab-ibn-Munzir onlara rədd cavabı olaraq dedi: "Ey Ənsar tayfası! Siz öz bildiyinizi edin. Bunun və səhabələrinin sözünə qulaq asmayın. Siz bu işə onlardan daha layiqsiniz".
Lakin bu zaman Ənsar əhlinin arasında parçalanma yarandı. "Xəzrəc" qəbiləsinin rəisi Sə'd-ibn-İbadə ilə müxalif olan "Əvs" qəbiləsinin rəisi Üseyd-ibn-Həzir mühacirləri dəstəkləyəcəyini e'lan edərək onlara bey'ət etmək və'dəsini verdi.
Bu zaman Ömər Əbu-Bəkrə dedi: "Əlini uzat, sənə bey'ət edim". Beləliklə Ömər və ənsarla mühacirlərin bir qismi ona bey'ət etdi. Buxari Aişədən rəvayət edərək deyir ki, Ömər camaatı hədələmək və qorxutmaqla Əbu-Bəkr üçün bey'ət aldı: Aişə deyir: "Onların hər ikisinin xütbəsinə Allah mənfəət verdi. Ömər insanları qorxutdu. Onların arasında nifaq olduğu üçün Allah onları rədd etdi". {Səhih-Buxari. Cild 5. Səh. 15. "Fəzailus-səhabə" kitabı. "İnləm təcid nəbiyy fəinnə Əba Bəkr" babı.}
Həmin gün Ömər, beyəti rədd edən Sə'd-ibn-İbadə barədə dedi: "O, yaşı çox olan qoca bir kişi idi". Necə ki, Buxari "Səhih" kitabında rəvayət edərək deyir: ...Sə'd-ibn-İbadəyə hücum etdik, onlardan biri dedi: "Sə'd-ibn-İbadəni öldürdünüz. Ömər dedi: "Onu Allah öldürdü". { Səhih-Buxari. Cild 8. Səh 542. Cild 5. Səh.14. }
Burada "Səqifə" hadisəsi teatrının pərdələrini örtürük.
Bu hadisə Ənsar və Mühacirlərin xilafət üzərində mübarizə apardıqdan sonra Əbu-Bəkrə bey'ət etməklə qurtadı. Bu mübahisə cahiliyyət dövründə baş vermiş mübahisə kimi qələmə verilmişdir. Neçə ki, bu iki dəstə arasında cərəyan edən dialoq və bir-birlərinə dəlil gətirdikləri sübutlara diqqət yetirilsə tamamilə aydın olar. Xəlifə Ömər ibn Xəttab ömrünün axırında e'tiraf edərək dedi: "Əbu Bəkrə bey'ət etmək səhv bir iş idi. Lakin Allah onun şərrindən qorudu". (onun rəyinə görə) Buxari "Səhih" kitabında rəvayət edərək deyir: "Ömər dedi: "...Bir kəs qürurlanıb deməsin ki, Əbu-Bəkrə bey'ət etmək səhv iş idi və bu da qurtardı. həqiqətən də belədir. Lakin Allah onun şərrindən qorudu.” { Səhih-Buxari. Cild 8. Səh 540. "Əl-muharibin min əhlil-küfr" kitabı. "rəciməl hubla minəz-zina" babı. }
Hamıya mə'lumdur ki, İmam Əli (ə), onun Bəni-Haşimdən olan qohumları və başqa səhabələri (Zübeyr, Təlhə, Əmmar, Salman, Miqdad, Əbu-Zər, Xəzilə-ziş-şəhadəteyn, Xalid-ibn-Sə'id, Übey-ibn-Kə'b, Əbi-Əyyub-Ənsar və başqaları) o bey'ətdə iştirak etmədilər və həmin gün "Səqifə"-yə daxil olmadılar. Çünki, onlar böyük müsibət olan Peyğəmbərin (s) vəfatı münasibətilə hazırlıq görürdülər. Artıq "Səqifə" əhli Əbu-Bəkrə bey'ət etmişdilər. Əli (ə) və onunla olanların bu işə müxalifət edərək bey'ətdən imtina etməkdən başqa çıxış yolları yox idi. Bu, Ömər ibn Xəttabdan nəql olunan rəvayətdən mə'lum olar: "Peyğəmbər (s) vəfat edərkən bizə mə'lum idi ki, Ənsar əhli bizimlə müxalifdir. Onlar gizlicə Bəni-Saidənin "Səqifə"sində cəm oldular. Bizdən (mühacirlərdən) olan Əli, Zübeyr, və onlarla olanlar bizə müxalif oldular". { Səhih-Buxari cild 8. Səh. 540. "Əl-mühari-bin min əhlil-küfr" kitabı. "rəciməl-hubla minəz-zina" babı. }
Əli (ə) elə bir vəziyyətdə dəlil gətirməyin fitnədən v haqqının aradan getməsindən savayı heç bir tə'siri olmayacağını bilirdi.
Hər tərəfdən İslamı əhatə edən fitnələrin xətəri, Mədinə əhlindən olan münafiqlər və Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra fəallaşmış Mədinə ətrafında məskunlaşan münafiq ərəblərin İslamı təhdid etmə təhlükəsi və buna əlavə olaraq yalançı Müsəyləmə, Təlhə ibn Xüveyləd əl-Əffak, Səccaç əd-Dəcalə, Rum, kəsra, Qeysər və başqaları da müsəlmanların pusqusunda durmuşdular. Həmçinin İslam və onun vücudunu təhdid edən xətərlər qarşısında, təbii ki, Əli (ə) öz haqqını qurban verəcəkdi. Lakin xilafət barədə öz dəlillərindən əl çəkməyəcəkdi. O Həzrət (ə) xilafət barədə öz haqqını qorumaq və İslam düşmənlərinin istifadə edə bilməyəcəyi bir şəkildə xilafət barədə ictihad edənlərə dəlil gətirmək istəyirdi. Buna görə də evində oturdu və ətrafında olanlarla birgə altı ay müddətində bey'ət etmədi). { İmam Şərafuddinin "Əl-müraciət" kitabından.}
Buxarinin nəql etdiyi rəvayət sübut edir ki, əgər Əli (ə) heç bir fitnə törənmədən öz haqqını almaq üçün kifayət qədər qüvvəsi olsaydı bunu edərdi. "Aişə deyir: ... Fatimə Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra altı ay yaşadı. Vəfat edərkən əri Əli (ə) gecə ikən onu dəfn etdi. Əbu-Bəkrin buna icazəsi yox idi. Əli (ə) ona namaz qıldı. Xanım Fatimə (ə) həyatda olarkən həzrət Əlinin (ə) hamı ilə əlaqəsi var idi. Xanım vəfat etdikdən sonra Həzrət Əli (ə) heç kimi görmək istəmirdi. Lakin Əbu-Bəkrlə barışıb ona bey'ət etməyi arzulayırdı. Bütün bu müddət zamanı bey'ət etmədiyinə görə Əbu-Bəkrə, onun yanına tək gəlməsi üçün xəbər göndərdi. Həzrətin onu tək də'vət etməkdə məqsədi o idi ki, Əbu-Bəkr Ömərlə gəlməsin. Ömər isə and içib, - sən ora tək getməyəçəksən - deyirdi. Əbu-Bəkr - məgər mənə nə edəcəklər? - deyə cavab verdi. - And olsun Allaha ki, mən ora tək gedəçəyəm". { Səhih-Buxari Cild 5. Səh.382. "Əl-Məğazi" bölümu. "Xeybər Muharibəsi" babında. } İmam Şərafuddin Əlinin (ə) bu hərəkətini belə açıqlayır: (Əgər Əli (ə) bey'ət edilən zaman bey'ətə tələsmiş olsaydı, onda onun üçün hüccət tamam olmazdı və şi'ələri üçün də bürhan parlamazdı. Lakin O Həzrət (ə) din hifz etməklə xilafətdə olan haqqını hifz etməyi cəm etdi. O zaman vəziyyət nə qılıncla müqavimət etməyə, nə də hüçcət gətirməyə imkan vermirdi). { İmam Şərafuddinin "Əl müraciat" kitabından. } Əbu Süfyan Əlini (ə), dəfələrlə xilafətdə olan öz haqqını tələb etməsinə şövq etdiyi zaman bu həqiqət daha da aydınlaşır. O deyirdi: "Əgər istəsən onların üzərinə atlar və kişilər göndərərəm. Hər yerdən onların yolunu kəsərəm." { Xalid Muhəmməd Xalid "Xüləfaur-rəsul" kitabı, səh. 418, 8-ci çap. } Lakin İmam Əli (ə) hər dəfə bu cür köməyi rədd edirdi. Çünki, O Həzrət (ə) bilirdi ki, Əbu-Süfyanın məqsədi fitnə odunun alovlanması və İslamın aradan getməsinə səbəb olan müharibənin qızışmasıdır.
13. Peyğəmbər (s) Əbu-Bəkrin xilafətə tə'yin olunmasına işarə edibmi?
Bə'zi müsəlmanlar Əbu-Bəkrin xilafətə daha layiq olmasına və Peyğəmbərin (s) buna işarə etməsinə istinad edirlər. Buna səbəb İbn-əl-Cəvzininin öz sənədilə Əlidən (ə) rəvayət etdiyi hədisdir, Əli (ə) deyir: "Peyğəmbər (s) vəfat edərkən, Əbu-Bəkri, namaz qılmaq üçün təqdim etdi. Peyğəmbərin (s) dinimiz üçün razı bildiyini, biz də dünyamız üçün razı bildik və Əbu-Bəkri təqdim etdik." { İbn-əl-Cəvzi. "Səfvətus-səfvə" kitabı. } Bu rəvayət ağ yalandır. Əlidən (ə) bu hədisin rəvayət olunmasını iddia edənlər bilməlidirlər ki, O Həzərət və ətrafında cəm olan məşhur səhabələr Əbu-Bəkrə müxalif olunmuş və yalnız altı aydan sonra ona bey'ət etmişdir. Əgər bu rəvayət doğrudursa, onda gərək İmam Əli (ə) ən əvvəl bey'ət etməliydi.
Əlinin (ə) Əbu-Bəkrə müxalif olması bu rəvayətin saxta olmasına kifayət edir. Buna əlavə olaraq adı çəkilən rəvayətin yalan olmasını başqa dəlillərdə sübuta yetirir:
1. Peyğəmbərin (s) şərafətli ömrünün axır anlarında bayrağı Üsamə ibn Zeydin əlinə bağlaması və səhabələrə onunla yola çıxmasına əmr etməsi. Halbuki, həmin ordunun sıralarında Əbu-Bəkr, Ömər və Əbu-Übeydə kimi mühacirlərin böyükləri də var idi. Əgər Peyğəmbər (s) Əbu-Bəkri özündən sonra xəlifə tə'yin etmək istəsəydi, onu həmin orduya qoşmazdı.
2. Əgər yuxarıda deyilən rəvayət doğrudursa, onda Əbu-Bəkr "Səqifə" günü mübahisəni həll etmək üçün dəlil gətirməyə ehtiyac duyduğu bir vaxtda öz müxalifətlərinə dəlil gətirərdi. Lakin gördüyümüz kimi bunun əvəzinə o, dəlil gətirərək demişdir: "Qureyş qəbiləsi, ərəblərin ən nəcabətlisidir."
3. Bütün bunlara uyğun olaraq həqiqətəndə bu rəvayət, Əlinin (ə) xilafətə tə'yin olunmasını sübuta yetirən ən qəti hədisləri saxtalaşdırır. Bu haqda dediklərimiz barədə keçmiş səhifələrdə olan nəsslərə müraciət et.
Əlinin (ə) Əbu-Bəkrə müxalif olması bu rəvayətin saxta olmasına kifayət edir. Buna əlavə olaraq adı çəkilən rəvayətin yalan olmasını başqa dəlillərdə sübuta yetirir:
1. Peyğəmbərin (s) şərafətli ömrünün axır anlarında bayrağı Üsamə ibn Zeydin əlinə bağlaması və səhabələrə onunla yola çıxmasına əmr etməsi. Halbuki, həmin ordunun sıralarında Əbu-Bəkr, Ömər və Əbu-Übeydə kimi mühacirlərin böyükləri də var idi. Əgər Peyğəmbər (s) Əbu-Bəkri özündən sonra xəlifə tə'yin etmək istəsəydi, onu həmin orduya qoşmazdı.
2. Əgər yuxarıda deyilən rəvayət doğrudursa, onda Əbu-Bəkr "Səqifə" günü mübahisəni həll etmək üçün dəlil gətirməyə ehtiyac duyduğu bir vaxtda öz müxalifətlərinə dəlil gətirərdi. Lakin gördüyümüz kimi bunun əvəzinə o, dəlil gətirərək demişdir: "Qureyş qəbiləsi, ərəblərin ən nəcabətlisidir."
3. Bütün bunlara uyğun olaraq həqiqətəndə bu rəvayət, Əlinin (ə) xilafətə tə'yin olunmasını sübuta yetirən ən qəti hədisləri saxtalaşdırır. Bu haqda dediklərimiz barədə keçmiş səhifələrdə olan nəsslərə müraciət et.
14. Fatimənin (ə) qəzəbi
Fatimə (ə) Əbu-Bəkr tərəfindən, Peyğəmbərdən (s) qalan mirasdan məhrum olduğu üçün qəzəbli halda vəfat etdi. Buxari "Səhih" kitabında öz sənədilə Aişədən rəvayət edərək deyir: "Xanım Fatimə (ə) Əbu-Bəkrdən, Rəsulallahdan (s) ona qalan mirasını tələb etməyə getdi. Hansıki Allah-təala Rəsulallaha (s) verdiyi şeylərin birini, Fatiməyə (ə) vermişdi. Əbu-Bəkr Fatiməyə (ə) Peyğəmbərin (s), biz peyğəmbərlər irs qoymarıq - deyə - dediyini bildirdi. Bu sözdən Fatimə Əbu-Bəkrə qarşı çox qəzəbləndi və hətta vəfat edənə qədər onunla danışmadı. Xanım Fatimə də Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra cəmi 6 ay yaşadı."
Aişə sözünə belə davam edir: "Fatimə, Rəsulallah (s) onun üçün tərk etdiyi Xeybər, Fədək və Mədinədəki payını Əbu-Bəkrdən soruşanda, ona rədd cavabını verərək belə dedi: "Peyğəmbərin (s) gördüyü işi, mən də görürəm." { Səhih-Buxari cild 4, səh.208. Xums bölümu. Fəraiz babı. }
Xanım Fatimənin (ə) Əbu-Bəkrə qarşı qəzəbi o həddə gəlib çatmış idi ki, meyyit namazı qılmaması üçün, Həzrəti Əliyə (ə) vəsiyyət etmişdi. Bundan əlavə, cənazəsinin ardınca gəlməsinə belə razı deyildi. Buna görə də Həzrəti Əli (ə) Xanımın pak cəsədini kecə vaxtı gizli şəkildə dəfn etdi. "Əbu-Bəkr Xanım Fatiməyə (ə) istədiklərindən heç nə vermədi. Onun bu əməlinə görə, Xanım qəzəbli qaldı və vəfat edənə qədər onunla danışmadı. Xanım Peyğəmbərdən (s) sonra cəmi 6 ay ömür sürdü. Onun əri Əli (ə) kecə vaxtı onu dəfn etdi. Əbu-Bəkrə nə onu görməyə, nə də ki, cənazə namazına gəlməsinə icazə vermədilər." { Səhihi-Buxari cild 5, səh. 382. Məğazi bölümü. Xeybər babı. } Bu rəvayətləri Buxari öz səhihində Aişəyə istinad edərək zikr etmişdir.
Xanım Fatimənin (ə) tələb etdiyi Fədək, Hicazda yəhudi tayfəsının məskunlaşdığı bir kənd idi. Peyğəmbər (s) Xeybər döyüşündə qalib gəldikdən sonra, Allah-təala bu kəndin əhlinin ürəyinə xof saldı və onlar da döyüşsüz Peyğəmbərlə (s) sülh bağlayıb tabe oldular. Döyüşsüz və ordu yürüş etmədən Peyğəmbər (s) Fədəki aldığına görə Rəsulallahın (s) öz şəxsi mülkü idi. Rəsulallah (s) da Fədəki şəxsi mülkü olduğuna görə qızı Fatiməyə (ə) hədiyyə etdi. Bundan əlavə, Xeybərdən gələn gəlirin xumsu və Peyğəmbərin (s) sədəqədən olan payı da Rəsulallah (s) tərəfindən Xanıma hədiyyə olundu. Bu paylarda Peyğəmbərdən (s) başqa heç kimin haqqı yox idi.
Əbu-Bəkrin sözünə görə, Xanım Fatimənin (ə) heç bir haqqı olmadan payını tələb edir. Onun bu sözünün iki mə'nası vardır. Bunun da yalız biri qəbul olunur. Birinci mə'nası budur ki, xanım Fatimə (ə) Peyğəmbərdən (s) ona çatacaq olan mirasın hökmünü Əbu-Bəkr qədər bilməyirdi. İkinci mə'nası isə, Xanım yalançı idi və tamahkarlıqdan haqqı olmayan şeyi tələb edirdi.
Bu sözlər Xanım Fatiməyə (ə) mütləq surətdə yaraşan deyildir. Hansı ki, o xanım qəzəblənəndə Allah-təala da qəzəblənərdi. Mö'minələrin və cənnət əhlinin seyyidəsi idi. Allah-təala onu hər günahdan və napaklıqdan pak etmişdi. Buxari öz səhihində belə zikr edir: "Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: Ya Fatimə məgər sən mö'minələrin və ya ümmətin qadınlarının seyyidəsi olmağa razı deyilsənmi;
"Fatimə mənim bir hissəmir. Onun qəzəbi mənim əzəbimdir." { Səhihi-Buxari cild 5, səh. 75. “Səhabənin fəzilətləri” bölümü. }
"Fatimə cənnət qadınlarının seyyidəsidir." { Səhihi-Buxari cild 5, səh.74. “Səhabənin fəzilətləri” bölümü. }
Əgər Xanım Fatiməni (ə) digər adi qadınlar kimi hesab etsək, yə'ni deyilən bu rəvayətlərdəki fəzilətlər onda olasa belə, ümumi bəşər müəlliminin ən elmli və qazilər-qazisi olan Həzrəti Əlinin (ə) həyat yoldaşı olması, onun cahil olma ehtimalını batil edir. Tutaq ki, Xanım Fatimə (ə) haqqı olmayan bir şeyi tələb edirdi və Əbu-Bəkrin sözünə görə Rəsulallah da özündən sonra irs qoymamışdı. Əgər bu həqiqət olsa idi o zaman ya atası, ya da əri ona bu məsələnin şər'i hökmünü öyrətməli idi. Məxsusən də Xanım Fatimənin (ə) Əbu-Bəkrə qarşı olan qəzəbi, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra, tamam yaşadığı 6 ay zaman boyunca davam etdi.
Bundan əvvəlki sözlər (əuzu-billah) Xanım Fatiməyə (ə) yaraşan sözlər deyildir. Xanıma, Əbu-Bəkr onun, Allah-təala atasına Mədinədən verdiyi payı və Xeybərdəki xums haqqını vermədiyi xəbəri çatanda, Mühacir Ənsarlar Əbu-Bəkrin ətrafında toplaşdığı halda bir xütbə oxudu. Bu elə bir xütbə idi ki, orada olub eşidən hər bir kəs hönkürə-hönkürə ağlayırdı. Bu xütbədən bir neçə kəlmə sizə çatdırırıq:
"... Siz iddia edirsiniz ki, bizə nə irs nə də misli düşür. Siz cahiliyyət dövrünün hökmünü istəyirsinizmi? Ey müsəlmanlar! Məgər Allahın kitabında varmı ki sən, (xitab Əbu-Bəkrədir) atandan irs apara bilərsən, amma mən yox? Sənin sözün batildir." Sonra bu ayəni oxudu: "Muhəmməd ancaq bir peyğəmbərdir. Ondan əvvəl də peyğəmbərlər gəlib-getmişlər. Əgər o ölsə və ya öldürülsə, siz gerimi dönəcəksiniz? Halbuki, geri dönən şəxsə Allah heç bir zərər yetirməz. Lakin Allah şükr edənlərə mükafat verər." (3.Ali-İmran surəsi, 144). "...Ey Qilə nəsi! Gözüm görə-görə atamdan mənə qalan mirası əlimdənmi alırsınız..." { Mənalil-talib fi-şərhi təvamil-əl-ğəraib (İbn-Əsir), səh. 501 (Əl-mədəni mətbəəsi).} Beləcə də Xanım xütbəsinə davam etdi.
Peyğəmbərin (s) "Biz peyğəmbərlər irs qoymarıq" sözü, Əbu-Bəkrin ictihadına görə, miras məsələsinin hökmləri peyğəmbərlərə şamil olmaz mə'nasında deyildir. Qur'ani-Kərimdə də Əbu-Bəkrin sözünün batil olması haqqında ayələr vardır:
"Süleyman Davudun varisi oldu..." { 27.Nəml surəsi, 16 } . Buna əlavə olaraq, Zəkəriyyə peyğəmbər Allaha dua edib, özündən sonra varis olsun deyə, bir oğul payı istədi. Allah-təala da onun duasını qəbul edib, Yəhyanı ona ruzi olaraq verdi. Necə ki, Qur'ani-Kərimdə deyilmişdir: "O həm mənə, həm də Yə'qub nəslinə varis olsun. Pərvərdigara! Həm də elə et ki, o sənin rizanı qazanmış olsun! Ey Zəkəriyyə! Sənə bir oğulla müjdə veririk ki, adı da Yəhyadır..." { 19.Məryəm surəsi, 6-7 }. Keçən ayədəki "varisim olsun" sözünün mə'nası, "peyğəmbərliyim ona irs qalsın" mə'nasında deyildir. Peyğəmbərlik irslə olmaz. Rəsulallahın "Biz peyğəmbərlər irs qoymarıq" sözünün mə'nası odur ki, həqiqətən peyğəmbərlər padşahlar kimi dünyada qızıl və gümüş yığıb saylamazlar ki, özlərindən sonra miras qalsın.
Əbu-Bəkr Xanım Fatiməyə (ə) miras barəsindəki haqqını haram etdi. Buna görə də Həzrəti Əlinin (ə) Əbu-Bəkrə bey'ət etməməsi səbəbini bə'ziləri, şərən Həzrəti Əlinin (ə) xəlifəyə sahib olma haqqı ilə deyil, Xanımla Əbu-Bəkrin arasında olan ixtilafla əlaqələndirdilər. Fərz edək ki, həqiqətən Həzrəti Əli (ə) Əbu-Bəkrə, Xanımla onun arasında olan ixtilafa görə bey'ət etmədi. Bəs nəyə görə səhabədən olan digər hörmətli şəxsiyyətlər Əbu-Bəkrə bey'ət etməyərək Həzrəti Əliyə (ə) dəstək verdilər? Həmçiin Aişənin, “Əli Əbu-Bəkrə onun yanına tək gəlməsi üçün xəbər göndərdi.” Həzrətin onu tək də'vət etməkdə məqsədi o idi ki, Ömər Əbu-Bəkrlə birgə gəlməsin" - sözünün nə mə'nası vardır? Halbuki Ömərin, miras məsələsində olan ixtilafla heç bir əlaqəsi yox idi. Amma Ömərin, Səqifə bəhsinin Əbu-Bəkrin xeyrinə görə bitməsində böyük rolu var idi.
Bu deyilənlərə əsasən, Həzrəti Əlinin (ə) və Xanım Fatimənin (ə) Əbu-Bəkrə bey'ət etməmələri miras məsələsində olan ixtilafa görədir - sözünün heç bir mə'nası və e'tibarı yoxdur.
Buxari İbn-Abbasa istinad edərək öz səhihində Rəsulallahın (s) belə buyurduğunu zikr etmişdir:
"Hər kimin əmirinə qarşı bir ikrahı olarsa səbr etməlidir. Çünki kim hakimin sözündən bir qarış belə çıxsa, ölümü cayiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir." { Səhihi-Buxari cild 9, səh. 145. "Əl-Fitən" bölümü "Sətərunə bə'di umurən tunkirunəhə" babı. }
Müslim də səhihində zikr etmişdir: Rəsulallah (s) buyurub: "Hər kim bey'ət etmədən ölərsə ölümü cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir. " { Səhihi-Müslim "İmarə" bölümü "Vucub muləzəmət cəmə əq əl muslimi" babı cild 4, səh. 517. "Daru şəəb" mətbəəsi. }
Müsnədi Əhməd kitabında Rəsulallahın (s) belə buyurduğu zikr olunmuşdur: "Hər kim imamsız ölərsə, ölümü cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir." { Müsnədi Əhməd, cild 3, səh. 446 }.
Yuxarıda göstərilən bu üç hədislər qəti şəkildə onu sübut edii ki, hər kim imama və ya əmirə bey'ət etmədən ölərsə cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir. Şəkksiz və şübhəsiz olaraq bu hədislərdəki nəzərdə tutulan imam başqa şəxsə deyil, Allahın şəriətinə görə ona bey'ət etməsi vacib olan imam olmalıdır.
Xanım Fatimə (ə) Əbu-Bəkrə bey'ət etmədən vəfat etdi. Həmçinin vəfat edəndə də Əbu-Bəkrə qarşı o qədər qəzəbli halda vəfat etdi ki, meyyit namazını qılmağa hətta cənazəsinin ardıyca yeriməyə belə razı deyildi. Necə ki, Buxari, Əbu-Bəkrin Xanım Fatiməyə (ə) Rəsulallahdan (s) ona qalan mirasını haram etməsi barədə, Aişəyə istinad edərək rəvayət etmişdir: "... Rəsulallahın (s) qızı Fatimə Əbu-Bəkrə qarşı qəzəbləndi və vəfat edənə qədər onunla danışmadı. Xanım Fatimə də (ə) Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra cəmi 6 ay yaşadı...; Onun əri Əli kecə vaxtı onu dəfn etdi. Əbu-Bəkrə nə onu görməyə, nə də cənazə namazına gəlməsinə icazə vermədilər." { Səhihi-Buxari. Cild 5, səh. 382. "Məğazi" bölümü. "Xeybər müharibəsi" babı. }
Görəsən kim deyə bilər ki, Xanım Fatimə (ə) Rəsulallahın (s) dediyi sözə əməl etməmişdir?
Xanım Fatimə (ə) Əbu-Bəkrin əməllərinə qarşı ikrahını, təəmmül və bey'ət etməməsini izhar etdi. Həmçinin meyyit namazına və hətta cənazənin ardıyca gəlməməsini vəsiyyət etdi. Bu da açıq-aşkar surətdə onu sübut edir ki, xanım Əbu-Bəkrin sultanlığında nəinki bir qarış hətta min qarış qədəri uzaqlaşmışdır!
Görəsən kim deyə bilər ki, Xanım Fatimənin (s) ölümü cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir??
Halbuki, bütün dünya müsəlmanları qəbul etmişdir ki, Xanım Fatimə (ə) bütün mö'minə qadınların və cənnətdəki qadınarın ən üstünüdür. Necə ki, Buxari öz səhihində Rəsulallahın (s) belə buyurduğunu sübut etmişdir: "Ey Fatimə, məgər sən mö'minələrin və ya bu ümmətin qadınlarının seyyidəsi olmağa razı deyilsənmi." { Səhihi-Buxari. Cild 8, səh. 202. "İsti'zan" bölümü "Mən nacə beynə yədeyn-nas" babı. }
Həmçinin digər rəvayətdə də buyurmuşdur: "Fatimə cənnət qadınlarının seyyidəsidir." { Səhihi-Buxari. Cild 5, səh. 74. "Fəzailus-səhabə" bölümü. "Fəzailil Fatimə" babı. } Bunlara əlavə olaraq qeyd olunmalıdır ki, Xanım Fatimənin (ə) qəzəbi Peyğəmbərin (s) qəzəbidir. Bu da şübhəsizdir ki, Peyğəmbərin (s) qəzəbi də Allahın qəzəbidir. Necə ki, Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: "Fatimə mənim bir hissəmdir. Onun qəzəbi mənim qəzəbimdir." { Səhihi-Buxari. Cild 5, səh. 75. "Səhabənin fəziləti" bölümü. "Fəzailil Fatimə" babı. }
İnsdən və cinsdən kim cür'ətlənib deyə bilər ki, Xanımın ölümü cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir?
Bu deyilənlərə və zikr olunan səhih hədislərə əsasən, hökm olunur ki, bey'əti vacib olan xəlifə, əmir və ya imama bey'ət etmədən ölənlərin ölümü cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir. Buradan iki ehtimal hasil olunur ki, ya Xanım Fatimə (ə) bey'əti vacib olan Əmir Əbu-Bəkrə bey'ət etmədən cahiliyyət dövründə ölənlərin mislində öldü, ya da Xanım Fatimə (ə) cahiliyyət dövründə ölənlərin mislində vəfat etməmiş, Əbu-Bəkr də bey'əti vacib olan əmirlərdən deyildi.
Deməli bey'əti vacib olan əmirlər, hansıki kim onlara bey'ət etmədən ölərsə, cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir, nə Əbu-Bəkr, nə Müaviyyə, nə Səffa, nə də bu kimi digər şəxslərdir.
Aişə sözünə belə davam edir: "Fatimə, Rəsulallah (s) onun üçün tərk etdiyi Xeybər, Fədək və Mədinədəki payını Əbu-Bəkrdən soruşanda, ona rədd cavabını verərək belə dedi: "Peyğəmbərin (s) gördüyü işi, mən də görürəm." { Səhih-Buxari cild 4, səh.208. Xums bölümu. Fəraiz babı. }
Xanım Fatimənin (ə) Əbu-Bəkrə qarşı qəzəbi o həddə gəlib çatmış idi ki, meyyit namazı qılmaması üçün, Həzrəti Əliyə (ə) vəsiyyət etmişdi. Bundan əlavə, cənazəsinin ardınca gəlməsinə belə razı deyildi. Buna görə də Həzrəti Əli (ə) Xanımın pak cəsədini kecə vaxtı gizli şəkildə dəfn etdi. "Əbu-Bəkr Xanım Fatiməyə (ə) istədiklərindən heç nə vermədi. Onun bu əməlinə görə, Xanım qəzəbli qaldı və vəfat edənə qədər onunla danışmadı. Xanım Peyğəmbərdən (s) sonra cəmi 6 ay ömür sürdü. Onun əri Əli (ə) kecə vaxtı onu dəfn etdi. Əbu-Bəkrə nə onu görməyə, nə də ki, cənazə namazına gəlməsinə icazə vermədilər." { Səhihi-Buxari cild 5, səh. 382. Məğazi bölümü. Xeybər babı. } Bu rəvayətləri Buxari öz səhihində Aişəyə istinad edərək zikr etmişdir.
Xanım Fatimənin (ə) tələb etdiyi Fədək, Hicazda yəhudi tayfəsının məskunlaşdığı bir kənd idi. Peyğəmbər (s) Xeybər döyüşündə qalib gəldikdən sonra, Allah-təala bu kəndin əhlinin ürəyinə xof saldı və onlar da döyüşsüz Peyğəmbərlə (s) sülh bağlayıb tabe oldular. Döyüşsüz və ordu yürüş etmədən Peyğəmbər (s) Fədəki aldığına görə Rəsulallahın (s) öz şəxsi mülkü idi. Rəsulallah (s) da Fədəki şəxsi mülkü olduğuna görə qızı Fatiməyə (ə) hədiyyə etdi. Bundan əlavə, Xeybərdən gələn gəlirin xumsu və Peyğəmbərin (s) sədəqədən olan payı da Rəsulallah (s) tərəfindən Xanıma hədiyyə olundu. Bu paylarda Peyğəmbərdən (s) başqa heç kimin haqqı yox idi.
Əbu-Bəkrin sözünə görə, Xanım Fatimənin (ə) heç bir haqqı olmadan payını tələb edir. Onun bu sözünün iki mə'nası vardır. Bunun da yalız biri qəbul olunur. Birinci mə'nası budur ki, xanım Fatimə (ə) Peyğəmbərdən (s) ona çatacaq olan mirasın hökmünü Əbu-Bəkr qədər bilməyirdi. İkinci mə'nası isə, Xanım yalançı idi və tamahkarlıqdan haqqı olmayan şeyi tələb edirdi.
Bu sözlər Xanım Fatiməyə (ə) mütləq surətdə yaraşan deyildir. Hansı ki, o xanım qəzəblənəndə Allah-təala da qəzəblənərdi. Mö'minələrin və cənnət əhlinin seyyidəsi idi. Allah-təala onu hər günahdan və napaklıqdan pak etmişdi. Buxari öz səhihində belə zikr edir: "Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: Ya Fatimə məgər sən mö'minələrin və ya ümmətin qadınlarının seyyidəsi olmağa razı deyilsənmi;
"Fatimə mənim bir hissəmir. Onun qəzəbi mənim əzəbimdir." { Səhihi-Buxari cild 5, səh. 75. “Səhabənin fəzilətləri” bölümü. }
"Fatimə cənnət qadınlarının seyyidəsidir." { Səhihi-Buxari cild 5, səh.74. “Səhabənin fəzilətləri” bölümü. }
Əgər Xanım Fatiməni (ə) digər adi qadınlar kimi hesab etsək, yə'ni deyilən bu rəvayətlərdəki fəzilətlər onda olasa belə, ümumi bəşər müəlliminin ən elmli və qazilər-qazisi olan Həzrəti Əlinin (ə) həyat yoldaşı olması, onun cahil olma ehtimalını batil edir. Tutaq ki, Xanım Fatimə (ə) haqqı olmayan bir şeyi tələb edirdi və Əbu-Bəkrin sözünə görə Rəsulallah da özündən sonra irs qoymamışdı. Əgər bu həqiqət olsa idi o zaman ya atası, ya da əri ona bu məsələnin şər'i hökmünü öyrətməli idi. Məxsusən də Xanım Fatimənin (ə) Əbu-Bəkrə qarşı olan qəzəbi, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra, tamam yaşadığı 6 ay zaman boyunca davam etdi.
Bundan əvvəlki sözlər (əuzu-billah) Xanım Fatiməyə (ə) yaraşan sözlər deyildir. Xanıma, Əbu-Bəkr onun, Allah-təala atasına Mədinədən verdiyi payı və Xeybərdəki xums haqqını vermədiyi xəbəri çatanda, Mühacir Ənsarlar Əbu-Bəkrin ətrafında toplaşdığı halda bir xütbə oxudu. Bu elə bir xütbə idi ki, orada olub eşidən hər bir kəs hönkürə-hönkürə ağlayırdı. Bu xütbədən bir neçə kəlmə sizə çatdırırıq:
"... Siz iddia edirsiniz ki, bizə nə irs nə də misli düşür. Siz cahiliyyət dövrünün hökmünü istəyirsinizmi? Ey müsəlmanlar! Məgər Allahın kitabında varmı ki sən, (xitab Əbu-Bəkrədir) atandan irs apara bilərsən, amma mən yox? Sənin sözün batildir." Sonra bu ayəni oxudu: "Muhəmməd ancaq bir peyğəmbərdir. Ondan əvvəl də peyğəmbərlər gəlib-getmişlər. Əgər o ölsə və ya öldürülsə, siz gerimi dönəcəksiniz? Halbuki, geri dönən şəxsə Allah heç bir zərər yetirməz. Lakin Allah şükr edənlərə mükafat verər." (3.Ali-İmran surəsi, 144). "...Ey Qilə nəsi! Gözüm görə-görə atamdan mənə qalan mirası əlimdənmi alırsınız..." { Mənalil-talib fi-şərhi təvamil-əl-ğəraib (İbn-Əsir), səh. 501 (Əl-mədəni mətbəəsi).} Beləcə də Xanım xütbəsinə davam etdi.
Peyğəmbərin (s) "Biz peyğəmbərlər irs qoymarıq" sözü, Əbu-Bəkrin ictihadına görə, miras məsələsinin hökmləri peyğəmbərlərə şamil olmaz mə'nasında deyildir. Qur'ani-Kərimdə də Əbu-Bəkrin sözünün batil olması haqqında ayələr vardır:
"Süleyman Davudun varisi oldu..." { 27.Nəml surəsi, 16 } . Buna əlavə olaraq, Zəkəriyyə peyğəmbər Allaha dua edib, özündən sonra varis olsun deyə, bir oğul payı istədi. Allah-təala da onun duasını qəbul edib, Yəhyanı ona ruzi olaraq verdi. Necə ki, Qur'ani-Kərimdə deyilmişdir: "O həm mənə, həm də Yə'qub nəslinə varis olsun. Pərvərdigara! Həm də elə et ki, o sənin rizanı qazanmış olsun! Ey Zəkəriyyə! Sənə bir oğulla müjdə veririk ki, adı da Yəhyadır..." { 19.Məryəm surəsi, 6-7 }. Keçən ayədəki "varisim olsun" sözünün mə'nası, "peyğəmbərliyim ona irs qalsın" mə'nasında deyildir. Peyğəmbərlik irslə olmaz. Rəsulallahın "Biz peyğəmbərlər irs qoymarıq" sözünün mə'nası odur ki, həqiqətən peyğəmbərlər padşahlar kimi dünyada qızıl və gümüş yığıb saylamazlar ki, özlərindən sonra miras qalsın.
Əbu-Bəkr Xanım Fatiməyə (ə) miras barəsindəki haqqını haram etdi. Buna görə də Həzrəti Əlinin (ə) Əbu-Bəkrə bey'ət etməməsi səbəbini bə'ziləri, şərən Həzrəti Əlinin (ə) xəlifəyə sahib olma haqqı ilə deyil, Xanımla Əbu-Bəkrin arasında olan ixtilafla əlaqələndirdilər. Fərz edək ki, həqiqətən Həzrəti Əli (ə) Əbu-Bəkrə, Xanımla onun arasında olan ixtilafa görə bey'ət etmədi. Bəs nəyə görə səhabədən olan digər hörmətli şəxsiyyətlər Əbu-Bəkrə bey'ət etməyərək Həzrəti Əliyə (ə) dəstək verdilər? Həmçiin Aişənin, “Əli Əbu-Bəkrə onun yanına tək gəlməsi üçün xəbər göndərdi.” Həzrətin onu tək də'vət etməkdə məqsədi o idi ki, Ömər Əbu-Bəkrlə birgə gəlməsin" - sözünün nə mə'nası vardır? Halbuki Ömərin, miras məsələsində olan ixtilafla heç bir əlaqəsi yox idi. Amma Ömərin, Səqifə bəhsinin Əbu-Bəkrin xeyrinə görə bitməsində böyük rolu var idi.
Bu deyilənlərə əsasən, Həzrəti Əlinin (ə) və Xanım Fatimənin (ə) Əbu-Bəkrə bey'ət etməmələri miras məsələsində olan ixtilafa görədir - sözünün heç bir mə'nası və e'tibarı yoxdur.
Buxari İbn-Abbasa istinad edərək öz səhihində Rəsulallahın (s) belə buyurduğunu zikr etmişdir:
"Hər kimin əmirinə qarşı bir ikrahı olarsa səbr etməlidir. Çünki kim hakimin sözündən bir qarış belə çıxsa, ölümü cayiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir." { Səhihi-Buxari cild 9, səh. 145. "Əl-Fitən" bölümü "Sətərunə bə'di umurən tunkirunəhə" babı. }
Müslim də səhihində zikr etmişdir: Rəsulallah (s) buyurub: "Hər kim bey'ət etmədən ölərsə ölümü cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir. " { Səhihi-Müslim "İmarə" bölümü "Vucub muləzəmət cəmə əq əl muslimi" babı cild 4, səh. 517. "Daru şəəb" mətbəəsi. }
Müsnədi Əhməd kitabında Rəsulallahın (s) belə buyurduğu zikr olunmuşdur: "Hər kim imamsız ölərsə, ölümü cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir." { Müsnədi Əhməd, cild 3, səh. 446 }.
Yuxarıda göstərilən bu üç hədislər qəti şəkildə onu sübut edii ki, hər kim imama və ya əmirə bey'ət etmədən ölərsə cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir. Şəkksiz və şübhəsiz olaraq bu hədislərdəki nəzərdə tutulan imam başqa şəxsə deyil, Allahın şəriətinə görə ona bey'ət etməsi vacib olan imam olmalıdır.
Xanım Fatimə (ə) Əbu-Bəkrə bey'ət etmədən vəfat etdi. Həmçinin vəfat edəndə də Əbu-Bəkrə qarşı o qədər qəzəbli halda vəfat etdi ki, meyyit namazını qılmağa hətta cənazəsinin ardıyca yeriməyə belə razı deyildi. Necə ki, Buxari, Əbu-Bəkrin Xanım Fatiməyə (ə) Rəsulallahdan (s) ona qalan mirasını haram etməsi barədə, Aişəyə istinad edərək rəvayət etmişdir: "... Rəsulallahın (s) qızı Fatimə Əbu-Bəkrə qarşı qəzəbləndi və vəfat edənə qədər onunla danışmadı. Xanım Fatimə də (ə) Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra cəmi 6 ay yaşadı...; Onun əri Əli kecə vaxtı onu dəfn etdi. Əbu-Bəkrə nə onu görməyə, nə də cənazə namazına gəlməsinə icazə vermədilər." { Səhihi-Buxari. Cild 5, səh. 382. "Məğazi" bölümü. "Xeybər müharibəsi" babı. }
Görəsən kim deyə bilər ki, Xanım Fatimə (ə) Rəsulallahın (s) dediyi sözə əməl etməmişdir?
Xanım Fatimə (ə) Əbu-Bəkrin əməllərinə qarşı ikrahını, təəmmül və bey'ət etməməsini izhar etdi. Həmçinin meyyit namazına və hətta cənazənin ardıyca gəlməməsini vəsiyyət etdi. Bu da açıq-aşkar surətdə onu sübut edir ki, xanım Əbu-Bəkrin sultanlığında nəinki bir qarış hətta min qarış qədəri uzaqlaşmışdır!
Görəsən kim deyə bilər ki, Xanım Fatimənin (s) ölümü cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir??
Halbuki, bütün dünya müsəlmanları qəbul etmişdir ki, Xanım Fatimə (ə) bütün mö'minə qadınların və cənnətdəki qadınarın ən üstünüdür. Necə ki, Buxari öz səhihində Rəsulallahın (s) belə buyurduğunu sübut etmişdir: "Ey Fatimə, məgər sən mö'minələrin və ya bu ümmətin qadınlarının seyyidəsi olmağa razı deyilsənmi." { Səhihi-Buxari. Cild 8, səh. 202. "İsti'zan" bölümü "Mən nacə beynə yədeyn-nas" babı. }
Həmçinin digər rəvayətdə də buyurmuşdur: "Fatimə cənnət qadınlarının seyyidəsidir." { Səhihi-Buxari. Cild 5, səh. 74. "Fəzailus-səhabə" bölümü. "Fəzailil Fatimə" babı. } Bunlara əlavə olaraq qeyd olunmalıdır ki, Xanım Fatimənin (ə) qəzəbi Peyğəmbərin (s) qəzəbidir. Bu da şübhəsizdir ki, Peyğəmbərin (s) qəzəbi də Allahın qəzəbidir. Necə ki, Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: "Fatimə mənim bir hissəmdir. Onun qəzəbi mənim qəzəbimdir." { Səhihi-Buxari. Cild 5, səh. 75. "Səhabənin fəziləti" bölümü. "Fəzailil Fatimə" babı. }
İnsdən və cinsdən kim cür'ətlənib deyə bilər ki, Xanımın ölümü cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir?
Bu deyilənlərə və zikr olunan səhih hədislərə əsasən, hökm olunur ki, bey'əti vacib olan xəlifə, əmir və ya imama bey'ət etmədən ölənlərin ölümü cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir. Buradan iki ehtimal hasil olunur ki, ya Xanım Fatimə (ə) bey'əti vacib olan Əmir Əbu-Bəkrə bey'ət etmədən cahiliyyət dövründə ölənlərin mislində öldü, ya da Xanım Fatimə (ə) cahiliyyət dövründə ölənlərin mislində vəfat etməmiş, Əbu-Bəkr də bey'əti vacib olan əmirlərdən deyildi.
Deməli bey'əti vacib olan əmirlər, hansıki kim onlara bey'ət etmədən ölərsə, cahiliyyət dövründə ölənlərin mislindədir, nə Əbu-Bəkr, nə Müaviyyə, nə Səffa, nə də bu kimi digər şəxslərdir.
15. Ömərin xəlifə olması
Əbu-Bəkr xəstə olanda Osman ibn-Əfanı yanına də'vət etdi və dedi: "Yaz! Bismilləhir-Rahmənir-Rahim. Əbu-Bəkr ibn Əbi Quhəfənin müsəlmanlara olan vəsiyyəti budur; "O, bu kəlmələri deyəndən sonra ürəyi keçdi. Osman isə Əbu-Bəkrin adıyla belə yazdı: "Ömər ibn Xəttab məndən sonra sizin xəlifənizdir".
Bundan bir qədər sonra Əbu-Bəkr yenidən ayılaraq Osmanın belə yazdığını görüb dedi: "Zənnimcə mənim ürək keçmədən yenidən ayılmayacağımdan və müsəlmanların ixtilafa düşəcəklərindən qorxub belə yazmısan? Osman belə cavab verdi: Bəli. Əbu-Bəkr də Osmana belə dua etdi: İslam və Müsəlmanların xidmətində durduğuna görə Allah-taala sənə xeyir versin! Bununla da Əbu-Bəkr Osmanın yazdığını qəbul etdi". { Tarixi-Təbəri; Tarixi-Diməşq. }
Digər bir rəvayətə görə, Ömər Əbu-Bəkrin yazdığı vəsiyyətnaməsini əlində gəzdirib camaata belə deyirdi: Ey müsəlmanlar! Rəsulullahın xəlifəsinin sözünü eşidin və itaət edin: { Tarixi-Təbəri }
Ömər ibn-Xəttabın, Əbu-Bəkrin Səqifə günü xəlifə olması üçün böyük bir rolu olmuşdur: Hansı ki, Ömər Ənsarların arasında düşən ixtilafdan və şər'ən xəlifə sahibinin, Rəsulullahın dəfnində məşğul olduğuna görə olmadığından istifadə edərək, bundan əvvəl sübut olunduğu kimi xalqı zor gücünə Əbu-Bəkrə bey'ət etdirmişdir. Ömər ibn Xəttab Əbu-Bəkrin xəlifə olması üçün böyük rol oynadığı kimi, Əbu-Bəkr adi qələminin mürəkkəbini işlətməklə Ömərin Xəlifə olması üçün böyük rol oynamışdır.
Əbu-Bəkr xəstə olduğu müddətdə hansı ki, xəstəliyi ürək keçmə səviyyəsinə qalxmışdır, vəsiyyətnaməni yazdığı zaman ona heç kim sayıqladığını söyləmədi. Lakin Rəsulullah (s) özündən sonra zəlalətə düşməmələri üçün, vəsiyyətnamə yazmağa qələm və vərəq istədiyi vaxt, Ömər və ona dəstək verənlər tərəddüd etmədən belə Rəsulullahın (s) sayıqladığını söylədilər.
Əbu-Bəkr müsəlmanların arasında ixtilaf düşməyindən qorxub özündən sonra Ömərin xəlifə olmasını iddia etmişdir. Əbu-Bəkr şuranın çağırılmasına qarşı çıxmasına baxmayaraq Əhli-Sünnət onun üzrünü qəbul edir. Halbu ki, onların iddiasına görə müsəlmanların xəlifəsi şuranın çağırılması yolu ilə seçilməlidir. Həmçinin qarşıda oxuyacaqsınız ki, yenə də onlar şuranın yolu ilə seçilməyənlərin xilafətllyini qəbul etmişdirlər. Hətta Müaviyyənin və oğlu Yəzidin xəlifəliyini də belə qəbul etmişdirlər. Hansı ki, onlar zor, qılınc, zülm yolu ilə müsəlmanların əmiri olmaqdan əl çəkməyirdilər. Onların qılıncları müsəlmanlərın, xüsusəndə pak Əhli-Beytin (ə) və onların nəvələrinin boyunlarını vurmaq üçün işləyirdi.
Burada belə bir sual meydana çıxır ki, nəyə görə Peyrəmbər (s) özündən sonra xəlifə tə'yin edərkən onun sözünü qəbul etmədilər, amma Əbu-Bəkr özündən sonra xəlifə tə'yin edəndə onun sözünü qəbul etdilər? Xüsusəndə Rəsulullahın (s) vəfatından sonra xəlifə barəsində ixtilaf, Əbu-Bəkrin vəfatından sonra yaranan ixtilafın səbəblərindən çox idi. Həmçinin Qur'ani-Kərimdə, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanların arasında düşən ixtilafa görə, Əlinin (ə) xəlifəliyinə və Əhli-Beytə (ə) rücu etməyi vaçib edən aydın nəsslər vardır.
Bundan bir qədər sonra Əbu-Bəkr yenidən ayılaraq Osmanın belə yazdığını görüb dedi: "Zənnimcə mənim ürək keçmədən yenidən ayılmayacağımdan və müsəlmanların ixtilafa düşəcəklərindən qorxub belə yazmısan? Osman belə cavab verdi: Bəli. Əbu-Bəkr də Osmana belə dua etdi: İslam və Müsəlmanların xidmətində durduğuna görə Allah-taala sənə xeyir versin! Bununla da Əbu-Bəkr Osmanın yazdığını qəbul etdi". { Tarixi-Təbəri; Tarixi-Diməşq. }
Digər bir rəvayətə görə, Ömər Əbu-Bəkrin yazdığı vəsiyyətnaməsini əlində gəzdirib camaata belə deyirdi: Ey müsəlmanlar! Rəsulullahın xəlifəsinin sözünü eşidin və itaət edin: { Tarixi-Təbəri }
Ömər ibn-Xəttabın, Əbu-Bəkrin Səqifə günü xəlifə olması üçün böyük bir rolu olmuşdur: Hansı ki, Ömər Ənsarların arasında düşən ixtilafdan və şər'ən xəlifə sahibinin, Rəsulullahın dəfnində məşğul olduğuna görə olmadığından istifadə edərək, bundan əvvəl sübut olunduğu kimi xalqı zor gücünə Əbu-Bəkrə bey'ət etdirmişdir. Ömər ibn Xəttab Əbu-Bəkrin xəlifə olması üçün böyük rol oynadığı kimi, Əbu-Bəkr adi qələminin mürəkkəbini işlətməklə Ömərin Xəlifə olması üçün böyük rol oynamışdır.
Əbu-Bəkr xəstə olduğu müddətdə hansı ki, xəstəliyi ürək keçmə səviyyəsinə qalxmışdır, vəsiyyətnaməni yazdığı zaman ona heç kim sayıqladığını söyləmədi. Lakin Rəsulullah (s) özündən sonra zəlalətə düşməmələri üçün, vəsiyyətnamə yazmağa qələm və vərəq istədiyi vaxt, Ömər və ona dəstək verənlər tərəddüd etmədən belə Rəsulullahın (s) sayıqladığını söylədilər.
Əbu-Bəkr müsəlmanların arasında ixtilaf düşməyindən qorxub özündən sonra Ömərin xəlifə olmasını iddia etmişdir. Əbu-Bəkr şuranın çağırılmasına qarşı çıxmasına baxmayaraq Əhli-Sünnət onun üzrünü qəbul edir. Halbu ki, onların iddiasına görə müsəlmanların xəlifəsi şuranın çağırılması yolu ilə seçilməlidir. Həmçinin qarşıda oxuyacaqsınız ki, yenə də onlar şuranın yolu ilə seçilməyənlərin xilafətllyini qəbul etmişdirlər. Hətta Müaviyyənin və oğlu Yəzidin xəlifəliyini də belə qəbul etmişdirlər. Hansı ki, onlar zor, qılınc, zülm yolu ilə müsəlmanların əmiri olmaqdan əl çəkməyirdilər. Onların qılıncları müsəlmanlərın, xüsusəndə pak Əhli-Beytin (ə) və onların nəvələrinin boyunlarını vurmaq üçün işləyirdi.
Burada belə bir sual meydana çıxır ki, nəyə görə Peyrəmbər (s) özündən sonra xəlifə tə'yin edərkən onun sözünü qəbul etmədilər, amma Əbu-Bəkr özündən sonra xəlifə tə'yin edəndə onun sözünü qəbul etdilər? Xüsusəndə Rəsulullahın (s) vəfatından sonra xəlifə barəsində ixtilaf, Əbu-Bəkrin vəfatından sonra yaranan ixtilafın səbəblərindən çox idi. Həmçinin Qur'ani-Kərimdə, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanların arasında düşən ixtilafa görə, Əlinin (ə) xəlifəliyinə və Əhli-Beytə (ə) rücu etməyi vaçib edən aydın nəsslər vardır.
16. Osmanın xəlifə olması
Xəlifə Ömər vurulanda ondan, özündən sonra xəlifə tə'yin etdiyini soruşdular. O isə belə cavab verdi: "Əgər Əbu Übeydə-Cərrah yaxud da, Əbu-Huzeyfənin qulu Salim sağ olsa idi onların birini xəlifə tə'yin edərim." Sonra belə davam etdi: "Bə'ziləri Əbu-Bəkrin xəlifəliyinin böyük bir səhv olduğunu və Allah-təala da bu səhvin şərrindən saxladığını və Ömərin xəlifə olmasında, şura yolu ilə olmadığını söyləyirlər. Amma bu iş məndən sonra şura yolu ilə həll olunacaqdır." { Tarixi-Təbəri } Yenə də Ömər belə dedi: "Xəlifənin tə'yin edilməsini ilk mühacirlərdən olan 6 nəfərdən ibarət şuranın öhdəsinə qoyuram." Sonra onların adlarını sadalayaraq dedi: "Əli, Osman, Təlhə, Zubeyr, Əbdürrəhman ibn Auf və Sə'd ibn Əbi-Vəqqas. Əkər bunların dördünün rə'yi bir olarsa, o dörd nəfərin rə'yinə qalan iki nəfər tabe olmalıdır. Lakin üç nəfərin rə'yi ilə o biri üçlüyün rə'yi müxtəlif olarsa, Əbdürrəhman ibn-Auf olan üçlüyün rə'yinə tabe olun. Dinləyin və itaət edin..." { Tarixi-Təbəri }
Deyilən bu rəvayətlərdən belə zahir olunur ki, Ömər xəlifəni tə'yin etmək üçün Əbdürrəhman ibn Aufun öhdəsinə qoydu. Bu da onların dediyləri şuranın 3-cü şəklidir (formasıdır). Ömər Əbdürrəhman ibn Auf əmr etdi ki, seçiləcək xəlifəyə şeyxlərin (Əbu-Bəkr və Ömər) Allahın kitabı və Peyğəmbərin (s) sünnətinin yolu ilə getməsini şərt qoysun.
Ehtimal olunduğu kimi, şurada iştirak edənlərdən üç nəfərin rə'yi o biri üç nəfərin rə'yi ilə müxtəlif oldu. Birinci üçlükdə Əli (ə), Təlhə və Zubeyr, ikinci üçlükdə isə Sə'd, Osman və Əbdürrəhman ibn-Auf idi. Birinci üçlükdə Əlinin (ə), ikinci üçlükdə isə Osmanın namizədliyi irəli sürüldü. Ömərin Əbdürrəhman ibn-Aufa verdiyi əmrə əsasən, xəlifənin qarşısına qoyacağı şərti Həzrəti Əli (ə) qəbul etməyərək belə buyurdu: "Mən yalnız Allahın kitabına, Peyğəmbərin (s) sünnətinə və öz ictihadıma əsasən əməl edərəm." {“Xuləfa ər-Rəsul” Xalid Muhəmməd Xalid; səh. 272. VIII çap. }
Bundan sonra şərti qəbul etdi və xəlifə tə'yin olundu.
Buxari bu hadisə barəsində Həsur ibn-Məxrəmənin belə rəvayət etdiyini yazmışdır: "Gecədən xeyli keçmiş idi. Əbdür-Rəhman ibn-Auf məni yuxudan oyadana qədər qapını döydü. Qapını açdıqdan sonra o, mənə dedi: "Anda olsun Allaha ki, üç gecədir yatmıram, amma sən yatmışdın. Get, Zübeyr və Sə'di çağır! Mən də gedib onları çağırdım. Onlar da oturub müşavirə etdilər. Sonra məni çağıraraq Əlini (ə) çağırmamı istədilər. Əlini (ə) çağıtdırıb, onunla gecənin axırına qədər söhbət etdilər. Həzrət Əli (ə) ondan nəsə gözləyirdi. Sonra çıxıb getdi. Daha sonra mənə Osmanı çağırtdırdılar. Sübh azanına qədər oturub söhbət etdilər və camaat namazı qıldıqdan sonra, şurada iştirak edən altı nəfər minbərin yanında cəm olub oturdular. Ömərin axırıncı həcc ilində onunla birgə həccə gedən Mühacirlər, Ənsarlar və əsgərlərin əmirlərini çağırtdırdı.
Allahın vahidliyini şəhadət verəndən sonra belə dedi: "Ya Əli! Mən xalqın Ömərdən ikrah etdiklərini müşahidə etdim. Sən özünü bu işdən kənar et!"
Bütün bunları eşidən Osman dedi: "Sənin sözünü qəbul edirəm. Bundan sonra Allahın və Rəsulunun sünnətinə əməl edəcək və Rəsulullahdan (s) sonra olan xəlifələrin yolu ilə gedəcəyəm." Bununla da Əbdürrəhman ibn-Auf və camaat ona bey'ət etdi." { Səhihi-Buxari. Cild 9, səh 239 }
Deyilən bu rəvayətlərdən belə zahir olunur ki, Ömər xəlifəni tə'yin etmək üçün Əbdürrəhman ibn Aufun öhdəsinə qoydu. Bu da onların dediyləri şuranın 3-cü şəklidir (formasıdır). Ömər Əbdürrəhman ibn Auf əmr etdi ki, seçiləcək xəlifəyə şeyxlərin (Əbu-Bəkr və Ömər) Allahın kitabı və Peyğəmbərin (s) sünnətinin yolu ilə getməsini şərt qoysun.
Ehtimal olunduğu kimi, şurada iştirak edənlərdən üç nəfərin rə'yi o biri üç nəfərin rə'yi ilə müxtəlif oldu. Birinci üçlükdə Əli (ə), Təlhə və Zubeyr, ikinci üçlükdə isə Sə'd, Osman və Əbdürrəhman ibn-Auf idi. Birinci üçlükdə Əlinin (ə), ikinci üçlükdə isə Osmanın namizədliyi irəli sürüldü. Ömərin Əbdürrəhman ibn-Aufa verdiyi əmrə əsasən, xəlifənin qarşısına qoyacağı şərti Həzrəti Əli (ə) qəbul etməyərək belə buyurdu: "Mən yalnız Allahın kitabına, Peyğəmbərin (s) sünnətinə və öz ictihadıma əsasən əməl edərəm." {“Xuləfa ər-Rəsul” Xalid Muhəmməd Xalid; səh. 272. VIII çap. }
Bundan sonra şərti qəbul etdi və xəlifə tə'yin olundu.
Buxari bu hadisə barəsində Həsur ibn-Məxrəmənin belə rəvayət etdiyini yazmışdır: "Gecədən xeyli keçmiş idi. Əbdür-Rəhman ibn-Auf məni yuxudan oyadana qədər qapını döydü. Qapını açdıqdan sonra o, mənə dedi: "Anda olsun Allaha ki, üç gecədir yatmıram, amma sən yatmışdın. Get, Zübeyr və Sə'di çağır! Mən də gedib onları çağırdım. Onlar da oturub müşavirə etdilər. Sonra məni çağıraraq Əlini (ə) çağırmamı istədilər. Əlini (ə) çağıtdırıb, onunla gecənin axırına qədər söhbət etdilər. Həzrət Əli (ə) ondan nəsə gözləyirdi. Sonra çıxıb getdi. Daha sonra mənə Osmanı çağırtdırdılar. Sübh azanına qədər oturub söhbət etdilər və camaat namazı qıldıqdan sonra, şurada iştirak edən altı nəfər minbərin yanında cəm olub oturdular. Ömərin axırıncı həcc ilində onunla birgə həccə gedən Mühacirlər, Ənsarlar və əsgərlərin əmirlərini çağırtdırdı.
Allahın vahidliyini şəhadət verəndən sonra belə dedi: "Ya Əli! Mən xalqın Ömərdən ikrah etdiklərini müşahidə etdim. Sən özünü bu işdən kənar et!"
Bütün bunları eşidən Osman dedi: "Sənin sözünü qəbul edirəm. Bundan sonra Allahın və Rəsulunun sünnətinə əməl edəcək və Rəsulullahdan (s) sonra olan xəlifələrin yolu ilə gedəcəyəm." Bununla da Əbdürrəhman ibn-Auf və camaat ona bey'ət etdi." { Səhihi-Buxari. Cild 9, səh 239 }
17. İmam Əlinin (ə) bey'əti
Xəlifə Osmanın ölümündən sonra xalq yığışıb Əlini (ə) bey'ət etmək üçün tələb etməyə başladılar. Ona belə dedilər: «Bu adam artıq öldürüldü, xalq üçünisə bir imam lazımdır. Bu gün bu işə səndən başqa ən haqq olanını tapa bilmərik". Və beləliklə də bey'ət tamamlandı.
İmam Əli (ə) xalq arasında ədaləti bərqərar edərək, zəiflərlə qüvvətlinin arasında fərq olmadan bərabərlik yaratdı və Allahın kitabında nazil olunan hüdudları müəyyən etdi. Buna isə bə'ziləri e'tiraz edərək onun ziddinə qalxıb, fitnə quraraq onun üzərinə açıq-aşkar üsyan və qiyam edib qoşun çəkdilər. Bu bir neçə döyüşlə nəticələndi və onlardan ən əhəmiyyətli ikisi Cəməl və Siffeyn döyüşləri idi.
Cəməl döyüşü və Mö'minlərin anasının döyüşə çıxması:
Mö'minlərin anası (Ayişə) xəlifə Osmanın ölümünü və camaatın Əliyə (ə) bey'ət etməsini Kilab oğlu Ubeydullahdan öyrəndikdə, ona dedi: "And olsun Allaha əgər iş sənin yoldaşının xeyrinə düzəlibsə, vay olsun sənə. Danışığına fikir ver". Ubeyd ona dedi: "Mən sizə nə dedim, ey mö'minlərin anası!" O isə vəlvələyə düşüb çığırdı. Übeyd ona belə dedi: “Sənin nə işinə qalıb, ey mö'minlərin anası?! And olsun Allaha mən ondan başqa heç kəsi vilayətə daha layiqli görmürəm, niyə onun vilayətinə nifrət edirsən?" Bunu eşidən mö'minlərin anası "məni qaytarın, məni qaytarın" dedi və bu sözləri deyə-deyə Mədinəyə yola düşdü. "Vallahi, Osman məzlum öldürüldü. Onun qanını tələb edəcəyəm". Ubeyd ona dedi: "Nəyə görə? Bəs onu devirmək istəyən sən deyildinmi? Sən deyirdin: "Öldürün qoca kaftarı artıq o, küfr etmişdir". Ayişə dedi: "Onlar onu tövbə elətdirib sonra öldürdülər". Mən dedim onlar dedi. Axırıncı iki sözüm əvvəlinci ikisindən xeyirlidir. Sonra isə mö'minlərin anası Məkkəyə yola düşdü və məscidin qapısında yerə endi. Bu zaman camaat onun başına cəm oldu, o isə belə dedi: "Ey insanlar, Osman məzlum öldürülüb, and olsun Allaha onun qanını tələb edəcəyəm". { Ət-Təbəri. Cild 5 səh 172; «İbnul-Əsir» və «İbnu-Sə'd» kitablarında. }
Mö'minlərin anası Ayişənin qəzəbi Əlinin (ə) rədd etdiyi Bəhreyn və Yəmən valiliyini istəyən Təlhə və Zübeyrin qəzəbi ilə üst-üstə düşdü və İmamla (ə) olan əhdlərini pozaraq Məkkəyə gəlib mö'minlərin anasını Əli (ə) ilə vuruşa getməyə təhrik etdilər.
Mö'minlərin anasının başçılığı ilə böyük bir qoşun çıxaraq Bəsrəyə tərəf yönəldi. Beləliklə, Cəməl döyüşü adıyla tanınan vuruş başladı.
Zəfər İmamın (ə) qoşunu ilə idi. Qarşı tərəfdən Təlhə və Zübeyr, müsəlmanlardan isə on üç min adam öldürüldü. Və onlar hamısı mö'minlərin anasının Osmanın qətlindən qisasa almaq çağırışına qurban getdilər.
Nə qədər də olsa bütün bunları vəliyyi-Əmrə buraxmaq daha layiqli olmazdımı? Xüsusən Allah-təalanın ona belə bir əmri də var idi: "... Evlərinizdə qərar tutun." { 33.Əhzab surəsi, 33 }
Onun bu intiqamla nə əlaqəsi var idi? Osman Uməyyə oğullarından, Ayişə isə Teymə qəbiləsindən idi. Onda onun döyüşə çıxmasının başqa səbəbi var idi?!
Buna baxmayaraq bu hadisənin baş verməsi bu suallara açıq şəkildə cavab verir. O isə Peyğəmbərin (s) bu fitnə və onun səbəbkarına işarə etməsi xəbərdarlığına əlavədir. Abdullahdan deyilir: "Peyğəmbər (s) qalxıb xitabən Ayişənin yaşadığı yerə tərəf işarə edərək üç dəfə dedi: "Şeytanın buynuzunun çıxacağı fitnə buradadır". { Səhih-Buxari. Cild 4 səh 217. «Kitabul-xums»; «Ma caə fi buyuti əzvacin-nəbi» babı. }
Yasər oğlu Əmmar Ayişənin bu işdə itaətini Uca və Cəlil Allahın itaətinin hesabında olduğunu güman edirdi.
Ziyad oğlu Əsədidən deyilir: "...Eşitdim ki, Əmmar deyir: Ayişə artıq Bəsrəyə yola düşüb. And olsun Allaha, o sizin Peyğəmbərinizin dünya və axirətdə zövcəsidir. Lakin Allah-təala sizi bir bəlaya mübtəla edib ki, bilə siz Allaha itaət edirsiniz yoxsa o Ayişəyə?". { Səhih-Buxari. Cild 9, səh 171. «Kitabul-fitnə»; «Əl-fitnə əlləti təmucu kəmaucil-bəhr» babı. }
Bu hadisədən hələ çox əvvəl Ayişənin Əlidən şiddətli dərəcədə qısqanması mə'lum idi. Hətta onun adının çəkilməsinə belə dözmürdü.
Uteybə oğlu Ubeydullahdan deyilir ki, Ayişə deyib: "Peyğəmbərin (s) ağrıları ağırlaşıb şiddətləndiyi zaman zövcələri onun iki evdə qalmasına icazə istədilər. O da icazə verdi. Peyğəmbər (s) iki kişinin Abbas və başqa bir kişinin arasında ayaqlarını yerlə çəkə-çəkə çıxdı. Ubeydullah dedi: Abbas oğlu Abdullaha bunları dedim: O isə dedi: İkinci kişinin kim olduğunu bilirsən? Dedim: yox. Dedi: O, Əli idi”. { Səhih-Buxari. Cild 1, səh 133. «Kitabul-vuzu»; «Səbbun-nəbiyyu vuzuə ələl-nuqnə eləyhi» babı. }
Bəlkə də Ayişənin qəzəb və qısqanclığının səbəbi. Əlinin (ə) Peyğəmbərə (s) "Əl-İfk" hadisəsində dediyi ona aid sözləri idi.
Mə'sud oğlu Ubeydullahdan deylir: "...Əbu Talib oğlu Əliyə gəlincə o dedi: "Ey Allahın elçisi, Allah sənə heç şeyi əsirgəməmişdir, ondan başqa qadınlar isə çoxdur". { Səhih-Buxari. Cild 6, səh 252. «Kitabut-təfsir»; «Lau la id səmi'tuhu» babı. }
İmam Əli (ə) xalq arasında ədaləti bərqərar edərək, zəiflərlə qüvvətlinin arasında fərq olmadan bərabərlik yaratdı və Allahın kitabında nazil olunan hüdudları müəyyən etdi. Buna isə bə'ziləri e'tiraz edərək onun ziddinə qalxıb, fitnə quraraq onun üzərinə açıq-aşkar üsyan və qiyam edib qoşun çəkdilər. Bu bir neçə döyüşlə nəticələndi və onlardan ən əhəmiyyətli ikisi Cəməl və Siffeyn döyüşləri idi.
Cəməl döyüşü və Mö'minlərin anasının döyüşə çıxması:
Mö'minlərin anası (Ayişə) xəlifə Osmanın ölümünü və camaatın Əliyə (ə) bey'ət etməsini Kilab oğlu Ubeydullahdan öyrəndikdə, ona dedi: "And olsun Allaha əgər iş sənin yoldaşının xeyrinə düzəlibsə, vay olsun sənə. Danışığına fikir ver". Ubeyd ona dedi: "Mən sizə nə dedim, ey mö'minlərin anası!" O isə vəlvələyə düşüb çığırdı. Übeyd ona belə dedi: “Sənin nə işinə qalıb, ey mö'minlərin anası?! And olsun Allaha mən ondan başqa heç kəsi vilayətə daha layiqli görmürəm, niyə onun vilayətinə nifrət edirsən?" Bunu eşidən mö'minlərin anası "məni qaytarın, məni qaytarın" dedi və bu sözləri deyə-deyə Mədinəyə yola düşdü. "Vallahi, Osman məzlum öldürüldü. Onun qanını tələb edəcəyəm". Ubeyd ona dedi: "Nəyə görə? Bəs onu devirmək istəyən sən deyildinmi? Sən deyirdin: "Öldürün qoca kaftarı artıq o, küfr etmişdir". Ayişə dedi: "Onlar onu tövbə elətdirib sonra öldürdülər". Mən dedim onlar dedi. Axırıncı iki sözüm əvvəlinci ikisindən xeyirlidir. Sonra isə mö'minlərin anası Məkkəyə yola düşdü və məscidin qapısında yerə endi. Bu zaman camaat onun başına cəm oldu, o isə belə dedi: "Ey insanlar, Osman məzlum öldürülüb, and olsun Allaha onun qanını tələb edəcəyəm". { Ət-Təbəri. Cild 5 səh 172; «İbnul-Əsir» və «İbnu-Sə'd» kitablarında. }
Mö'minlərin anası Ayişənin qəzəbi Əlinin (ə) rədd etdiyi Bəhreyn və Yəmən valiliyini istəyən Təlhə və Zübeyrin qəzəbi ilə üst-üstə düşdü və İmamla (ə) olan əhdlərini pozaraq Məkkəyə gəlib mö'minlərin anasını Əli (ə) ilə vuruşa getməyə təhrik etdilər.
Mö'minlərin anasının başçılığı ilə böyük bir qoşun çıxaraq Bəsrəyə tərəf yönəldi. Beləliklə, Cəməl döyüşü adıyla tanınan vuruş başladı.
Zəfər İmamın (ə) qoşunu ilə idi. Qarşı tərəfdən Təlhə və Zübeyr, müsəlmanlardan isə on üç min adam öldürüldü. Və onlar hamısı mö'minlərin anasının Osmanın qətlindən qisasa almaq çağırışına qurban getdilər.
Nə qədər də olsa bütün bunları vəliyyi-Əmrə buraxmaq daha layiqli olmazdımı? Xüsusən Allah-təalanın ona belə bir əmri də var idi: "... Evlərinizdə qərar tutun." { 33.Əhzab surəsi, 33 }
Onun bu intiqamla nə əlaqəsi var idi? Osman Uməyyə oğullarından, Ayişə isə Teymə qəbiləsindən idi. Onda onun döyüşə çıxmasının başqa səbəbi var idi?!
Buna baxmayaraq bu hadisənin baş verməsi bu suallara açıq şəkildə cavab verir. O isə Peyğəmbərin (s) bu fitnə və onun səbəbkarına işarə etməsi xəbərdarlığına əlavədir. Abdullahdan deyilir: "Peyğəmbər (s) qalxıb xitabən Ayişənin yaşadığı yerə tərəf işarə edərək üç dəfə dedi: "Şeytanın buynuzunun çıxacağı fitnə buradadır". { Səhih-Buxari. Cild 4 səh 217. «Kitabul-xums»; «Ma caə fi buyuti əzvacin-nəbi» babı. }
Yasər oğlu Əmmar Ayişənin bu işdə itaətini Uca və Cəlil Allahın itaətinin hesabında olduğunu güman edirdi.
Ziyad oğlu Əsədidən deyilir: "...Eşitdim ki, Əmmar deyir: Ayişə artıq Bəsrəyə yola düşüb. And olsun Allaha, o sizin Peyğəmbərinizin dünya və axirətdə zövcəsidir. Lakin Allah-təala sizi bir bəlaya mübtəla edib ki, bilə siz Allaha itaət edirsiniz yoxsa o Ayişəyə?". { Səhih-Buxari. Cild 9, səh 171. «Kitabul-fitnə»; «Əl-fitnə əlləti təmucu kəmaucil-bəhr» babı. }
Bu hadisədən hələ çox əvvəl Ayişənin Əlidən şiddətli dərəcədə qısqanması mə'lum idi. Hətta onun adının çəkilməsinə belə dözmürdü.
Uteybə oğlu Ubeydullahdan deyilir ki, Ayişə deyib: "Peyğəmbərin (s) ağrıları ağırlaşıb şiddətləndiyi zaman zövcələri onun iki evdə qalmasına icazə istədilər. O da icazə verdi. Peyğəmbər (s) iki kişinin Abbas və başqa bir kişinin arasında ayaqlarını yerlə çəkə-çəkə çıxdı. Ubeydullah dedi: Abbas oğlu Abdullaha bunları dedim: O isə dedi: İkinci kişinin kim olduğunu bilirsən? Dedim: yox. Dedi: O, Əli idi”. { Səhih-Buxari. Cild 1, səh 133. «Kitabul-vuzu»; «Səbbun-nəbiyyu vuzuə ələl-nuqnə eləyhi» babı. }
Bəlkə də Ayişənin qəzəb və qısqanclığının səbəbi. Əlinin (ə) Peyğəmbərə (s) "Əl-İfk" hadisəsində dediyi ona aid sözləri idi.
Mə'sud oğlu Ubeydullahdan deylir: "...Əbu Talib oğlu Əliyə gəlincə o dedi: "Ey Allahın elçisi, Allah sənə heç şeyi əsirgəməmişdir, ondan başqa qadınlar isə çoxdur". { Səhih-Buxari. Cild 6, səh 252. «Kitabut-təfsir»; «Lau la id səmi'tuhu» babı. }
Подписаться на:
Сообщения (Atom)