Həqiqəti araşdırmaq, ona qovuşmaq uğrunda qızğın mübarizə apardı və Allah onu doğru yola hidayət etdi:
“Bizim uğrumuzda cihad edənləri öz yollarımıza qovuşduracağıq. Şübhəsiz ki, Allah yaxşı əməllər edənlərlədir.” { 29.Ənkəbut surəsi, 69 }
Qəsb olunmuş Fələstin torpağının qərb sahilində yerləşən Deyr-əl-Ğusun kəndində doğulmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra İordaniyaya səfər etdi və orada həndəsi peşə üzrə diplom əldə etdi.
Daha sonra Filippinə səfər edərək müasir həndəsə bakalavr və nəhayət inşaat-idarəetmə magistr dərəcəsini əldə etdi (Construction Management).
Elmi axtarışlarını (Islamic Public Administration) başa vurduqdan sonra, hal-hazırda hökümət idarəsində doktorluq şəhadəti əldə etmək əzmindədir.
воскресенье, 27 июня 2010 г.
2. Müqəddimə
Bu günki günümüzdə müsəlmanların vəziyyəti necə də ürək yandırıcıdır. Çünki, ac insanların süfrə başına cəm olması kimi bütün xalqlar da onların əleyhinə cəm olmuşlar.
Vahid ümmət sayılan müsəlmanların arasında fitnə və parçalanmanın yaranması və ixtilafın gün-gündən genişlənməsi missiyası özünü doğrultduqdan sonra onlar öz murdar məqsədlərini müsəlmanların bir-birini vurması ilə həyata keçirdilər.
Müsəlmanların mübarək oyanışının çoxalmasını və öz ölkələrində Qur'an və sünnət hökmlərinin icrasına sə'y etməyi görmək İslam düşmənləri üçün çətin oldu.
Məxsusən bu təşəbbüslərdən biri özünü doğrultduqdan sonra o, dünya istikbarçıları üçün qorxulu zərbəyə çevrildi. Halbuki, onu aradan aparmaq üçün müxtəlif yollar və vasitələrdən istifadə etməyə çalışırdılar. Nəhayət yüz illər boyu dəfn olunmuş tayfa və sünni-şi'ə məzəbi arasında olan ixtilafları üzə çıxardılar.
Müsəlman məntəqələrimizdə bu işi həyata keçirmək müstəmləkəçi muzdurlvara, ələlxüsus iki şərafətli hərəmə xidmət pərdəsi altıda müqəddəs torpaqlara hakim olan Hicaz sultanlarına həvalə olundu. Onlar da öz növbəsində Ərəbistan yarımadası və onun xaricində özlərinin muzdla tutulmuş vaizlərinə müxtəlif kitablar yazaraq yayımına əmr etdilər. Bu kitabların məzmunu, şi'ə idealogiyasına vurulan küfr, atəşpərəstlik, yəhudilik, nəsranilik və başqa boş-boş sözlərdən ibarət tə'nələr təşkil edirdi. Təəssüf ki, bir çox sadəlöhv və təəssübkeş insanlar həmin zəhərli kitablarda deyilən mövzular ətrafında təhqiqat və axtarış aparmadan təsdiqləyərək, bu yırtıcı hücumun qurbanlarına çevrildilər. Onu da deməliyəm ki, həmin kitablar milyonlarla nüsxə halında bütün İslam ölkələrində paylaşılırdı.
Mən də başqa müsəlmanlar kimi bu hücuma mə'ruz qaldım. Bu da bə'zi hərəkatlar tərəfindən həyata keçirilirdi. Onların məqsədi guya, sünniləri şi'ənin xətərindən qorumaq, eyni zamanda sözləri yəhudi və atəşpərəstlikdən qaynaqlanan bu tayfanın idealogiyasından qorumaq idi. ədəb qaydalarından uzaq olmaq və şi'ənin həqiqətini bu cür töhmətlərlə vəsf etdikləri üçün əvvəllər mənim də nəzərim mənfi idi. Eyni belə mülahizələrim də var idi ki, onların haqqı əksər hallarda şişirdilərək tamamilə əks qələmə verilir.
Onu da deməliyəm ki, mən, Fələstində sünni ailəsində anadan olmuşam. Oranın əhalisinin çoxu "əhli-sünnət və cəmaətdən" ibarət idi. Həmçinin elə e'tiqad edirdim ki, "əhli-sünnət və cəmaət" məzhəbi ən doğru tayfadır. Lakin bununla belə şiədə küfrlə bağlı bir şey görmürdüm. Şi'ələr barədə bildiyim şeylər bundan ibarət idi ki, onlar Əlinin (ə) mənzilətini qaldıraraq başqa səhabələrdən üstün tuturlar. Lakin mən, əksər sünnilərin, Əlinin (ə) layiq olmadığı bir mənzilətə sahib olmasına e'tiqad etmələrinin səbəbini bilmirdim. Onların e'tiqadı, Əlini (ə) "Rafiidin" xəlifölərinin dördüncüsü olması və Müaviyə, Əmr-ibn-As və başqa səhabələrin mənziləti ilə bərabər tutmaqdan ibarət idi.
Lakin mənim nəzərimcə Əlinin (ə) mənziləti barəsində olan mübaliğə, şi'ələri İslam dairəsindən xaric etmir. Həmçinin bizim bə'zi alimlərimizin sözü tərəddüd doğururdu. Bunun da səbəbi, guya şi'ələr Əlini (ə) Peyğəmbərlərin sonuncusu Həzrət Muhəmməddən (s) üstün tutması, risaləti çatdırmaqda Cəbrailin səhv etməsinə e'tiqad etmələri, hətta bə'zi hallarda Əlini (ə) allahlaşdırmaları və Qur'andan başqa bir qur'an kitablarının olması idi. Lakin mən bunları heç vecimə də almırdım. Ələlxüsus orta məktəbdə oxuyarkən "İslam tərbiyəsi" mövzusunda dərs deyən ustadımın sözü ölənədək mənim yadımdan çıxmayacaq. O deyirdi: "Şi'ələr bir neçə tayfadan ibarətdilər, hətta onlardan bə'zisi Əlini (ə) allahlaşdırırlar. Lakin "Cəfəriyyə" məzhəbi ilə məşhur olan "On iki imamçı şi'ələr" sünni məzhəbinə daha yaxın olan məzhəbdir və onların ardıcılları da müsəlmandır.''
Bu sözlər doğruluq, təqva və geniş elmi nəzəriyyələrə malik olduğuna e'timad etdiyim bir şəxs tərəfindən deyilmişdi. Eyni zamanda mən ona, İslam və özünün məzhəbi sayılan sünni məzhəbinə müxalif olan nəzəriyyələr söyləyən şəxslərə qarşı ədalətli və obyektiv olduğu üçün e'timad edirdim. Bu sözlər günlər və illər keçdikcə mənim qulaqlarımda cinkildəyirdi. Eyni zamanda qohümlarımdan birinin gördüyü işlər mənə xoş tə'sir bağışlamışdı. Mən, onun "Allah dininə" də'vət və müsəlmanların vəhdəti uğrunda ciddi çalışqanlığındakı, ixlasa heç vaxt şəkk etmirdim. Artıq bu anlayış mənim daxilimdə həkk olunaraq real həqiqətə çevrilmişdi. Məxsusən o, əsrimizdə yaşamış sünni alimlərinin çoxunu şi'ələri muvəhhid (tək Allaha ibadət edən) müsəlman görmələrini bildikdən sonra daha da təkmilləşdi. O alimlər bunlardır: Həsən-əl-Bəina, Seyyid Qutb, Əlməvdudi, Şeyx Əbdül-Həmid Keşk, Şeyx Muhəmməd-əl-Qəzali, Şeyx Şəltut, Ustad Bəhnəsavi, Təlməsani, Ənvər-əl-Cundi, Həsən Əyyub, Səid Həva, Fəthi Yəkən, Əbu Zöhrə, Yusif-əl-Əzm, Qənuşi və bunlardan başqa çox-çox alimlərin kitablarını oxumaq şərəfinə nail oldum. Hansı ki, bu kitablar kələcək nəslin İslami oyanış kitabxanalarının bəzəyidir. Eyni zamanda bütün bunların hamısı şi'ənin müsəlman olması barədə məndə heç bir şəkk aşılamırdı. Hətta mən sünni məzhəbini, şi'ə məzhəbindən də ayırmırdım. Çünki, haçansa onlardan birini müsəlman digərini kafir qərar verməmək üçün, bu iki məzhəb arasında olan ayrılığa göz yummuşdum. Əslində mən bu işin təfsilatını bilmirdim və bu barədə fikirləşərək axtarış aparmağa da hazır deyildim. Öz-özlüyümdə tarixi alt-üst etməyə səbəb olan axtarışlara və heç bir nəticəyə aparıb çıxarmayan dolaşıq yollara girməyə ehtiyac duymurdum. Elə o vaxtlardan bu qənaətə gəlmişdim ki, bu qəbilədən olan parçalanma və ixtilaflar ətrafında axtarış aparmaq bir növ fitnədir. Hətta bu barədə danışmaqdan belə çəkinmək lazımdır. Çünki, onların hər ikisi müsəlmandır. Aralarında baş verən hadisələrə baxmayara müsəlman olduları üçün Əli (ə) və Müaviyəyə də eyni nəzərlə baxırdım. Sünni və şi'ə məzhəbi də mənim nəzərimdə bu cür idi.
Səksəninci illərin ortalarında Universitet təhsilimi tamamlamaq üçün qürbət ölkəyə səfər etməyim, bu fitnəni alovlanması və şi'ə idealogiyasından şiddətlə çəkindirməklə üst-üstə düşdü. Əksər hallarda bu iş, İranda İslam inqilabı və onun rəhbərinə tə'nələr etməklə olurdu. Lakin mən belə e'tiqad edirdim ki, o şəxs bütün bu vəzifələrin həqiqi daşıyıcısıdır. Çox hallarda isə özümü, şi'əni kafir bilmədiyim üçün müqəssir bilirdim. Lakin nə qədər müdafiə mövqeyi tuturdumsa, gələn hücumlar əvvəlkindən daha şiddətli olurdu. Hətta bir gün onlardan biri mənə dedi: "Sən bir yol seçərək öz məzhəbini aşkar surətdə tə'yin etməlisən." Ola bilməz ki, eyni zamanda mən həm sünni, həm şi'ələrə qarşı şəfqətli, həm də İslam inqilabını dəstəkləyim. Çünki bu, həmin şəxsin rə'yinə görə ideoloji bir məsələ idi və bu işdə səhlənkarlıq da etmək olmazdı. Onu da gizlətməməliyəm ki, şi'ə məzhəbi ilə müfəssəl tanışlığımın olmaması məni sıxıntı və çətinliklərlə üzləşdirirdi. Hətta bə'zi iddiaçıların dediyi: "Şi'ələri imamət, təqiyyə, ismət və səhabələri kafir bilmək ideyası, İslamdan xaric edir" sözünə nə cavab verəcəyimi heç özüm də bilmirdim. Bu səbəbdən də daxilimdə şi'ənin həqiqəti barədə şəkklər baş qaldırırdı. Beləliklə məndə bu ideologiyaya qarşı böyük maraq hissi yarandı. Artıq mən özümü çoxlarının uzaq qaçdığı bir işə sürüklənən görürdüm. Bu da həqiqət barədə olan axtarış idi. Çaşqınlıq və şəkkə müəyyən hədd qoymaq üçün uzun müddət idi ki, çalışırdım. Lakin bunu necə etməli idim? Şi'ələri kafir bilən əhli-sünnət alimlərinin müəllifi olduğu kitabları oxumaqla kifayətlənməli idimmi? Bu qəbildən olan kitabları əvvəllər çox oxuduğuma baxmayaraq heç bir qənaətə gəlməmişdim. Bunun səbəbi də adı çəkilən müəlliflərin elmi bəhslərdə mövzu və dəlil gətirməyə səbəb olan ədəb və elmi ruhiyyədən uzaq olmaları idi.
Qəzali, Bəhnəsavi, İzzəddin İbrahim və bu kimi sünni-şi'ə məsələsini qondarma ixtilaf hesab edən liberal sünni alimlərinin rə'yləri ilə kifayətlənimmi? Lakin bu rə'ylər problemləri həll etmirdi, əksinə olduğu kimi saxlayırdı.
Qarşımda həqiqəti şi'ə kitablarında axtarmaqdan başqa bir yol qalmadı. Lakin əvvəllər bu seçimdən tamamilə uzaq qaçırdım. Çünki, mən elə düşünürdüm ki, şi'ələr kitablarında özlərinə məxsus yollar və hədislərə əsaslanaraq dəlil gətirirlər. Bu da bizim nəzərimizdə hüccət hesab olunmur. Lakin bu əsnada tanış olduğum dostumdan "Əl-muraciat" adlı kitabı əldə etdim. Xoşbəxtlikdən o da mənim kimi, şi'ənin həqiqəti barədə olan axtarışlarla maraqlanırdı. O, bu kitabı oxumağı ona nəsihət etmiş şi'ə dostlarının birindən almışdı. Bunun da səbəbi dostumun şi'ə ideologiyası ilə yaxından tanış olması üçün ondan kitab istəməsi idi.
"Əl-muraciat" kitabının müəllifi şi'ə olmağına baxmayaraq öz e'tiqadlarının haqq olmasını sünnilərin hədis kitabları ilə məxsusəndə "Səhiheyn" vasitəsilə sübuta yetirməsi məni dəhşətə saldı.
Mən, bu kitabda insanları çaşdıraraq parçalayan bir həqiqət ətrafında axtarış aparmağa sövq etmək gördüm. Daim çalışırdım ki, bu kitabın məzmunu üzərində bə'zi dostlarla aparılan bəhslər və diskussiyalarda iştirak edim. Kitab, sünni alimi, "Əzhər"in Şeyxi Səlim-əl-Bişri ilə əsli Livanlı olan şi'ə alimi İmam Şərafuddin-əl-Amilinin arasında cərəyan edən məktublaşmalardan ibarət idi. Məktublarda sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ən ümdə ixtilaflı məsələlərdən söhbət açılırdı. Onu da deməliyəm ki, bu kitabda oxuduqlarım mənim üçün çox gözlənilməz oldu. Şişirtmədən deməliyəm ki, bu mənim üçün ömür boyu unudulmayan bir qəlb yarasına çevrildi. Mən heç vaxt gözləmirdim ki, sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilaf bu kitabda deyilən şəkildə olsun. Mənə aydın oldu ki, tarix və hədis mövzusunda mə'lumatı olan hər bir şəxs kimi mən də cahiləm. Hansı ki, o şəxslərin arasında "Şəriət" elmi sahəsində doktorluq şəhadəti daşıyanlar var idi. Sən bunu bəhsin təfsilatında da görəcəksən. O kitabda deyilən bə'zi həqiqətlər bizim üçün ona görə ağır idi ki, müəllif dəlillərin Qur'an və "Səhiheyn"də olmasını iddia edirdi. Bizlərdən bə'zisi həqiqətəndə onun doğruluğuna şəkk edirdi, hətta dostlardan biri dedi: "Əgər bu şi'ə müəllifin iddia etdiyi həqiqətlər doğrudanda Səhihi-Buxaridə varsa, bu gündən sonra mən, Buxarinin bütün hədislərini inkar edəcəyəm." Onun sözündə məqsəd yalnız bu idi ki, o şi'ə alimin doğrucul olması mümkün deyildir. Biz belə hiss edirdik ki, bu kitabda deyilənlərin hamısının doğru olması, bizə sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilafların həqiqətini başa düşmək sahəsində çox kömək edəcək.
"Əl-muraciat" kitabında deyilən mövzular ətrafında təhqiqat işləri aparmaq üçün "Səhihi-Buxari"ni özümüzün görməyi zəruri idi. Çox böyük çalışmaqlıqdan sonra "Səhihi-Buxari"nin bir nüsxəsini əldə etməyə Allah bizə müvəffəq etdi. Şi'ə aliminin "Səhihi-Buxari"də olan mövzulara bu cür işarə etməsi mənim üçün gözlənilməz oldu.
Ola bilsin ki, bə'ziləri soruşsun: "Səhihi-Buxari nə üçün bu qədər diqqət mərkəzindədir?" Mə'lumdur ki, Allahın kitabından gətirilən dəlillərin əksər hallarda tə'vil olunmasına ehtiyac duyulur. Çünki, onun əsl təfsirindən bir mə'nadan daha çox mə'nalara ehtimal olunur. Məsələn (ayə -). Bu ayədə qaşqabaqlı və kor adamın adı çəkilmir. Rəvayət olunan hədis də öz növbəsində bunu izah edir. "Səhihi-Buxari" sünni məzhəbinin nəzərində öz doğruluğu e'tibarı ilə Allah kitabından sonra birinci yeri tutur. Onlar bu kitaba əməl etməyi özlərinə lazım bilirlər. Beləliklə də hədis Qur'ani-Kərim ayələrinin təfsirində olan ixtilaflara hədd qoyur.
Bu mövzu ətrafında əlavə kitablar oxuduqca, həqiqətən mənim üçün daha da aydınlaşırdı. Hətta sonda o, şəkk olunmaz və daha dolğun şəkildə mənim üçün aydın oldu. Lakin məni həmişə bir sual maraqlındırırdı. Bu da ondan ibarət idi ki, nə üçün sünni məzhəbində mö'təbər məsdərlərə əsaslanmasına baxmayaraq, tarixi hadisələr və Peyğəmbərin (s) hədislərinin çoxunu bizdən gizlədirlər. Halbuki, onlar əsrlər boyu sünni və şi'ə məzhəbində olan qaranlıq ixtilaflı məsələlərin çoxunu açıqlayırdı. Məgər bə'zilərin iddia etdiyi kimi həqiqətləri gizlətmək və qarışdıraraq üzərinə pərdə çəkmək, fitnəni qarşısını almaq üçün bir bəhanə ola bilərmi? Məgər həqiqətləri gizlədərək saxtalaşdırmağın özü fitnə deyilmi?
Bu həssas məsələ üzərində axtarış aparmağa başlayarkən, şi'ələrin müsəlman olub-olmamasını təhqiq etmək mənim ən ümdə məqsədim idi. O zamanlar "sünni və cəmaət" məzhəbinin doğru yolda olmasında mənim heç bir şəkkim yox idi. Lakin bu mövzu ətrafında bir qədər axtarış, təfəkkür və mütaliə etdikdən sonra çox dəhşətli ayrılığa aparıb çıxaran nəticəyə gəldim. Amma bir an belə tapdığım həqiqəti qəbul etməkdə tərəddüd etmədim. Niyə görə də qəbul etməməliydim? Halbuki onlar, sünni məzhəbində dəlil sayılan hüccət və bürhanlara söykənirdi. Eyni zamanda Allah-təalanın bütün məxluqat üzərində hüccət bildiyi əql ilə uyğunlaşırdı. Artıq bu həqiqəti bizim bir dəstə tələbəmiz də qəbul etmişdi. Lakin bu iş, bə'zi təəssübkeşləri narahat edirdi və onlar da öz növbəsində bizim kafir olmağımıza və salamımızın cavabını almağın cayiz olmamasına hökm verdilər. Bizim əleyhimizə şaələr yayırdılar. Bu şaələrin ən yüngülü o idi ki, biz şi'ə məzhəbini qəbul etdiyimiz üçün İran səfirliyindən hər ay 300 (üç yüz) dollar maaş alırıq. "Səhihi-Buxari"dən onlara dəlil gətirərkən deyirdilər ki, bu qondarmadır və həqiqi Səhihi-Buxari deyildir!!?
Bir tərəfdən cəhalət və təəssübkeşlik, başqa bir tərəfdən şi'ənin məzlumiyyəti qarşısında belə qərara gəldim ki, bu axtarışın xülasəsini qələmə alaraq, hər bir həqiqət axtarışçısına ərməğan edim. Qoy bütün insanlar bu kitabı mütalə etsin. Şi'ələrə yalançı və azğın iftirası atıldığı hətta bə'zilərin bu işi cayiz bildiyi halda, haqqın yazılaraq yayılmasına daha çox ləyaqəti var.
Bu kitab bə'zi təəssübkeşlər üçün əziyyət və qəlb yarasına çevrilməsinə baxmayaraq mən onlardan soruşuram: "Kimdir müqəssir?" Bu kitab, mühüm ixtilaflı məsələlər ətrafında hər iki tayfanın qətiyyətli cavab və rə'ylərindən təşkil tapmışdır. Onda heç bir diqqətsizliyə yol verilməmiş, əksinə sünni məzhəbində Səhhi-Buxari və Müslim kimi birinci dərəcəli mö'təbər və inanılmış mənbələrdən qaynaqlanmış dəlil və bürhanlarla dəstəklənmişdir. Bəs nə üçün onlar, bu həqiqəti tanımaqdan sapındıran cəhaləti müqəssir bilmirlər? Yaxud da nə üçün Buxari, Müslim və başqa hədis alimlərinin bu qəlb yarasını öz kitablarında yazdıqları üçün müqəssir bilmirlər? Necə ola bilir ki, sünnilər o iki "Səhih" kitabda deyilən bütün hədisləri özləri üçün lazım bilirlər?
Biz bu bəhsdə "On iki imamçı şi'ə" məzhəbi barəsində söhbət açaçağıq və onların ardıcılları da Əli (ə) və Əhli-Beytdən (ə) olan imamçıların, Peyğəmbərdən (s) sonra xilafətinə e'tiqad edənlərdir. Amma Əlini (ə) allahlaşdırıb və ya peyğəmbərləşdirərək şi'ə adı altında fəaliyyət göstərən bə'zi tayfalardan Şi'ə uzaqdır. Nə üçün bə'zi şəxslər bu tayfaları şi'ələrdən olmasına israr edirlər? Nə üçün bu cür boş-boş şaiələri yaymaqla avam və savadsız müsəlmanları azğınlığa aparırlar? Müsəlmanların pak dinində və tarixində olan bu cür çirkin qondarmalar nəyə lazımdır?
26 Şaban 1411-ci hicri ili,
Əs 'əd-əl-Qasim.
Manila
Vahid ümmət sayılan müsəlmanların arasında fitnə və parçalanmanın yaranması və ixtilafın gün-gündən genişlənməsi missiyası özünü doğrultduqdan sonra onlar öz murdar məqsədlərini müsəlmanların bir-birini vurması ilə həyata keçirdilər.
Müsəlmanların mübarək oyanışının çoxalmasını və öz ölkələrində Qur'an və sünnət hökmlərinin icrasına sə'y etməyi görmək İslam düşmənləri üçün çətin oldu.
Məxsusən bu təşəbbüslərdən biri özünü doğrultduqdan sonra o, dünya istikbarçıları üçün qorxulu zərbəyə çevrildi. Halbuki, onu aradan aparmaq üçün müxtəlif yollar və vasitələrdən istifadə etməyə çalışırdılar. Nəhayət yüz illər boyu dəfn olunmuş tayfa və sünni-şi'ə məzəbi arasında olan ixtilafları üzə çıxardılar.
Müsəlman məntəqələrimizdə bu işi həyata keçirmək müstəmləkəçi muzdurlvara, ələlxüsus iki şərafətli hərəmə xidmət pərdəsi altıda müqəddəs torpaqlara hakim olan Hicaz sultanlarına həvalə olundu. Onlar da öz növbəsində Ərəbistan yarımadası və onun xaricində özlərinin muzdla tutulmuş vaizlərinə müxtəlif kitablar yazaraq yayımına əmr etdilər. Bu kitabların məzmunu, şi'ə idealogiyasına vurulan küfr, atəşpərəstlik, yəhudilik, nəsranilik və başqa boş-boş sözlərdən ibarət tə'nələr təşkil edirdi. Təəssüf ki, bir çox sadəlöhv və təəssübkeş insanlar həmin zəhərli kitablarda deyilən mövzular ətrafında təhqiqat və axtarış aparmadan təsdiqləyərək, bu yırtıcı hücumun qurbanlarına çevrildilər. Onu da deməliyəm ki, həmin kitablar milyonlarla nüsxə halında bütün İslam ölkələrində paylaşılırdı.
Mən də başqa müsəlmanlar kimi bu hücuma mə'ruz qaldım. Bu da bə'zi hərəkatlar tərəfindən həyata keçirilirdi. Onların məqsədi guya, sünniləri şi'ənin xətərindən qorumaq, eyni zamanda sözləri yəhudi və atəşpərəstlikdən qaynaqlanan bu tayfanın idealogiyasından qorumaq idi. ədəb qaydalarından uzaq olmaq və şi'ənin həqiqətini bu cür töhmətlərlə vəsf etdikləri üçün əvvəllər mənim də nəzərim mənfi idi. Eyni belə mülahizələrim də var idi ki, onların haqqı əksər hallarda şişirdilərək tamamilə əks qələmə verilir.
Onu da deməliyəm ki, mən, Fələstində sünni ailəsində anadan olmuşam. Oranın əhalisinin çoxu "əhli-sünnət və cəmaətdən" ibarət idi. Həmçinin elə e'tiqad edirdim ki, "əhli-sünnət və cəmaət" məzhəbi ən doğru tayfadır. Lakin bununla belə şiədə küfrlə bağlı bir şey görmürdüm. Şi'ələr barədə bildiyim şeylər bundan ibarət idi ki, onlar Əlinin (ə) mənzilətini qaldıraraq başqa səhabələrdən üstün tuturlar. Lakin mən, əksər sünnilərin, Əlinin (ə) layiq olmadığı bir mənzilətə sahib olmasına e'tiqad etmələrinin səbəbini bilmirdim. Onların e'tiqadı, Əlini (ə) "Rafiidin" xəlifölərinin dördüncüsü olması və Müaviyə, Əmr-ibn-As və başqa səhabələrin mənziləti ilə bərabər tutmaqdan ibarət idi.
Lakin mənim nəzərimcə Əlinin (ə) mənziləti barəsində olan mübaliğə, şi'ələri İslam dairəsindən xaric etmir. Həmçinin bizim bə'zi alimlərimizin sözü tərəddüd doğururdu. Bunun da səbəbi, guya şi'ələr Əlini (ə) Peyğəmbərlərin sonuncusu Həzrət Muhəmməddən (s) üstün tutması, risaləti çatdırmaqda Cəbrailin səhv etməsinə e'tiqad etmələri, hətta bə'zi hallarda Əlini (ə) allahlaşdırmaları və Qur'andan başqa bir qur'an kitablarının olması idi. Lakin mən bunları heç vecimə də almırdım. Ələlxüsus orta məktəbdə oxuyarkən "İslam tərbiyəsi" mövzusunda dərs deyən ustadımın sözü ölənədək mənim yadımdan çıxmayacaq. O deyirdi: "Şi'ələr bir neçə tayfadan ibarətdilər, hətta onlardan bə'zisi Əlini (ə) allahlaşdırırlar. Lakin "Cəfəriyyə" məzhəbi ilə məşhur olan "On iki imamçı şi'ələr" sünni məzhəbinə daha yaxın olan məzhəbdir və onların ardıcılları da müsəlmandır.''
Bu sözlər doğruluq, təqva və geniş elmi nəzəriyyələrə malik olduğuna e'timad etdiyim bir şəxs tərəfindən deyilmişdi. Eyni zamanda mən ona, İslam və özünün məzhəbi sayılan sünni məzhəbinə müxalif olan nəzəriyyələr söyləyən şəxslərə qarşı ədalətli və obyektiv olduğu üçün e'timad edirdim. Bu sözlər günlər və illər keçdikcə mənim qulaqlarımda cinkildəyirdi. Eyni zamanda qohümlarımdan birinin gördüyü işlər mənə xoş tə'sir bağışlamışdı. Mən, onun "Allah dininə" də'vət və müsəlmanların vəhdəti uğrunda ciddi çalışqanlığındakı, ixlasa heç vaxt şəkk etmirdim. Artıq bu anlayış mənim daxilimdə həkk olunaraq real həqiqətə çevrilmişdi. Məxsusən o, əsrimizdə yaşamış sünni alimlərinin çoxunu şi'ələri muvəhhid (tək Allaha ibadət edən) müsəlman görmələrini bildikdən sonra daha da təkmilləşdi. O alimlər bunlardır: Həsən-əl-Bəina, Seyyid Qutb, Əlməvdudi, Şeyx Əbdül-Həmid Keşk, Şeyx Muhəmməd-əl-Qəzali, Şeyx Şəltut, Ustad Bəhnəsavi, Təlməsani, Ənvər-əl-Cundi, Həsən Əyyub, Səid Həva, Fəthi Yəkən, Əbu Zöhrə, Yusif-əl-Əzm, Qənuşi və bunlardan başqa çox-çox alimlərin kitablarını oxumaq şərəfinə nail oldum. Hansı ki, bu kitablar kələcək nəslin İslami oyanış kitabxanalarının bəzəyidir. Eyni zamanda bütün bunların hamısı şi'ənin müsəlman olması barədə məndə heç bir şəkk aşılamırdı. Hətta mən sünni məzhəbini, şi'ə məzhəbindən də ayırmırdım. Çünki, haçansa onlardan birini müsəlman digərini kafir qərar verməmək üçün, bu iki məzhəb arasında olan ayrılığa göz yummuşdum. Əslində mən bu işin təfsilatını bilmirdim və bu barədə fikirləşərək axtarış aparmağa da hazır deyildim. Öz-özlüyümdə tarixi alt-üst etməyə səbəb olan axtarışlara və heç bir nəticəyə aparıb çıxarmayan dolaşıq yollara girməyə ehtiyac duymurdum. Elə o vaxtlardan bu qənaətə gəlmişdim ki, bu qəbilədən olan parçalanma və ixtilaflar ətrafında axtarış aparmaq bir növ fitnədir. Hətta bu barədə danışmaqdan belə çəkinmək lazımdır. Çünki, onların hər ikisi müsəlmandır. Aralarında baş verən hadisələrə baxmayara müsəlman olduları üçün Əli (ə) və Müaviyəyə də eyni nəzərlə baxırdım. Sünni və şi'ə məzhəbi də mənim nəzərimdə bu cür idi.
Səksəninci illərin ortalarında Universitet təhsilimi tamamlamaq üçün qürbət ölkəyə səfər etməyim, bu fitnəni alovlanması və şi'ə idealogiyasından şiddətlə çəkindirməklə üst-üstə düşdü. Əksər hallarda bu iş, İranda İslam inqilabı və onun rəhbərinə tə'nələr etməklə olurdu. Lakin mən belə e'tiqad edirdim ki, o şəxs bütün bu vəzifələrin həqiqi daşıyıcısıdır. Çox hallarda isə özümü, şi'əni kafir bilmədiyim üçün müqəssir bilirdim. Lakin nə qədər müdafiə mövqeyi tuturdumsa, gələn hücumlar əvvəlkindən daha şiddətli olurdu. Hətta bir gün onlardan biri mənə dedi: "Sən bir yol seçərək öz məzhəbini aşkar surətdə tə'yin etməlisən." Ola bilməz ki, eyni zamanda mən həm sünni, həm şi'ələrə qarşı şəfqətli, həm də İslam inqilabını dəstəkləyim. Çünki bu, həmin şəxsin rə'yinə görə ideoloji bir məsələ idi və bu işdə səhlənkarlıq da etmək olmazdı. Onu da gizlətməməliyəm ki, şi'ə məzhəbi ilə müfəssəl tanışlığımın olmaması məni sıxıntı və çətinliklərlə üzləşdirirdi. Hətta bə'zi iddiaçıların dediyi: "Şi'ələri imamət, təqiyyə, ismət və səhabələri kafir bilmək ideyası, İslamdan xaric edir" sözünə nə cavab verəcəyimi heç özüm də bilmirdim. Bu səbəbdən də daxilimdə şi'ənin həqiqəti barədə şəkklər baş qaldırırdı. Beləliklə məndə bu ideologiyaya qarşı böyük maraq hissi yarandı. Artıq mən özümü çoxlarının uzaq qaçdığı bir işə sürüklənən görürdüm. Bu da həqiqət barədə olan axtarış idi. Çaşqınlıq və şəkkə müəyyən hədd qoymaq üçün uzun müddət idi ki, çalışırdım. Lakin bunu necə etməli idim? Şi'ələri kafir bilən əhli-sünnət alimlərinin müəllifi olduğu kitabları oxumaqla kifayətlənməli idimmi? Bu qəbildən olan kitabları əvvəllər çox oxuduğuma baxmayaraq heç bir qənaətə gəlməmişdim. Bunun səbəbi də adı çəkilən müəlliflərin elmi bəhslərdə mövzu və dəlil gətirməyə səbəb olan ədəb və elmi ruhiyyədən uzaq olmaları idi.
Qəzali, Bəhnəsavi, İzzəddin İbrahim və bu kimi sünni-şi'ə məsələsini qondarma ixtilaf hesab edən liberal sünni alimlərinin rə'yləri ilə kifayətlənimmi? Lakin bu rə'ylər problemləri həll etmirdi, əksinə olduğu kimi saxlayırdı.
Qarşımda həqiqəti şi'ə kitablarında axtarmaqdan başqa bir yol qalmadı. Lakin əvvəllər bu seçimdən tamamilə uzaq qaçırdım. Çünki, mən elə düşünürdüm ki, şi'ələr kitablarında özlərinə məxsus yollar və hədislərə əsaslanaraq dəlil gətirirlər. Bu da bizim nəzərimizdə hüccət hesab olunmur. Lakin bu əsnada tanış olduğum dostumdan "Əl-muraciat" adlı kitabı əldə etdim. Xoşbəxtlikdən o da mənim kimi, şi'ənin həqiqəti barədə olan axtarışlarla maraqlanırdı. O, bu kitabı oxumağı ona nəsihət etmiş şi'ə dostlarının birindən almışdı. Bunun da səbəbi dostumun şi'ə ideologiyası ilə yaxından tanış olması üçün ondan kitab istəməsi idi.
"Əl-muraciat" kitabının müəllifi şi'ə olmağına baxmayaraq öz e'tiqadlarının haqq olmasını sünnilərin hədis kitabları ilə məxsusəndə "Səhiheyn" vasitəsilə sübuta yetirməsi məni dəhşətə saldı.
Mən, bu kitabda insanları çaşdıraraq parçalayan bir həqiqət ətrafında axtarış aparmağa sövq etmək gördüm. Daim çalışırdım ki, bu kitabın məzmunu üzərində bə'zi dostlarla aparılan bəhslər və diskussiyalarda iştirak edim. Kitab, sünni alimi, "Əzhər"in Şeyxi Səlim-əl-Bişri ilə əsli Livanlı olan şi'ə alimi İmam Şərafuddin-əl-Amilinin arasında cərəyan edən məktublaşmalardan ibarət idi. Məktublarda sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ən ümdə ixtilaflı məsələlərdən söhbət açılırdı. Onu da deməliyəm ki, bu kitabda oxuduqlarım mənim üçün çox gözlənilməz oldu. Şişirtmədən deməliyəm ki, bu mənim üçün ömür boyu unudulmayan bir qəlb yarasına çevrildi. Mən heç vaxt gözləmirdim ki, sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilaf bu kitabda deyilən şəkildə olsun. Mənə aydın oldu ki, tarix və hədis mövzusunda mə'lumatı olan hər bir şəxs kimi mən də cahiləm. Hansı ki, o şəxslərin arasında "Şəriət" elmi sahəsində doktorluq şəhadəti daşıyanlar var idi. Sən bunu bəhsin təfsilatında da görəcəksən. O kitabda deyilən bə'zi həqiqətlər bizim üçün ona görə ağır idi ki, müəllif dəlillərin Qur'an və "Səhiheyn"də olmasını iddia edirdi. Bizlərdən bə'zisi həqiqətəndə onun doğruluğuna şəkk edirdi, hətta dostlardan biri dedi: "Əgər bu şi'ə müəllifin iddia etdiyi həqiqətlər doğrudanda Səhihi-Buxaridə varsa, bu gündən sonra mən, Buxarinin bütün hədislərini inkar edəcəyəm." Onun sözündə məqsəd yalnız bu idi ki, o şi'ə alimin doğrucul olması mümkün deyildir. Biz belə hiss edirdik ki, bu kitabda deyilənlərin hamısının doğru olması, bizə sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilafların həqiqətini başa düşmək sahəsində çox kömək edəcək.
"Əl-muraciat" kitabında deyilən mövzular ətrafında təhqiqat işləri aparmaq üçün "Səhihi-Buxari"ni özümüzün görməyi zəruri idi. Çox böyük çalışmaqlıqdan sonra "Səhihi-Buxari"nin bir nüsxəsini əldə etməyə Allah bizə müvəffəq etdi. Şi'ə aliminin "Səhihi-Buxari"də olan mövzulara bu cür işarə etməsi mənim üçün gözlənilməz oldu.
Ola bilsin ki, bə'ziləri soruşsun: "Səhihi-Buxari nə üçün bu qədər diqqət mərkəzindədir?" Mə'lumdur ki, Allahın kitabından gətirilən dəlillərin əksər hallarda tə'vil olunmasına ehtiyac duyulur. Çünki, onun əsl təfsirindən bir mə'nadan daha çox mə'nalara ehtimal olunur. Məsələn (ayə -). Bu ayədə qaşqabaqlı və kor adamın adı çəkilmir. Rəvayət olunan hədis də öz növbəsində bunu izah edir. "Səhihi-Buxari" sünni məzhəbinin nəzərində öz doğruluğu e'tibarı ilə Allah kitabından sonra birinci yeri tutur. Onlar bu kitaba əməl etməyi özlərinə lazım bilirlər. Beləliklə də hədis Qur'ani-Kərim ayələrinin təfsirində olan ixtilaflara hədd qoyur.
Bu mövzu ətrafında əlavə kitablar oxuduqca, həqiqətən mənim üçün daha da aydınlaşırdı. Hətta sonda o, şəkk olunmaz və daha dolğun şəkildə mənim üçün aydın oldu. Lakin məni həmişə bir sual maraqlındırırdı. Bu da ondan ibarət idi ki, nə üçün sünni məzhəbində mö'təbər məsdərlərə əsaslanmasına baxmayaraq, tarixi hadisələr və Peyğəmbərin (s) hədislərinin çoxunu bizdən gizlədirlər. Halbuki, onlar əsrlər boyu sünni və şi'ə məzhəbində olan qaranlıq ixtilaflı məsələlərin çoxunu açıqlayırdı. Məgər bə'zilərin iddia etdiyi kimi həqiqətləri gizlətmək və qarışdıraraq üzərinə pərdə çəkmək, fitnəni qarşısını almaq üçün bir bəhanə ola bilərmi? Məgər həqiqətləri gizlədərək saxtalaşdırmağın özü fitnə deyilmi?
Bu həssas məsələ üzərində axtarış aparmağa başlayarkən, şi'ələrin müsəlman olub-olmamasını təhqiq etmək mənim ən ümdə məqsədim idi. O zamanlar "sünni və cəmaət" məzhəbinin doğru yolda olmasında mənim heç bir şəkkim yox idi. Lakin bu mövzu ətrafında bir qədər axtarış, təfəkkür və mütaliə etdikdən sonra çox dəhşətli ayrılığa aparıb çıxaran nəticəyə gəldim. Amma bir an belə tapdığım həqiqəti qəbul etməkdə tərəddüd etmədim. Niyə görə də qəbul etməməliydim? Halbuki onlar, sünni məzhəbində dəlil sayılan hüccət və bürhanlara söykənirdi. Eyni zamanda Allah-təalanın bütün məxluqat üzərində hüccət bildiyi əql ilə uyğunlaşırdı. Artıq bu həqiqəti bizim bir dəstə tələbəmiz də qəbul etmişdi. Lakin bu iş, bə'zi təəssübkeşləri narahat edirdi və onlar da öz növbəsində bizim kafir olmağımıza və salamımızın cavabını almağın cayiz olmamasına hökm verdilər. Bizim əleyhimizə şaələr yayırdılar. Bu şaələrin ən yüngülü o idi ki, biz şi'ə məzhəbini qəbul etdiyimiz üçün İran səfirliyindən hər ay 300 (üç yüz) dollar maaş alırıq. "Səhihi-Buxari"dən onlara dəlil gətirərkən deyirdilər ki, bu qondarmadır və həqiqi Səhihi-Buxari deyildir!!?
Bir tərəfdən cəhalət və təəssübkeşlik, başqa bir tərəfdən şi'ənin məzlumiyyəti qarşısında belə qərara gəldim ki, bu axtarışın xülasəsini qələmə alaraq, hər bir həqiqət axtarışçısına ərməğan edim. Qoy bütün insanlar bu kitabı mütalə etsin. Şi'ələrə yalançı və azğın iftirası atıldığı hətta bə'zilərin bu işi cayiz bildiyi halda, haqqın yazılaraq yayılmasına daha çox ləyaqəti var.
Bu kitab bə'zi təəssübkeşlər üçün əziyyət və qəlb yarasına çevrilməsinə baxmayaraq mən onlardan soruşuram: "Kimdir müqəssir?" Bu kitab, mühüm ixtilaflı məsələlər ətrafında hər iki tayfanın qətiyyətli cavab və rə'ylərindən təşkil tapmışdır. Onda heç bir diqqətsizliyə yol verilməmiş, əksinə sünni məzhəbində Səhhi-Buxari və Müslim kimi birinci dərəcəli mö'təbər və inanılmış mənbələrdən qaynaqlanmış dəlil və bürhanlarla dəstəklənmişdir. Bəs nə üçün onlar, bu həqiqəti tanımaqdan sapındıran cəhaləti müqəssir bilmirlər? Yaxud da nə üçün Buxari, Müslim və başqa hədis alimlərinin bu qəlb yarasını öz kitablarında yazdıqları üçün müqəssir bilmirlər? Necə ola bilir ki, sünnilər o iki "Səhih" kitabda deyilən bütün hədisləri özləri üçün lazım bilirlər?
Biz bu bəhsdə "On iki imamçı şi'ə" məzhəbi barəsində söhbət açaçağıq və onların ardıcılları da Əli (ə) və Əhli-Beytdən (ə) olan imamçıların, Peyğəmbərdən (s) sonra xilafətinə e'tiqad edənlərdir. Amma Əlini (ə) allahlaşdırıb və ya peyğəmbərləşdirərək şi'ə adı altında fəaliyyət göstərən bə'zi tayfalardan Şi'ə uzaqdır. Nə üçün bə'zi şəxslər bu tayfaları şi'ələrdən olmasına israr edirlər? Nə üçün bu cür boş-boş şaiələri yaymaqla avam və savadsız müsəlmanları azğınlığa aparırlar? Müsəlmanların pak dinində və tarixində olan bu cür çirkin qondarmalar nəyə lazımdır?
26 Şaban 1411-ci hicri ili,
Əs 'əd-əl-Qasim.
Manila
3. İmamət
İmamət və xilafətin mə'nası rəhbərlikdir. Bu söz Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanlar üçün "rəhbərlik" termininə çevrildi. O, heç bir kəsin inkar edə bilməyəcəyi bir anlayışdır. Çünki "rəhbərlik" hər bir cəmiyyətin fitri tələbatıdır. Müsəlmanlardan sayılan şi'ə və sünni məzhəbinin ixtilafı, imam və ya xəlifəni tə'yin etmək və onun gördüyü işlər ətrafında cərəyan edir. Bu, ümumilikdə onların arasında olan ən böyük ixtilaflardan biri hesab olunur. Təbii ki, qalan ixtilaflar da bu böyük ixtilafın nəticəsidir. Şi'ənin nəzərincə "İmamət" Peyğəmbərdən (s) gələn nəssə əsasən Əhli-Beytdən (ə) olan on iki İmama məxsusdur. Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra İslam hökmləri, həmin İmamlara və yaxud onlardan rəvayət olunan hədislərə müraciət etməklə tanınır. Onların sözü başqalarının sözü ilə zidd olarsa, Peyğəmbər (s) adətlərinin əmanətdar qoruyucusu adı ilə vəsf olunduqları üçün, onların sözünü qəbul etmək vacibdir.
Sünnilər isə İmamət barəsində deyirlər ki, o Şura ilədir. Lakin onlar, sabiq xəlifənin gələn xəlifə üçün nəss etməsini qadağan bilmirlər. Necə ki, Əbu-Bəkr öz xilafəti vaxtında Ömərin xilafəti üçün nəss etmişdi. Eyni zamanda onlar, Əməvilər, Abbasilər və Osmanilərin xilafət dövründəki kimi, xilafətin zor və qılınc gücü ilə alınmasını caiz bilirlər. Onlar, İslam hökmlərini, səhabələr arasında heç bir fərq qoymadan rəvayət olunan doğru hədislərə müraciət etməklə tanıyırlar. Bu səhabələrin əksəriyyətinin Cəməl və Siffeyn müharibəsində iştirak etməsinə baxmayaraq, sünnilər onların hamısını ədalətli və inanılmış hesab edirlər. Halbuki, onlar adı çəkilən tarixi hadisələrdə bir-birlərini qətlə yetirmişlər. Bu hadisələr onların çoxunun ədalətini şəkk və sual altında qoyur. İnşaallah gələcək fəsldə səhabələrin ədaləti barəsində geniş şərhi oxuyacaqsan.
Sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilafın davam etdiyi bir halda daha yaxşı olar ki, bir məzhəbin batilliyinə hökm verərək birini o birindən üstün tutmazdan əvvəl hər bir dəstənin dəlil və bürhanlarını aramla nəzərdən keçirək. Məhz bəhsimizi də bu məqsədə məxsus etmişik. Şi'ələrin imamətlə bağlı olan məzhəblərini dəlillərlə sübut edərək ondan yapışmalarını və sünnilərin bunun əleyhinə olan cavablarını aşağıdakı kimi xülasə etmişik:
1. Əhli-Beytin (ə) imamətini subut edən dəlillər.
2. Əhli-Beytdən (ə) olan imamların sayını subut edən dəlillər.
3. Peyğəmbərin (s) Əli-ibn-Əbi-Talibi (ə) xilafətə tə'yin etməsini subut edən dəlillər.
Sünnilər isə İmamət barəsində deyirlər ki, o Şura ilədir. Lakin onlar, sabiq xəlifənin gələn xəlifə üçün nəss etməsini qadağan bilmirlər. Necə ki, Əbu-Bəkr öz xilafəti vaxtında Ömərin xilafəti üçün nəss etmişdi. Eyni zamanda onlar, Əməvilər, Abbasilər və Osmanilərin xilafət dövründəki kimi, xilafətin zor və qılınc gücü ilə alınmasını caiz bilirlər. Onlar, İslam hökmlərini, səhabələr arasında heç bir fərq qoymadan rəvayət olunan doğru hədislərə müraciət etməklə tanıyırlar. Bu səhabələrin əksəriyyətinin Cəməl və Siffeyn müharibəsində iştirak etməsinə baxmayaraq, sünnilər onların hamısını ədalətli və inanılmış hesab edirlər. Halbuki, onlar adı çəkilən tarixi hadisələrdə bir-birlərini qətlə yetirmişlər. Bu hadisələr onların çoxunun ədalətini şəkk və sual altında qoyur. İnşaallah gələcək fəsldə səhabələrin ədaləti barəsində geniş şərhi oxuyacaqsan.
Sünni və şi'ə məzhəbi arasında olan ixtilafın davam etdiyi bir halda daha yaxşı olar ki, bir məzhəbin batilliyinə hökm verərək birini o birindən üstün tutmazdan əvvəl hər bir dəstənin dəlil və bürhanlarını aramla nəzərdən keçirək. Məhz bəhsimizi də bu məqsədə məxsus etmişik. Şi'ələrin imamətlə bağlı olan məzhəblərini dəlillərlə sübut edərək ondan yapışmalarını və sünnilərin bunun əleyhinə olan cavablarını aşağıdakı kimi xülasə etmişik:
1. Əhli-Beytin (ə) imamətini subut edən dəlillər.
2. Əhli-Beytdən (ə) olan imamların sayını subut edən dəlillər.
3. Peyğəmbərin (s) Əli-ibn-Əbi-Talibi (ə) xilafətə tə'yin etməsini subut edən dəlillər.
4. Əhli-Beytin (ə) imamətini sübut edən dəlillər
Peyğəmbərdən (s) Əhli-Beytin (ə) özündən sonra ümmət üzərində olan imaməti barədə rəvayət olunan hədislər çoxdur. Lakin burada onların ən məşhurunu sizin üçün zikr edirik:
Səhihi-Müslim öz sənədilə Zeyd-ibn-Ərqəmdən rəvayət edərək deyir: Peyğəmbər (s) dedi: "Ey insanlar, mən də sizin kimi bəşərəm və nə vaxtsa Rəbbimin elçisi (Əzrayıl) gələcək və mən də ona cavab verəcəyəm. Mən sizin üçün iki ağır şeyi tərk edirəm. Onlardan biri Allahın kitabıdır ki, onda hidayət və nur vardır. Allahın kitabı ilə o hidayət və nuru götürün. Allahın kitabı ilə götürərək ondan yapışın... və Əhli-Beytim. Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram, Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram, Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram. { Səhihi-Müslim. "Fəzail" kitabı "Fəzaili Əli" babı, 5-ci cild, 272-ci səh. "Daruş-şə'b bişərhin-nəvəvi" mətbəəsi. }
Səhih-Tirmizi öz sənədilə Cabir-ibn-Abdullahdan rəvayət edərək deyir: Peyğəmbəri (s) Ərəfə günü həcc edərkən "Qəsva" adlı dəvəsi üzərindən xitab edən gördüm. Eşitdim ki, O (s) deyir: “Mən sizin üçün Allahın kitabını və Əhli-Beytimdən olan ailəmi tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız heç vaxt zəlalətə düşmərsiniz.” { Tirmizi, 2-ci cild, 308-ci səh. }
Bu hədisin tək özü, şi'ə məzhəbinin haqq olmasını sübut etmək üçün kifayət edər. Bu da Əhli-Beytə (ə) əlavə olaraq Qur'ani-Kərimdən yapışmaqla həyata keçir. Bu hədisin məzmununda Peyğəmbərin (s), özündən sonra Əhli-Beytindən (ə) yapışmağı əmr etməsini açıq-aşkar surətdə görürük. Qur'ani-Kərim əlavə olaraq bu cür bağlılıq nicat tapmaq və zəlalətə düşməmək üçün əsas şərtdir.
Müslim kimi, sünnilərin bir çox hədis alimlərinin bu hədisi öz sənədlərilə "Səhih" kitablarında yazmasına baxmayaraq, sünnilərin əksəriyyətinin bu hədisi bilməməsi, yaxud da eşidərkən sanki bu hədisin olmaması kimi inkar etməsi məni dəhəştləndirirdi. Əbu-Hüreyrənin rəvayət etdiyi bu hədisi, səhih hədis kimi dəlil gətirirlər. O hədis bu idi ki, Peyğəmbər (s) buyurub: "Mən sizin üçün Allahın kitabını və sünnətimi tərk edirəm. Əgər onları götürsəniz və ya əməl etsəniz, məndən sonra heç zaman zəlalətə düşmərsiniz." { Hakim öz "Müstədrək"ində bu hədisi rəvayət etmişdir. 1-ci cild, 98-ci səh. }
Bu hədisin mənbəyi barədə axtarış apararkən gördüm ki, heç bir səhih kitabda rəvayət olunmayıb. Buxari, Nəsayi, Zəhəbi və başqa hədis alimləri bu hədisi zəif hesab etmişlər. { Doktor Əhməd-ibn-Məs'ud-ibn-Həmdan "Şərh Usuli e'tiqadi Əhlis-sünnə vəl-cəmaə" kitabı. Tarixi təhqiq edərkən, həmin kitabın 80-ci səhifəsində deyir: "Bu hədisi Saheh-ibn-Musa-əl-Təlhi rəvayət etdiyi üçün sənədi zəifdir." } Hakim o hədisi öz "Müstədrək" kitabında rəvayət etmişdir. Halbuki sünni alimlərinin hamısı Hakimi, "Allahın kitabı və Əhli-Beytimdən olan ailəm...(düzəliş et) hədisini rəvayət edən Səhihi-Müslimdən bir dərəcə aşağı bilirlər.
Belə fərz edək ki, bu iki hədisin arasında heç bir ziddiyyət yoxdur. Lakin bunu da qəbul etməliyik ki, Hakimin rəvayət etdiyi hədisdəki, "sünnət" sözündən məqsəd, yalnız Peyğəmbərin (s) Əhli-Beytinin (ə) yolu ilə əxz olunan bir sünnətdir. Necə ki, Müslimin rəvayət etdiyi hədisdə bu, açıq-aşkar izah olunur.
Amma Hakimin rəvayət etdiyi "Allahın kitabı və sünnətim..." hədisi götürərək Müslimin rəvayət etdiyi, "Allahın kitabı və Əhli-Beytimdən olan ailəm..." hədisini tərk etməyə gəlincə isə bu yalnız sünni hədis alimlərinin müttəfiq olduğu "Müslimin hədisləri Hakimin hədislərindən üstündür" fikrinə əks deyil, bəlkə məntiq və əqlə də xilafdır. Çünki, bütün İslam tayfaları Peyğəmbərin (s) sünnətinə tabe olduqlarını iddia edirlər. Bu tayfalar arasında böyük ixtilafların baş verməsinə səbəb, Peyğəmbərin (s) sünnətini müxtəlif yollardan nəql olunmasıdır. Halbuki, bu hədislər Qur'ani-Kərimi açıqlayaraq tamamlayıcısı hesab olunur. Bütün müsəlman tayfaları da onun düzgün nəql olunmasına e'tiqad edirlər. Qur'ani-Kərimin təfsirində ixtilaflar törədən bu ixtilaflı hədislərin səbəbindən, Peyğəmbərin (s) sünnəti də müxtəlif sünnətlərə çevrilmişdir. Təbii ki, bunun səbəbində müsəlmanlar da müxtəlif məzhəb və təriqətlərə bölünmüşlər. Hətta belə rəvayət olunur ki, onların sayı 73 təriqətdir. Elə isə o sünnətlərdən hansı birinə tabe olma daha doğrudur? Bu, o ixtilafları dəqiqləşdirən hər bir şəxsin fikrində dolaşan fitri bir sualdır. Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanların İslamda çaşqın qalmamaları üçün bu hədisə cavab verən daha üstün bir hədis gəlmişdir. Peyğəmbərin (s) müqəddəs göstərişləri, onun pak sünnətini Əhli-Beytinin (ə) yolu ilə əxz etməyə əmr edir. Həmçinin Qur'ani-Kərim də onların pak olması barədə söz açır. Onun sözləri, başqa mə'na daşımasına ehtimal olunmayacağı şəkildə aydındır. Bu əxz etməklik fitnə və zəlalətdən amanda qalmağın yeganə yoludur.
Burada iki sual meydana çıxır ki, yalnız ona cavab verməklə aydınlaşaraq tamamlanır:
1. Keçən hədisdə deyilən Əhli-Beytdən (ə) məqsəd kimlərdir?
2. Nə üçün hədisi sunnilərin dediyi kimi bütün səhabələrdən yox yalnız Əhli-Beytdən (ə) əxz etmək lazımdır?
Səhihi-Müslim öz sənədilə Zeyd-ibn-Ərqəmdən rəvayət edərək deyir: Peyğəmbər (s) dedi: "Ey insanlar, mən də sizin kimi bəşərəm və nə vaxtsa Rəbbimin elçisi (Əzrayıl) gələcək və mən də ona cavab verəcəyəm. Mən sizin üçün iki ağır şeyi tərk edirəm. Onlardan biri Allahın kitabıdır ki, onda hidayət və nur vardır. Allahın kitabı ilə o hidayət və nuru götürün. Allahın kitabı ilə götürərək ondan yapışın... və Əhli-Beytim. Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram, Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram, Allah-Allah Əhli-Beytimi sizə xatırladıram. { Səhihi-Müslim. "Fəzail" kitabı "Fəzaili Əli" babı, 5-ci cild, 272-ci səh. "Daruş-şə'b bişərhin-nəvəvi" mətbəəsi. }
Səhih-Tirmizi öz sənədilə Cabir-ibn-Abdullahdan rəvayət edərək deyir: Peyğəmbəri (s) Ərəfə günü həcc edərkən "Qəsva" adlı dəvəsi üzərindən xitab edən gördüm. Eşitdim ki, O (s) deyir: “Mən sizin üçün Allahın kitabını və Əhli-Beytimdən olan ailəmi tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız heç vaxt zəlalətə düşmərsiniz.” { Tirmizi, 2-ci cild, 308-ci səh. }
Bu hədisin tək özü, şi'ə məzhəbinin haqq olmasını sübut etmək üçün kifayət edər. Bu da Əhli-Beytə (ə) əlavə olaraq Qur'ani-Kərimdən yapışmaqla həyata keçir. Bu hədisin məzmununda Peyğəmbərin (s), özündən sonra Əhli-Beytindən (ə) yapışmağı əmr etməsini açıq-aşkar surətdə görürük. Qur'ani-Kərim əlavə olaraq bu cür bağlılıq nicat tapmaq və zəlalətə düşməmək üçün əsas şərtdir.
Müslim kimi, sünnilərin bir çox hədis alimlərinin bu hədisi öz sənədlərilə "Səhih" kitablarında yazmasına baxmayaraq, sünnilərin əksəriyyətinin bu hədisi bilməməsi, yaxud da eşidərkən sanki bu hədisin olmaması kimi inkar etməsi məni dəhəştləndirirdi. Əbu-Hüreyrənin rəvayət etdiyi bu hədisi, səhih hədis kimi dəlil gətirirlər. O hədis bu idi ki, Peyğəmbər (s) buyurub: "Mən sizin üçün Allahın kitabını və sünnətimi tərk edirəm. Əgər onları götürsəniz və ya əməl etsəniz, məndən sonra heç zaman zəlalətə düşmərsiniz." { Hakim öz "Müstədrək"ində bu hədisi rəvayət etmişdir. 1-ci cild, 98-ci səh. }
Bu hədisin mənbəyi barədə axtarış apararkən gördüm ki, heç bir səhih kitabda rəvayət olunmayıb. Buxari, Nəsayi, Zəhəbi və başqa hədis alimləri bu hədisi zəif hesab etmişlər. { Doktor Əhməd-ibn-Məs'ud-ibn-Həmdan "Şərh Usuli e'tiqadi Əhlis-sünnə vəl-cəmaə" kitabı. Tarixi təhqiq edərkən, həmin kitabın 80-ci səhifəsində deyir: "Bu hədisi Saheh-ibn-Musa-əl-Təlhi rəvayət etdiyi üçün sənədi zəifdir." } Hakim o hədisi öz "Müstədrək" kitabında rəvayət etmişdir. Halbuki sünni alimlərinin hamısı Hakimi, "Allahın kitabı və Əhli-Beytimdən olan ailəm...(düzəliş et) hədisini rəvayət edən Səhihi-Müslimdən bir dərəcə aşağı bilirlər.
Belə fərz edək ki, bu iki hədisin arasında heç bir ziddiyyət yoxdur. Lakin bunu da qəbul etməliyik ki, Hakimin rəvayət etdiyi hədisdəki, "sünnət" sözündən məqsəd, yalnız Peyğəmbərin (s) Əhli-Beytinin (ə) yolu ilə əxz olunan bir sünnətdir. Necə ki, Müslimin rəvayət etdiyi hədisdə bu, açıq-aşkar izah olunur.
Amma Hakimin rəvayət etdiyi "Allahın kitabı və sünnətim..." hədisi götürərək Müslimin rəvayət etdiyi, "Allahın kitabı və Əhli-Beytimdən olan ailəm..." hədisini tərk etməyə gəlincə isə bu yalnız sünni hədis alimlərinin müttəfiq olduğu "Müslimin hədisləri Hakimin hədislərindən üstündür" fikrinə əks deyil, bəlkə məntiq və əqlə də xilafdır. Çünki, bütün İslam tayfaları Peyğəmbərin (s) sünnətinə tabe olduqlarını iddia edirlər. Bu tayfalar arasında böyük ixtilafların baş verməsinə səbəb, Peyğəmbərin (s) sünnətini müxtəlif yollardan nəql olunmasıdır. Halbuki, bu hədislər Qur'ani-Kərimi açıqlayaraq tamamlayıcısı hesab olunur. Bütün müsəlman tayfaları da onun düzgün nəql olunmasına e'tiqad edirlər. Qur'ani-Kərimin təfsirində ixtilaflar törədən bu ixtilaflı hədislərin səbəbindən, Peyğəmbərin (s) sünnəti də müxtəlif sünnətlərə çevrilmişdir. Təbii ki, bunun səbəbində müsəlmanlar da müxtəlif məzhəb və təriqətlərə bölünmüşlər. Hətta belə rəvayət olunur ki, onların sayı 73 təriqətdir. Elə isə o sünnətlərdən hansı birinə tabe olma daha doğrudur? Bu, o ixtilafları dəqiqləşdirən hər bir şəxsin fikrində dolaşan fitri bir sualdır. Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanların İslamda çaşqın qalmamaları üçün bu hədisə cavab verən daha üstün bir hədis gəlmişdir. Peyğəmbərin (s) müqəddəs göstərişləri, onun pak sünnətini Əhli-Beytinin (ə) yolu ilə əxz etməyə əmr edir. Həmçinin Qur'ani-Kərim də onların pak olması barədə söz açır. Onun sözləri, başqa mə'na daşımasına ehtimal olunmayacağı şəkildə aydındır. Bu əxz etməklik fitnə və zəlalətdən amanda qalmağın yeganə yoludur.
Burada iki sual meydana çıxır ki, yalnız ona cavab verməklə aydınlaşaraq tamamlanır:
1. Keçən hədisdə deyilən Əhli-Beytdən (ə) məqsəd kimlərdir?
2. Nə üçün hədisi sunnilərin dediyi kimi bütün səhabələrdən yox yalnız Əhli-Beytdən (ə) əxz etmək lazımdır?
5. Əhli-Beyt (ə) kimlərdir ?
Müslim "Səhih" kitabında öz sənədilə Səfiyyə-bint-Şeybədən rəvayət edərək deyir: "Aişə dedi: "Peyğəmbər (s) qara tükdən olan əbasını geyinərək evdən xaric oldu, bu zaman Həsən-ibn-Əli (ə) gəldi və Peyğəmbər (s) onu əbanın altına saldı. Sonra Hüseyn (ə) gələrək əbanın altına daxil oldu. Bu minvalla Fatimə (s) və Əli (ə) da əbaya daxil oldular. Bu zaman Peyğəmbər (s) bu ayəni oxudu: “Allah siz Əhli-Beytdən çirkinliyi yox etmək və sizi tərtəmiz, pak etmək istər!” (33.Əhzab surəsi, 33) { "Səhihi-Müslim", "Fəzail" kitabı, "Fəzailil-Həsən və Hüseyn" babı, cild-5, səh-287: "Daruş-Şə'b" mətbəəsi. }
Həmçinin "Səhih-Müslim"də ayənin nə səbəbdən nazil olduğu barədə deyilir: "Peyğəmbər (s) Əlini, Fatiməni, Həsəni və Hüseyni çağıraraq dedi: "Ey mənim Allahım, bunlardır mənim Əhli-Beytim!"
Keçən iki hədisdən aydın olur ki, Peyğəmbərin (s) dövründə onun Əhli-Beyti - Əli, Fatimə və onların iki oğlu idi. Bəs Peyğəmbərin (s) arvadlarının rolu nədən ibarətdir?
Müslim "Səhih" kitabında öz sənədilə Zeyd-ibn-Ərqəmdən, o da Peyğəmbərdən (s) rəvayət edərək deyir: "....Mən sizin üçün iki ağır şeyi tərk edirəm. Onlardan biri Allahın kitabıdır. O, Allahın ipidir. Hər kim ona tabe olarsa hidayət olunar və hər kim onu tərk edərsə azğınlığa düşər. Bu zaman biz dedik: "Onun əhli-beyti kimdir? Arvadlarıdırmı?” Dedi: - “Xeyr, həqiqətən Allaha and olsun ki, əgər bir qadın öz əri ilə bir müddət ömür sürdükdən sonra onu boşayarsa, həmin qadın öz atasının evinə qayıdar. Onun əhli-beyti onun kökü və özündən sonra sədəqə verilməsi haram olan qohum əqrəbasıdır.” “ { Səhih Müslim "Fəzail" kitabı, "Fəqzaimi Əli" babı. Cild 5. Səh 268. "Darüşşəb" mətbəəsi. }
Tirmizi "Səhih" kitabında öz sənədilə Peyğəmbərin (s) oğulluğu Ömər ibn Əbi Sələməddən rəvayət edərək deyir: «Siz ey Əhli-Beyt! Allah sizdən çirkinliyi yox etmək və sizi tərtəmiz, pak etmək istər!» (33.Əhzab surəsi, 33) ayəsi nazil olan zaman Peyğəmbər (s) Fatiməni, Həsəni və Hüseyni çağırdı. Əlidə (ə) Peyğəmbər (s) arxasında dayandı. Peyğəmbər (s) əbasının onların üzlərinə saldı və dedi: - “Ey mənim Allahım, bunlardır mənim Əhli-beytim, bunlardır mənim, sən onlardan çirkinliyi apararaq pak et.” Bu zaman Ümmü Sələmə dedi: - “Ey Allahın Peyğəmbəri, mən də onlarlayamı?” Dedi: "Sən öz yerindəsən və xeyrləsən". { Səhihi-Tirmizi cild 2. Səh 209. }
Əhməd "Müsnəd" kitabında öz sənədilə Ümmu-Sələmdən rəvayət edərək deyir: Peyğəmbər (s) Fatiməyə (ə) dedi: - Ərini və iki oğlunu çağırdı. Peyğəmbər (s) Fərək örtüyünü onların üzərinə örtərək əlini onların üzərinə qoydu və dedi: - “Ey mənim Allahım bunlardır Muhəmmədin ailəsi. Öz salavat və bərəkətini Muhəmməd və onun ailəsi üçün qərar ver. Çünki sən Həmid və Məcidsən.” (yə'ni çünki sən həmd olunan və Əzəmət sahibisən). Ümmü Sələmə deyir: - “Onlarla daxil olmaq üçün əbanı qaldırdım.” Lakin Peyğəmbər (s) onu mənim əlimdən dartaraq dedi: - “Sən xeyrləsən.”
Keçən dəlillərdə Əhli-Beytin (ə) aydın şəkildə tə'yin olunmasına baxmayaraq, bə'zi insanlar e'tiraz əlaməti olaraq "Əhzab" surəsindəki ayəni dəlil gətirir və deyirlər ki, Əhli-Beyt Peyğəmbərin (s) arvadlarına şamildir. Ayə budur:
"Ya Peyğəmbər! Zövcələrinə belə de: Əkər siz dünya həyatını və onun dəbdəbəsini istəyirsinizsə, gəlin sizə talaq haqqınızı verim və gözəl bir tərzdə (Allahın buyurduğu qayda üzrə) boşayım!...
Allah siz Əhli-Beytdən çirkinliyi yox etmək və sizi tərtəmiz, pak etmək istər! { 33.Əhzab surəsi, 28-33 }
Aydın olduğu kimi, Əhli-Beyti Peyğəmbərin (s) arvadlarına şamil edənlərin dəlili budur ki, "təthir" ayəsi Peyğəmbərin (s) arvadlarının şə'ninə nazil olan ayənin bir hissəsidir. Lakin bu rə'yə bir neçə yolla cavab vermək mümkündür:
1) Peyğəmbərin (s) arvadlarını boşanmaqla hədələmək barədə nazil olan Qur'an ayələrindən sonra, ardıcıl olaraq Allahın iradəsilə Əhli-Beyti pak etmə ayəsi gəlir. Bu o demək deyil ki, hər iki halda məqsəd, mütləq Peyğəmbərin (s) arvadları olmalıdır. Çünki, Qur'ani-Kərimdə bu qəbildən olan ayələr çoxdur. Birdə görürsən ki, ayə iki müxtəlif məsələdən təşkil tapıb. Ola bilsin ki, həmin ayədə onların bir yerdə vaqe olmasının səbəbi, iki hadisəni üst-üstə düşməsi olsun. Aşağıda deyilən ayə bunlara misaldır:
Ölü heyvan, qan, donuz əti, Allahdan başqasının adı ilə (bismillah deyilmədən) kəsilmiş, boğulmuş, vurulmuş, yıxılaraq ölmüş, vurulub gəbərmiş, vəhşi heyvanlar tərəfindən parçalanıb yeyilmiş - canı çıxmamış kəsdiyiniz heyvanlar müstəsnadır -, dikinə qoyulmuş daşlar üzərində kəsilmiş heyvanlar və fal oxları ilə pay bölmək sizə haram edildi. Bunlar günahdır. Bu gün gafirlər dininizdən (onu məhv edə bilmədikləri üçün) əllərini üzdülər. Onlardan qorxmayın. Məndən qorxun!
Bu gün dininizi tamamlayıb mükəmməl etdim, sizə olan ne'mətimi başa çatdırdım və bir din kimi sizin üçün İslamı bəyənib seçdim. Hər kəs günaha meyl etmək niyyətində olmayaraq aclıq üzündən (bu haram şeylərdən) zəruri ehtiyacını ödəyəcək qədər yeyə bilər. Allah bağışlayan və rəhm edəndir! { 5.Maidə surəsi, 3 }
Burada görürük ki, ayənin əvvəlində dinin Kamilliyə və ortasında isə haram olmuş yeyintilər barədə söhbət gedir.
2) Bu ayədən məqsəd Peyğəmbərin (s) arvadlarının olmasını sübuta yetirən dəlillərdən biri də odur ki, Peyğəmbərin (s) arvadları barədə söhbət gedərkən ərəb dilinin qrammatikasına uyğun cəm qadın şəkilçilərindən istifadə olunub. Məsələn: -idiniz, sizlərdən; -deyilsiniz; qorxsanız; - evlərində qərar tutun; -bəyənirsiniz... Lakin pak etmə barədə söhbət gedərkən, II şəkil şəxs əvəzliyi dərhal ərəb dilinin qrammatikasına uyğun olaraq cəm kişi şəkilçilərinə çevrilir. Məsələn: sizləri pak edir (kişi cinsi); və sizlərdən deyil (qadın cinsi); -sizləri pak edir (qadın cinsi)
3) Müslim və Tirmizin "Səhih" kitablarında və eyni zamanda Əhmədin "Müsnəd" kitabında olan qəti dəlillər, Peyğəmbərin (s) arvadlarının Əhli-Beytə (ə) aid olmamasını sübut edir. Necə ki, Ümmü-Sələmə Peyğəmbərdən (s) "Ey Allahın Peyğəmbəri, mən də onlardanammı?" soruşduqda O Həzrət (s) "Sən öz yerindəsən və xeyirləsən" cavabını verdi. Həmçinin Müslim rəvayəti də, buna sübutdur ki, deyir: "... Onun Əhli-Beyti kimdir? Arvadlarıdırmı?" Dedi: "Yox."
4) Müslim, Əhməd və başqalarının rəvayət etdiyi "Səqəleyn" hədisi: "Ey insanlar, mən sizin üçün Allahın kitabını və ailəmdən olan Əhli-Beytimi tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız, zəlalətə düşmərsiniz." Burada aydın olur ki, hədisdə qeyd olunanlardan yapışmaq vacibdir. Belə fərz edək ki, hədisdən məqsəd Peyğəmbərin (s) arvadlarıdır və yaxud hədis onlara da şamildir. Elə isə Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanların onlarla bağlılığı nə şəkildə olmalı idi? Onlar öz evlərində qərar tutmaqlarını əmr olunduqları üçün, buna riayət etmək vacib idi. Bu sualın cavabı "Onların hamısı bir vaxtda yaşamışdır" olmasına baxmayaraq, əgər deyilsə ki, bağlılıq onlardan rəvayət olunan hədislər vasitəsilə olur, onda biz də deyərik ki, o arvadların içərisində elələri var ki, onlardan heç bir hədisdə rəvayət olunmayıb.
5) Ayədə olan "çirkinlik"in lüğəti mə'nası günahlara dəlalət edən natəmizlikdir. "Paklıq"ın lüğəti mə'nası isə təqva (pəhrizkalıq)-a dəlalət edən təmizlikdir. Allah-Təalanın onlardan çirkinliyi aparmasından məqsəd onların, naqisliyə səbəb olan işlərdən uzaq və pak olmalarıdır. Günah kiçik olsa belə, bu onu edənin naqisliyinə dəlalət edər. Bu o deməkdir ki, Allah-təala Əhli-Beyti (ə) kiçik və böyük günahların hamısından pak etməsini istəmişdir, o da yalnız ismət və pak olmaqla həyata keçir. Əgər bir nəfər desə ki, ayədəki "pak etmə"dən məqsəd yalnız İlahi nəhy (çəkindirmələr)-lərdən uzaqlaşaraq, onun əmrlərini yerinə yetirməklə olan dini pəhrizkarlıqdır, onda biz deyə bilərik ki, bu qəbul olunmayan bir rə'ydir. Çünki bu qəbildən olan "pak etmə"nin mə'nası Əhli-Beytə (ə) məxsus deyil. Bəlkə o, dini hökmləri yerinə yetirməyə mükəlləf olan hər bir müsəlmana şamildir. Məsələn: Allah-təalanın buyurduğu bu ayə kimi:
Allah sizi çətinliyə salmaq istəməz, lakin o sizi pak, təmiz etmək və sizə olan ne'mətini tamamlamaq (artırmaq) istər ki bəlkə, şükr edasiniz! { 5.Maidə surəsi, 6 }
Beləliklə, bu ayənin haqqlarında nazil olduğu şəxslərin mə'sumluğunu qəbul edirik. Lakin Peyğəmbərin (s) arvadaları mə'sum (günahsız) olmadıqları üçün onarın sırasında deyillər. Həmçinin buna əlavə olaraq deməliyəm ki, hələ indiyədək heç kim bu barədə bir söz deməyib. Əksinə bu məsələ Peyğəmbərin (s) onları boşamaqla hədələməsilə məşhurdur. Bunu da gələn fəsllərdə oxuyacaqsan.
Həmçinin "Səhih-Müslim"də ayənin nə səbəbdən nazil olduğu barədə deyilir: "Peyğəmbər (s) Əlini, Fatiməni, Həsəni və Hüseyni çağıraraq dedi: "Ey mənim Allahım, bunlardır mənim Əhli-Beytim!"
Keçən iki hədisdən aydın olur ki, Peyğəmbərin (s) dövründə onun Əhli-Beyti - Əli, Fatimə və onların iki oğlu idi. Bəs Peyğəmbərin (s) arvadlarının rolu nədən ibarətdir?
Müslim "Səhih" kitabında öz sənədilə Zeyd-ibn-Ərqəmdən, o da Peyğəmbərdən (s) rəvayət edərək deyir: "....Mən sizin üçün iki ağır şeyi tərk edirəm. Onlardan biri Allahın kitabıdır. O, Allahın ipidir. Hər kim ona tabe olarsa hidayət olunar və hər kim onu tərk edərsə azğınlığa düşər. Bu zaman biz dedik: "Onun əhli-beyti kimdir? Arvadlarıdırmı?” Dedi: - “Xeyr, həqiqətən Allaha and olsun ki, əgər bir qadın öz əri ilə bir müddət ömür sürdükdən sonra onu boşayarsa, həmin qadın öz atasının evinə qayıdar. Onun əhli-beyti onun kökü və özündən sonra sədəqə verilməsi haram olan qohum əqrəbasıdır.” “ { Səhih Müslim "Fəzail" kitabı, "Fəqzaimi Əli" babı. Cild 5. Səh 268. "Darüşşəb" mətbəəsi. }
Tirmizi "Səhih" kitabında öz sənədilə Peyğəmbərin (s) oğulluğu Ömər ibn Əbi Sələməddən rəvayət edərək deyir: «Siz ey Əhli-Beyt! Allah sizdən çirkinliyi yox etmək və sizi tərtəmiz, pak etmək istər!» (33.Əhzab surəsi, 33) ayəsi nazil olan zaman Peyğəmbər (s) Fatiməni, Həsəni və Hüseyni çağırdı. Əlidə (ə) Peyğəmbər (s) arxasında dayandı. Peyğəmbər (s) əbasının onların üzlərinə saldı və dedi: - “Ey mənim Allahım, bunlardır mənim Əhli-beytim, bunlardır mənim, sən onlardan çirkinliyi apararaq pak et.” Bu zaman Ümmü Sələmə dedi: - “Ey Allahın Peyğəmbəri, mən də onlarlayamı?” Dedi: "Sən öz yerindəsən və xeyrləsən". { Səhihi-Tirmizi cild 2. Səh 209. }
Əhməd "Müsnəd" kitabında öz sənədilə Ümmu-Sələmdən rəvayət edərək deyir: Peyğəmbər (s) Fatiməyə (ə) dedi: - Ərini və iki oğlunu çağırdı. Peyğəmbər (s) Fərək örtüyünü onların üzərinə örtərək əlini onların üzərinə qoydu və dedi: - “Ey mənim Allahım bunlardır Muhəmmədin ailəsi. Öz salavat və bərəkətini Muhəmməd və onun ailəsi üçün qərar ver. Çünki sən Həmid və Məcidsən.” (yə'ni çünki sən həmd olunan və Əzəmət sahibisən). Ümmü Sələmə deyir: - “Onlarla daxil olmaq üçün əbanı qaldırdım.” Lakin Peyğəmbər (s) onu mənim əlimdən dartaraq dedi: - “Sən xeyrləsən.”
Keçən dəlillərdə Əhli-Beytin (ə) aydın şəkildə tə'yin olunmasına baxmayaraq, bə'zi insanlar e'tiraz əlaməti olaraq "Əhzab" surəsindəki ayəni dəlil gətirir və deyirlər ki, Əhli-Beyt Peyğəmbərin (s) arvadlarına şamildir. Ayə budur:
"Ya Peyğəmbər! Zövcələrinə belə de: Əkər siz dünya həyatını və onun dəbdəbəsini istəyirsinizsə, gəlin sizə talaq haqqınızı verim və gözəl bir tərzdə (Allahın buyurduğu qayda üzrə) boşayım!...
Allah siz Əhli-Beytdən çirkinliyi yox etmək və sizi tərtəmiz, pak etmək istər! { 33.Əhzab surəsi, 28-33 }
Aydın olduğu kimi, Əhli-Beyti Peyğəmbərin (s) arvadlarına şamil edənlərin dəlili budur ki, "təthir" ayəsi Peyğəmbərin (s) arvadlarının şə'ninə nazil olan ayənin bir hissəsidir. Lakin bu rə'yə bir neçə yolla cavab vermək mümkündür:
1) Peyğəmbərin (s) arvadlarını boşanmaqla hədələmək barədə nazil olan Qur'an ayələrindən sonra, ardıcıl olaraq Allahın iradəsilə Əhli-Beyti pak etmə ayəsi gəlir. Bu o demək deyil ki, hər iki halda məqsəd, mütləq Peyğəmbərin (s) arvadları olmalıdır. Çünki, Qur'ani-Kərimdə bu qəbildən olan ayələr çoxdur. Birdə görürsən ki, ayə iki müxtəlif məsələdən təşkil tapıb. Ola bilsin ki, həmin ayədə onların bir yerdə vaqe olmasının səbəbi, iki hadisəni üst-üstə düşməsi olsun. Aşağıda deyilən ayə bunlara misaldır:
Ölü heyvan, qan, donuz əti, Allahdan başqasının adı ilə (bismillah deyilmədən) kəsilmiş, boğulmuş, vurulmuş, yıxılaraq ölmüş, vurulub gəbərmiş, vəhşi heyvanlar tərəfindən parçalanıb yeyilmiş - canı çıxmamış kəsdiyiniz heyvanlar müstəsnadır -, dikinə qoyulmuş daşlar üzərində kəsilmiş heyvanlar və fal oxları ilə pay bölmək sizə haram edildi. Bunlar günahdır. Bu gün gafirlər dininizdən (onu məhv edə bilmədikləri üçün) əllərini üzdülər. Onlardan qorxmayın. Məndən qorxun!
Bu gün dininizi tamamlayıb mükəmməl etdim, sizə olan ne'mətimi başa çatdırdım və bir din kimi sizin üçün İslamı bəyənib seçdim. Hər kəs günaha meyl etmək niyyətində olmayaraq aclıq üzündən (bu haram şeylərdən) zəruri ehtiyacını ödəyəcək qədər yeyə bilər. Allah bağışlayan və rəhm edəndir! { 5.Maidə surəsi, 3 }
Burada görürük ki, ayənin əvvəlində dinin Kamilliyə və ortasında isə haram olmuş yeyintilər barədə söhbət gedir.
2) Bu ayədən məqsəd Peyğəmbərin (s) arvadlarının olmasını sübuta yetirən dəlillərdən biri də odur ki, Peyğəmbərin (s) arvadları barədə söhbət gedərkən ərəb dilinin qrammatikasına uyğun cəm qadın şəkilçilərindən istifadə olunub. Məsələn: -idiniz, sizlərdən; -deyilsiniz; qorxsanız; - evlərində qərar tutun; -bəyənirsiniz... Lakin pak etmə barədə söhbət gedərkən, II şəkil şəxs əvəzliyi dərhal ərəb dilinin qrammatikasına uyğun olaraq cəm kişi şəkilçilərinə çevrilir. Məsələn: sizləri pak edir (kişi cinsi); və sizlərdən deyil (qadın cinsi); -sizləri pak edir (qadın cinsi)
3) Müslim və Tirmizin "Səhih" kitablarında və eyni zamanda Əhmədin "Müsnəd" kitabında olan qəti dəlillər, Peyğəmbərin (s) arvadlarının Əhli-Beytə (ə) aid olmamasını sübut edir. Necə ki, Ümmü-Sələmə Peyğəmbərdən (s) "Ey Allahın Peyğəmbəri, mən də onlardanammı?" soruşduqda O Həzrət (s) "Sən öz yerindəsən və xeyirləsən" cavabını verdi. Həmçinin Müslim rəvayəti də, buna sübutdur ki, deyir: "... Onun Əhli-Beyti kimdir? Arvadlarıdırmı?" Dedi: "Yox."
4) Müslim, Əhməd və başqalarının rəvayət etdiyi "Səqəleyn" hədisi: "Ey insanlar, mən sizin üçün Allahın kitabını və ailəmdən olan Əhli-Beytimi tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız, zəlalətə düşmərsiniz." Burada aydın olur ki, hədisdə qeyd olunanlardan yapışmaq vacibdir. Belə fərz edək ki, hədisdən məqsəd Peyğəmbərin (s) arvadlarıdır və yaxud hədis onlara da şamildir. Elə isə Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra müsəlmanların onlarla bağlılığı nə şəkildə olmalı idi? Onlar öz evlərində qərar tutmaqlarını əmr olunduqları üçün, buna riayət etmək vacib idi. Bu sualın cavabı "Onların hamısı bir vaxtda yaşamışdır" olmasına baxmayaraq, əgər deyilsə ki, bağlılıq onlardan rəvayət olunan hədislər vasitəsilə olur, onda biz də deyərik ki, o arvadların içərisində elələri var ki, onlardan heç bir hədisdə rəvayət olunmayıb.
5) Ayədə olan "çirkinlik"in lüğəti mə'nası günahlara dəlalət edən natəmizlikdir. "Paklıq"ın lüğəti mə'nası isə təqva (pəhrizkalıq)-a dəlalət edən təmizlikdir. Allah-Təalanın onlardan çirkinliyi aparmasından məqsəd onların, naqisliyə səbəb olan işlərdən uzaq və pak olmalarıdır. Günah kiçik olsa belə, bu onu edənin naqisliyinə dəlalət edər. Bu o deməkdir ki, Allah-təala Əhli-Beyti (ə) kiçik və böyük günahların hamısından pak etməsini istəmişdir, o da yalnız ismət və pak olmaqla həyata keçir. Əgər bir nəfər desə ki, ayədəki "pak etmə"dən məqsəd yalnız İlahi nəhy (çəkindirmələr)-lərdən uzaqlaşaraq, onun əmrlərini yerinə yetirməklə olan dini pəhrizkarlıqdır, onda biz deyə bilərik ki, bu qəbul olunmayan bir rə'ydir. Çünki bu qəbildən olan "pak etmə"nin mə'nası Əhli-Beytə (ə) məxsus deyil. Bəlkə o, dini hökmləri yerinə yetirməyə mükəlləf olan hər bir müsəlmana şamildir. Məsələn: Allah-təalanın buyurduğu bu ayə kimi:
Allah sizi çətinliyə salmaq istəməz, lakin o sizi pak, təmiz etmək və sizə olan ne'mətini tamamlamaq (artırmaq) istər ki bəlkə, şükr edasiniz! { 5.Maidə surəsi, 6 }
Beləliklə, bu ayənin haqqlarında nazil olduğu şəxslərin mə'sumluğunu qəbul edirik. Lakin Peyğəmbərin (s) arvadaları mə'sum (günahsız) olmadıqları üçün onarın sırasında deyillər. Həmçinin buna əlavə olaraq deməliyəm ki, hələ indiyədək heç kim bu barədə bir söz deməyib. Əksinə bu məsələ Peyğəmbərin (s) onları boşamaqla hədələməsilə məşhurdur. Bunu da gələn fəsllərdə oxuyacaqsan.
6. Əhli-Beytin (ə) ismətini sübuta yetirən digər dəlillər
1) "Səqəleyn” hədisi: (Mən sizin üçün Allahın kitabı və Əhli-Beytimdən olan ailəmi tərk edirəm. Əgər onlardan yapışsanız, zəlalətə uğramarsınız). Peyğəmbərin (s) tapşırdığından belə aydın olur ki, zəlalətə düşməmək üçün əsas şərt, Kitab və ailəyə olan bağlılıqdır. Xəta və səhvləri olan bir şəxsin zəlalətdən amanda olması ağıl qəbul etməyən bir məsələdir. Bu "Səqəleyn"in ismətinə (günahsızlığına) olan bir dəlildir; Allahın kitabı (ən böyük ağır yük) ki, Allah-təala onun barəsində buyurur: (ayə) və Əhli- Beyt (böyük ağır yük).
2) Qur'an ayəsi: (Ya Muhəmməd) Yadına sal ki, İbrahimi öz Rəbbi bir neçə sözlə imtahana çəkdiyi zaman o, Allahın əmrlərini tamamilə yerinə yetirdi. Belə olduqda Allah ona: Səni insanlara imam tə'yin edəcəyəm - dedi. İbrahim isə: Nəslimdən necə? -deyə soruşdu. Allah zalimlər mənim imamlığıma nail olmazlar - buyurdu. { 2.Bəqərə surəsi, 124 }
Bu ayə İmamətin ulu və ali məqamına işarədir. Həmçinin bu ona dəlildir ki, Allahın əhdinə (yə'ni bəşəriyyət üçün imam olmağa) zalım şəxs nail ola bilməz. Çünki, kiçik və böyük səhvlər, onu işlədəni zalım qərar verər. Gərək İmam hər hansı xəta və ya günahdan mə'sum olsun.
3. "Mustədrəkus-Səhiheyn" kitabında Hakim öz sənədilə Hənəşil-Kinanidən rəvayət edərək deyir: "Dedi: "Əbu-Zərin Kə'bə qapısından tutaraq dediyi sözləri eşitdim: "Ey insanlar hər kim məni tanıyıbsa, tanıyıbdır və hər kim məni tanımırsa, mən Əbu-Zərəm, eşitdim ki, Peyğəmbər (s) deyir: "Əhli-Beytimin sizə olan nisbəti Nuhun gəmisi mislindədir. Hər kim ona minərsə nicat tapar və hər kim ondan üz çevirsə həlak olar." {Mustədrəkus-səhiheyn, cild 2, səh.343. } Hakim deyir: "Bu hədisin sənədi doğrudur."
4. Həmçinin "Mustədrəkus-səhiheyn" kitabında İbn-Abbasdan rəvayət olunan sənədli hədisdə deyilir: "Peyğəmbər (s) dedi: "Ulduzlar yer əhalisinin həlak olmasından bir amandır. Əhli-Beytim isə ümmətimin ixtilafa düşməsindən bir amandır. Əgər ərəb qəbilələrindən biri onlarla müxalif olsalar, ixtilafa uğrayaraq iblisin dəstəsindən olarlar." { Mustədrəkus-səhiheyn, cild 3, səh.149. }
5. Əhli-Beytin (ə) nail olduğu bu ali məqamın geniş izahına əlavə olaraq, Səhihi-Buxaridə rəvayət olunan bə'zi hədisləri zikr edirik. Bu hədislər onlardan başqa heç birinin, hətta bütün səhabələr və Peyğəmbərin (s) arvadlarına nəsib olmayan "Əleyhuməs-səlam" (yə'ni salam olsun onlara) sözü ilə tə'rif olmalarına işarədir. Bu qəbildən olan hədisləri Buxari öz "Səhih" kitabında rəvayət etmişdir: . "Əli (ə.s) demişdir: "Mənim hərbdən əldə olunmuş qənimətdən bir dişi qoca dəvə payım var idi. Peyğəmbər (s.ə.v.) də mənə xümsdan bir dişi qoca dəvə verdi. Peyğəmbərin (s.ə.v.) qızı Fatimə (ə.s) ilə evlənmək istəyərkən...
Həmçinin... Peyğəmbər (s.ə.v.) bir gecə Fatimə və Əlinin (ə.s) qapısını namaz üçün döydü. {Səhihil-Buxari. Cild 3. Səh 171. "Əl-buyu" kitabı. "Mə qilə fis-sivaq" babı. "Məktəbətür-riyaz-əl-hədisə" mətbəəsi. } Başqa bir rəvayətdə deyilir: - ... Dedi: -Peyğəmbəri (s.ə.v.) gördüm və Həsən-ibn-Əli (ə.s) ona oxşayırdı...) { Səhihul-Buxari , cild 4. Səh 486. "Əl-mənaqib" kitabı. "Sifətun-nəbiyy səlləllahu əleyhi və alihi" babı. Eyni mətbəə. } Həmçinin: (...Əli-ibn-Hüseyndən (ə.s) rəvayət edir ki, ona xəbər verdi...) { Səhihi-Buxari. Cild 9. Səh 418. "Tovhid" kitabı "fil-məşiə vəl iradə" babı. Eyni mətbəə. }
Ola bilsin bir nəfər desin ki, bu onların üstün olmasına dəlalət etmir. Lakin bir sual ortaya çıxır. "Bəs nə üçün bu söz yalnız onlara məxsusdur?"
6. Peyğəmbər (s) özü ilə birgə ailəsinə də səlavat göndərməyi əmr etmişdi. Buxari "Səhih" kitabında öz sənədilə Əbdür-rəhman-ibn-Əbu Leyladan rəvayət edərək deyir: Kəb-ibn-Əcizə ilə rastlaşdım və dedi: "Mənə hədiyyə verildi. Peyğəmbər (s) bizim qarşımıza çıxdı və biz ona dedik: "Ey Allahın rəsulu, sənə necə salam verməyi öyrəndik. Bəs sənə necə salavat göndərək? Dedi: -deyin Əllahümmə səlli əla Muhəmmədin və ali Muhəmməd. Kəma sələytə əla İbrahimə və əla ali İbrahim. İnnəkə həmidun məcid". { Səhihi-Buxari. Cild 8. Səh 245, "Əd-də'vat kitabı. "Əs-səlatu ələn nəbiyyi" babı. "Məktəbətur-riyaz" mətbəəsi. } Bu hədisin əlamətliyindən belə aydın olur ki, Həzrət İbrahim (ə) və onun ailəsi bir tərəfdə, Həzrət Muhəmməd (s) və onun ailəsi isə başqa bir tərəfdədir. İbrahim (ə) - peyğəmbər olmuşdur. Həmçinin onun ailəsi də peyğəmbərlər və özündən sonra insanların müraciət etdiyi insanlar olmuşlar. Eyni zamanda Muhəmmədin (s) ailəsi onun risalətinin əmin xəzinədarı olmuşlar ki, müsəlmanlar, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra onlara müraciət etməyə əmr olunmuşlar.
Lakin onlar İbrahimin (ə) ailəsi kimi peyğəmbər deyil, imam olmuşlar. Necə ki, Peyğəmbər (s) bir hədisdə Əliyə (ə) deyir: -Məgər razı deyilsənmi sən mənə Harunun Musaya olan mənzilətində olasan. Lakin məndən sonra Peyğəmbər yoxdur. { Səhihi-Buxari. Cild 5. Səh 492. "Əl-məcazi" kitabı. "Ğəzəti-Təbuk" babı. “Məktəbətur-riyaz" mətbəəsi. } Gələn hədislərdə bu barədə söhbət açılacaq.
Keçənlərdən belə mə'lum oldu ki, Allah-təala Əhli-Beyti (ə) ismət və paklıqla xüsusiyyətləndirib. Onlar İslam risalətini gələcək nəsillərə çatdırıb təhrifçilərin təhrifindən və şəkk edənlərin şəkkindən qoruyaraq Peyğəmbərdən (s) sonra onun boş yerini doldurmağa vəsf olunblar. Peyğəmbərin (s) İlahi şəriətin təbliğini, əgər e'tibarlı əllərdə deyilsə, qorumağın nə faydası var? Keçmiş şəriətlərin başına gətirilən oyunlar, bu sualın dolğun cavabıdır. Necə ki, onların ardıcılları öz şəriətlərinin göstərişlərini peyğəmbərlərinin vəfatından sonra kimdən gəldi götürdülər və bununla da Allahın xəbər verdiyi kimi təhrifə uğradılar: (ayə).
Sözün qısası budur ki, İlahi-Şəriəti qorumaq üçün yalnız Qur'an nəsillərini artırma və nöqsanlarından qorumaq kifayət deyildir.
Buna görə də imamət, vəhydən başqa öz ümumi vəzifələrilə peyğəmbərliyin davamı hesab olunur. Vəhy isə yalnız peyğəmbərliyə məxsusdur. İmamətin peyğəmbərliyinin davamı olmasından məqsəd, şəriəti elm və əməllə hifz etməkdir. İlahi-Şəriətin düzgün və obyektiv surətdə gələcək nəsillərə çatdırılması üçün imamın mə'sum olması zəruridir. Peyğəmbərin (s) Əhli-Beytindən (ə) olan on iki imam bu cür olmuşdur.
2) Qur'an ayəsi: (Ya Muhəmməd) Yadına sal ki, İbrahimi öz Rəbbi bir neçə sözlə imtahana çəkdiyi zaman o, Allahın əmrlərini tamamilə yerinə yetirdi. Belə olduqda Allah ona: Səni insanlara imam tə'yin edəcəyəm - dedi. İbrahim isə: Nəslimdən necə? -deyə soruşdu. Allah zalimlər mənim imamlığıma nail olmazlar - buyurdu. { 2.Bəqərə surəsi, 124 }
Bu ayə İmamətin ulu və ali məqamına işarədir. Həmçinin bu ona dəlildir ki, Allahın əhdinə (yə'ni bəşəriyyət üçün imam olmağa) zalım şəxs nail ola bilməz. Çünki, kiçik və böyük səhvlər, onu işlədəni zalım qərar verər. Gərək İmam hər hansı xəta və ya günahdan mə'sum olsun.
3. "Mustədrəkus-Səhiheyn" kitabında Hakim öz sənədilə Hənəşil-Kinanidən rəvayət edərək deyir: "Dedi: "Əbu-Zərin Kə'bə qapısından tutaraq dediyi sözləri eşitdim: "Ey insanlar hər kim məni tanıyıbsa, tanıyıbdır və hər kim məni tanımırsa, mən Əbu-Zərəm, eşitdim ki, Peyğəmbər (s) deyir: "Əhli-Beytimin sizə olan nisbəti Nuhun gəmisi mislindədir. Hər kim ona minərsə nicat tapar və hər kim ondan üz çevirsə həlak olar." {Mustədrəkus-səhiheyn, cild 2, səh.343. } Hakim deyir: "Bu hədisin sənədi doğrudur."
4. Həmçinin "Mustədrəkus-səhiheyn" kitabında İbn-Abbasdan rəvayət olunan sənədli hədisdə deyilir: "Peyğəmbər (s) dedi: "Ulduzlar yer əhalisinin həlak olmasından bir amandır. Əhli-Beytim isə ümmətimin ixtilafa düşməsindən bir amandır. Əgər ərəb qəbilələrindən biri onlarla müxalif olsalar, ixtilafa uğrayaraq iblisin dəstəsindən olarlar." { Mustədrəkus-səhiheyn, cild 3, səh.149. }
5. Əhli-Beytin (ə) nail olduğu bu ali məqamın geniş izahına əlavə olaraq, Səhihi-Buxaridə rəvayət olunan bə'zi hədisləri zikr edirik. Bu hədislər onlardan başqa heç birinin, hətta bütün səhabələr və Peyğəmbərin (s) arvadlarına nəsib olmayan "Əleyhuməs-səlam" (yə'ni salam olsun onlara) sözü ilə tə'rif olmalarına işarədir. Bu qəbildən olan hədisləri Buxari öz "Səhih" kitabında rəvayət etmişdir: . "Əli (ə.s) demişdir: "Mənim hərbdən əldə olunmuş qənimətdən bir dişi qoca dəvə payım var idi. Peyğəmbər (s.ə.v.) də mənə xümsdan bir dişi qoca dəvə verdi. Peyğəmbərin (s.ə.v.) qızı Fatimə (ə.s) ilə evlənmək istəyərkən...
Həmçinin... Peyğəmbər (s.ə.v.) bir gecə Fatimə və Əlinin (ə.s) qapısını namaz üçün döydü. {Səhihil-Buxari. Cild 3. Səh 171. "Əl-buyu" kitabı. "Mə qilə fis-sivaq" babı. "Məktəbətür-riyaz-əl-hədisə" mətbəəsi. } Başqa bir rəvayətdə deyilir: - ... Dedi: -Peyğəmbəri (s.ə.v.) gördüm və Həsən-ibn-Əli (ə.s) ona oxşayırdı...) { Səhihul-Buxari , cild 4. Səh 486. "Əl-mənaqib" kitabı. "Sifətun-nəbiyy səlləllahu əleyhi və alihi" babı. Eyni mətbəə. } Həmçinin: (...Əli-ibn-Hüseyndən (ə.s) rəvayət edir ki, ona xəbər verdi...) { Səhihi-Buxari. Cild 9. Səh 418. "Tovhid" kitabı "fil-məşiə vəl iradə" babı. Eyni mətbəə. }
Ola bilsin bir nəfər desin ki, bu onların üstün olmasına dəlalət etmir. Lakin bir sual ortaya çıxır. "Bəs nə üçün bu söz yalnız onlara məxsusdur?"
6. Peyğəmbər (s) özü ilə birgə ailəsinə də səlavat göndərməyi əmr etmişdi. Buxari "Səhih" kitabında öz sənədilə Əbdür-rəhman-ibn-Əbu Leyladan rəvayət edərək deyir: Kəb-ibn-Əcizə ilə rastlaşdım və dedi: "Mənə hədiyyə verildi. Peyğəmbər (s) bizim qarşımıza çıxdı və biz ona dedik: "Ey Allahın rəsulu, sənə necə salam verməyi öyrəndik. Bəs sənə necə salavat göndərək? Dedi: -deyin Əllahümmə səlli əla Muhəmmədin və ali Muhəmməd. Kəma sələytə əla İbrahimə və əla ali İbrahim. İnnəkə həmidun məcid". { Səhihi-Buxari. Cild 8. Səh 245, "Əd-də'vat kitabı. "Əs-səlatu ələn nəbiyyi" babı. "Məktəbətur-riyaz" mətbəəsi. } Bu hədisin əlamətliyindən belə aydın olur ki, Həzrət İbrahim (ə) və onun ailəsi bir tərəfdə, Həzrət Muhəmməd (s) və onun ailəsi isə başqa bir tərəfdədir. İbrahim (ə) - peyğəmbər olmuşdur. Həmçinin onun ailəsi də peyğəmbərlər və özündən sonra insanların müraciət etdiyi insanlar olmuşlar. Eyni zamanda Muhəmmədin (s) ailəsi onun risalətinin əmin xəzinədarı olmuşlar ki, müsəlmanlar, Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra onlara müraciət etməyə əmr olunmuşlar.
Lakin onlar İbrahimin (ə) ailəsi kimi peyğəmbər deyil, imam olmuşlar. Necə ki, Peyğəmbər (s) bir hədisdə Əliyə (ə) deyir: -Məgər razı deyilsənmi sən mənə Harunun Musaya olan mənzilətində olasan. Lakin məndən sonra Peyğəmbər yoxdur. { Səhihi-Buxari. Cild 5. Səh 492. "Əl-məcazi" kitabı. "Ğəzəti-Təbuk" babı. “Məktəbətur-riyaz" mətbəəsi. } Gələn hədislərdə bu barədə söhbət açılacaq.
Keçənlərdən belə mə'lum oldu ki, Allah-təala Əhli-Beyti (ə) ismət və paklıqla xüsusiyyətləndirib. Onlar İslam risalətini gələcək nəsillərə çatdırıb təhrifçilərin təhrifindən və şəkk edənlərin şəkkindən qoruyaraq Peyğəmbərdən (s) sonra onun boş yerini doldurmağa vəsf olunblar. Peyğəmbərin (s) İlahi şəriətin təbliğini, əgər e'tibarlı əllərdə deyilsə, qorumağın nə faydası var? Keçmiş şəriətlərin başına gətirilən oyunlar, bu sualın dolğun cavabıdır. Necə ki, onların ardıcılları öz şəriətlərinin göstərişlərini peyğəmbərlərinin vəfatından sonra kimdən gəldi götürdülər və bununla da Allahın xəbər verdiyi kimi təhrifə uğradılar: (ayə).
Sözün qısası budur ki, İlahi-Şəriəti qorumaq üçün yalnız Qur'an nəsillərini artırma və nöqsanlarından qorumaq kifayət deyildir.
Buna görə də imamət, vəhydən başqa öz ümumi vəzifələrilə peyğəmbərliyin davamı hesab olunur. Vəhy isə yalnız peyğəmbərliyə məxsusdur. İmamətin peyğəmbərliyinin davamı olmasından məqsəd, şəriəti elm və əməllə hifz etməkdir. İlahi-Şəriətin düzgün və obyektiv surətdə gələcək nəsillərə çatdırılması üçün imamın mə'sum olması zəruridir. Peyğəmbərin (s) Əhli-Beytindən (ə) olan on iki imam bu cür olmuşdur.
7. İmamların sayını sübut edən dəlillər
Həzrət Muhəmməd (s) özündən sonra Qureyşdən on iki imam və ya xəlifənin olmasını xəbər vermişdir. Buxari "Səhih" kitabında öz sənədilə Cabir-ibn-Səmrədən rəvayət edərək deyir: - Eşitdim ki, Peyğəmbər (s) deyir: "On iki əmir olacaq: Daha başqa bir söz də dedi ki, eşitmədim. Atam dedi ki, o, deyir: "Onların hamısı Qureyşdəndir". { Səhihi-Buxari. Cild 9. Səh 250. "Əl-əhkam" kitabı. "Səyəkunu isney aşara əmirən" babı. "Məktəbətur riyaz" mətbəəsi }
Müslim öz səhihində rəvayət edərək dedi: "Qiyamət günündən din qalacaq və ya sizin üçün on iki xəlifə gələçək ki, onların hamısı qureyşdəndir.” { Səhihi-Müslim. "Əl-imarət" kitabı. "Ən-nasutəbi'ə li qureyş" babı. Cild 4. Səh 482. "Darduş-şə'b bişərhin-nəcəbi" mətbəəsi. }
Həmçinin Müslim "Səhih" kitabında başqa bir hədis rəvayət edərək deyir: "İnsanların işi, onlara on iki imam rəhbərlik etməyənədək rəvan olmaz". { Səhih-Müslim "Əl-imarət" kitabı. "Ən-nasu təbiə liqureyş" babı. Cild 4. Səh 482. "Daruş-hə'b bişərhin-nəvəvi" mətbəəsi. }
Əhməd "Müsnəd" kitabında öz sənədilə Abdullah-ibn-Məs'uddan rəvayət edərək deyir: -Peyğəmbərdən (s) xəlifələr barədə soruşduqda dedi: - Onların sayı Bəni-İsrail rəhbərləri kimi on iki nəfərdir". { Müsnədi-Əhməd. Cild 1, səh 389. }
Əhli-kitabın "Tövrat"ında da bu barədə söz açılır: - Allah-təala İbrahimi İsmaillə müjdələdi, və onun da nəslini çoxaldaraq on iki əmir və əzəmətli ümmət qərar verdi. { Səfrit-təkbin. 20:17 }
Əzəmətli ümmətdən məqsəd, İsmailın (ə) nəslindən qaynaqlanan Həzrəti Muhəmmədin (s) ümməti və o Həzrətdən (s) sonra xəlifə və ya imam olan on iki əmirdir. Onlarda Həzrət Muhəmmədin (s) nəslindən qaynaqlanır. Əvvəldə deyilən səhih hədislərdən məqsəd də onlardır.
Ola bilsin ki, sünni alimlərinin heyrətdə qaldıqları məsələlərdən biridir. Hansı ki, adı çəkilən on iki xəlifənin kimliyini eyni mə'nalı və qənaətbəxş şəkildə açıqlaya bilməmişlər. Halbu ki, onların barəsində çoxlu səhih hədislərdə söhbət açılır. Hətta bu məsələ onlar üçün çaşdırıcı tapmacaya çevrilib. Onların bu məsələ ətrafında olan açıqlamaları anlaşılmazlıqla doludur. Əksər hallarda bu anlaşılmazlıq on iki nəfərin sayını istənilən xəlifələr toplumu ilə uyğunsuz olmaqla, aparıb qaranlıq yollara çatdırır. Bu xəlifələrin sayı əvvəl dörd xəlifədən başlayıb, Əməvi, Abbasi, və Osmani xəlifələrində qurtarır. Məgər adı çəkilən on iki nəfər bu xəlifələrdəndirmi?
Onların çaşqınlıqları, misal gətirəcəyimiz bu hədisdə üzə çıxır; Süyuti deyir: "Dörd xəlifə Həsən, Müaviyə, İbn-Zübeyr və Ömər ibn-Əbdül-Əziz on iki nəfərdəndir. Bunların sayı səkkiz nəfər oldu. Ehtimal olunur ki, Əməvilərdən olan Ömər-ibn Əbdül-Əziz kimi, Abbasilərdən olan Mehi-əl-Abbasi də onlardan olsun. Həmçinin Tahir-əl-Abbasi də ədalətli şəxs olduğu üçün onlardan hesab olunur. Yerdə iki gözlənilən şəxs qalır. Onlardan biri də Əhli-Beytdən olduğu üçün Mehdidir.” { Tarixi-Süyuti, səh 12 }
"On iki qeyri-mə'lum xəlifənin açıqlamasında heyran qalmışlar" deyərək biz, onların alimlərini nəzərdə tuturuq. Lakin aşağı təbəqəyə gəldikdə isə, bu qəbilədən olan hədislər, əksər hallarda heç onların qulaqları belə eşitməyib. Hansı ki, bu hədislər Peyğəmbərin (s) xəlifələrinin sayını sübuta yetirir və ya həmin hədislər "Səqəleyn"lə olan bağlılığa əmr edir. Bundan başqa həmin hədislərdə Əhli-Beytin (ə) fəzilətlərinə də işarə olunur. Bunların hamısı əhli-sünnət alimlərinin "Səhih" kitablarında mövcuddur.
Mən, Doktor Əhməd Nofəllə (İordaniya universitetində "Şəriət" fakultəsinin müəllimi) dialoqa girərkən çox təəcübləndim. O "on iki xəlifə" hədisini mənim qondarmam olduğunu və bu hədisin sünnü hədis kitablarında olmamasını söylədi. Sonra dərhal məclisi tərk edərək dialoqun tamamlanmasını rədd etdi. Bu hadisə Manilada etdiyi mühazirə və şiə və şiəlik ətrafında olan bə'zi suallara cavab verdikdən sonra baş verdi. E'tiqad etdiyim həqiqəti dəyişdirdiyi üçün, yol verdiyi səhvlərin əleyhinə e'tiraz etdim. Şiəliyin, onun iddia etdiyi kimi "Səbailik" yox, Muhəmmədin (s) yolu ilə gedən bir məzhəb olduğunu sübut edən bə'zi hədisləri ona göstərdim. Bu hadisəni qeyd etməkdə məqsədimiz həmin fəzilətli ustadı (Allah onu bağışlasın) gözdən salmaq deyil. Məqsəd yalnız üzə çıxması gərəkli olan həqiqətə bir işarədir. Həqiqətəndə təəsübkeşlik bə'zi insanları bundan artıq işlərə də sövq edir. Qəribədir, necə ola bilər ki, bir insan, həqiqətini bilmədiyi hər hansı mövzu ətrafında olan suallara cavab verməyə can atır? Ələlxüsus bu mövzular dini işlərlə əlaqədar olmuş ola? Görəsən elmsiz fətva verməyin hökmü nədir? Və lə həvla və lə quvvətə illa billah!
Beləliklə, sünnülərin "on iki qeyri müəyyən xəlifə"-nin həllində heyrətdə qaldıqları və onlara (həmin xəlifələrə) dəlalət edən gün kimi aydın səhih hədisləri bir çoxunun dandığı bir vaxtda görürük ki, "on iki imamçı" şiə məzhəbi Peyğəmbərin (s) ailəsinin yolu ilə gedirlər. Bununlada onlar bu məsələnin üzərinə işıq salmışlar. Keçən hədislərdən məqsəd Peyğəmbərin (s) ailəsindən olan on iki imamın olmasını bəyan etdilər. Həmin məsələnin həlli üçün öz hədis kitablarında mövcud olan və Peyğəmbərin (s) pak ailəsinin vasitəsilə rəvayət olunan hədisləri dəlil gətirmişlər. Onları tanımaq üçün heç bir şəkkə yer qalmayacağı bir şəkildə adları bəyan olmuşdur. Onların adları budur:
1. Əli ibn Əbu-Talib (əmirəl-mö'minin)
2. Həsən ibn Əli (Sibt)
3. Hüseyn ibn Əli (Seyyiduş-şühəda)
4. Əli ibn Hüseyn (Zeynül abidin)
5. Muhəmməd ibn Əli (Baqir)
6. Cə'fər ibn Muhəmməd (Sadiq)
7. Musa ibn Cə'fər (Kazım)
8. Əli ibn Musa (Rza)
9. Muhəmməd ibn Əli (Cavad)
10. Əli ibn Muhəmməd (Hadi)
11. Həsən ibn Əli (Əsgəri)
12. Muhəmməd ibn Həsən (Mehdi-əl-Muntəzər-əccələllahu fərəcəhuş-şərif).
Müslim öz səhihində rəvayət edərək dedi: "Qiyamət günündən din qalacaq və ya sizin üçün on iki xəlifə gələçək ki, onların hamısı qureyşdəndir.” { Səhihi-Müslim. "Əl-imarət" kitabı. "Ən-nasutəbi'ə li qureyş" babı. Cild 4. Səh 482. "Darduş-şə'b bişərhin-nəcəbi" mətbəəsi. }
Həmçinin Müslim "Səhih" kitabında başqa bir hədis rəvayət edərək deyir: "İnsanların işi, onlara on iki imam rəhbərlik etməyənədək rəvan olmaz". { Səhih-Müslim "Əl-imarət" kitabı. "Ən-nasu təbiə liqureyş" babı. Cild 4. Səh 482. "Daruş-hə'b bişərhin-nəvəvi" mətbəəsi. }
Əhməd "Müsnəd" kitabında öz sənədilə Abdullah-ibn-Məs'uddan rəvayət edərək deyir: -Peyğəmbərdən (s) xəlifələr barədə soruşduqda dedi: - Onların sayı Bəni-İsrail rəhbərləri kimi on iki nəfərdir". { Müsnədi-Əhməd. Cild 1, səh 389. }
Əhli-kitabın "Tövrat"ında da bu barədə söz açılır: - Allah-təala İbrahimi İsmaillə müjdələdi, və onun da nəslini çoxaldaraq on iki əmir və əzəmətli ümmət qərar verdi. { Səfrit-təkbin. 20:17 }
Əzəmətli ümmətdən məqsəd, İsmailın (ə) nəslindən qaynaqlanan Həzrəti Muhəmmədin (s) ümməti və o Həzrətdən (s) sonra xəlifə və ya imam olan on iki əmirdir. Onlarda Həzrət Muhəmmədin (s) nəslindən qaynaqlanır. Əvvəldə deyilən səhih hədislərdən məqsəd də onlardır.
Ola bilsin ki, sünni alimlərinin heyrətdə qaldıqları məsələlərdən biridir. Hansı ki, adı çəkilən on iki xəlifənin kimliyini eyni mə'nalı və qənaətbəxş şəkildə açıqlaya bilməmişlər. Halbu ki, onların barəsində çoxlu səhih hədislərdə söhbət açılır. Hətta bu məsələ onlar üçün çaşdırıcı tapmacaya çevrilib. Onların bu məsələ ətrafında olan açıqlamaları anlaşılmazlıqla doludur. Əksər hallarda bu anlaşılmazlıq on iki nəfərin sayını istənilən xəlifələr toplumu ilə uyğunsuz olmaqla, aparıb qaranlıq yollara çatdırır. Bu xəlifələrin sayı əvvəl dörd xəlifədən başlayıb, Əməvi, Abbasi, və Osmani xəlifələrində qurtarır. Məgər adı çəkilən on iki nəfər bu xəlifələrdəndirmi?
Onların çaşqınlıqları, misal gətirəcəyimiz bu hədisdə üzə çıxır; Süyuti deyir: "Dörd xəlifə Həsən, Müaviyə, İbn-Zübeyr və Ömər ibn-Əbdül-Əziz on iki nəfərdəndir. Bunların sayı səkkiz nəfər oldu. Ehtimal olunur ki, Əməvilərdən olan Ömər-ibn Əbdül-Əziz kimi, Abbasilərdən olan Mehi-əl-Abbasi də onlardan olsun. Həmçinin Tahir-əl-Abbasi də ədalətli şəxs olduğu üçün onlardan hesab olunur. Yerdə iki gözlənilən şəxs qalır. Onlardan biri də Əhli-Beytdən olduğu üçün Mehdidir.” { Tarixi-Süyuti, səh 12 }
"On iki qeyri-mə'lum xəlifənin açıqlamasında heyran qalmışlar" deyərək biz, onların alimlərini nəzərdə tuturuq. Lakin aşağı təbəqəyə gəldikdə isə, bu qəbilədən olan hədislər, əksər hallarda heç onların qulaqları belə eşitməyib. Hansı ki, bu hədislər Peyğəmbərin (s) xəlifələrinin sayını sübuta yetirir və ya həmin hədislər "Səqəleyn"lə olan bağlılığa əmr edir. Bundan başqa həmin hədislərdə Əhli-Beytin (ə) fəzilətlərinə də işarə olunur. Bunların hamısı əhli-sünnət alimlərinin "Səhih" kitablarında mövcuddur.
Mən, Doktor Əhməd Nofəllə (İordaniya universitetində "Şəriət" fakultəsinin müəllimi) dialoqa girərkən çox təəcübləndim. O "on iki xəlifə" hədisini mənim qondarmam olduğunu və bu hədisin sünnü hədis kitablarında olmamasını söylədi. Sonra dərhal məclisi tərk edərək dialoqun tamamlanmasını rədd etdi. Bu hadisə Manilada etdiyi mühazirə və şiə və şiəlik ətrafında olan bə'zi suallara cavab verdikdən sonra baş verdi. E'tiqad etdiyim həqiqəti dəyişdirdiyi üçün, yol verdiyi səhvlərin əleyhinə e'tiraz etdim. Şiəliyin, onun iddia etdiyi kimi "Səbailik" yox, Muhəmmədin (s) yolu ilə gedən bir məzhəb olduğunu sübut edən bə'zi hədisləri ona göstərdim. Bu hadisəni qeyd etməkdə məqsədimiz həmin fəzilətli ustadı (Allah onu bağışlasın) gözdən salmaq deyil. Məqsəd yalnız üzə çıxması gərəkli olan həqiqətə bir işarədir. Həqiqətəndə təəsübkeşlik bə'zi insanları bundan artıq işlərə də sövq edir. Qəribədir, necə ola bilər ki, bir insan, həqiqətini bilmədiyi hər hansı mövzu ətrafında olan suallara cavab verməyə can atır? Ələlxüsus bu mövzular dini işlərlə əlaqədar olmuş ola? Görəsən elmsiz fətva verməyin hökmü nədir? Və lə həvla və lə quvvətə illa billah!
Beləliklə, sünnülərin "on iki qeyri müəyyən xəlifə"-nin həllində heyrətdə qaldıqları və onlara (həmin xəlifələrə) dəlalət edən gün kimi aydın səhih hədisləri bir çoxunun dandığı bir vaxtda görürük ki, "on iki imamçı" şiə məzhəbi Peyğəmbərin (s) ailəsinin yolu ilə gedirlər. Bununlada onlar bu məsələnin üzərinə işıq salmışlar. Keçən hədislərdən məqsəd Peyğəmbərin (s) ailəsindən olan on iki imamın olmasını bəyan etdilər. Həmin məsələnin həlli üçün öz hədis kitablarında mövcud olan və Peyğəmbərin (s) pak ailəsinin vasitəsilə rəvayət olunan hədisləri dəlil gətirmişlər. Onları tanımaq üçün heç bir şəkkə yer qalmayacağı bir şəkildə adları bəyan olmuşdur. Onların adları budur:
1. Əli ibn Əbu-Talib (əmirəl-mö'minin)
2. Həsən ibn Əli (Sibt)
3. Hüseyn ibn Əli (Seyyiduş-şühəda)
4. Əli ibn Hüseyn (Zeynül abidin)
5. Muhəmməd ibn Əli (Baqir)
6. Cə'fər ibn Muhəmməd (Sadiq)
7. Musa ibn Cə'fər (Kazım)
8. Əli ibn Musa (Rza)
9. Muhəmməd ibn Əli (Cavad)
10. Əli ibn Muhəmməd (Hadi)
11. Həsən ibn Əli (Əsgəri)
12. Muhəmməd ibn Həsən (Mehdi-əl-Muntəzər-əccələllahu fərəcəhuş-şərif).
Подписаться на:
Сообщения (Atom)